Күдіктілерді құрықтағандар неге күрсінеді?
Жұма, 18 мамыр 2012 7:40
Ішкі істер министрі Қ.Қасымовтың атына жазылған Алматы облысы Райымбек ауданының тұрғындары қол қойған арызды арқалап, редакциямызға бір топ ата-ана келді. Әділет іздеп, әлекке түскендер қылмыс атаулыға қарсы тұрып, қоғам тыныштығының күзеті жолында ыстық-суыққа түсетін полиция қызметкерлерінің әке-шешелері екен. «Ұрыны ұстаймыз деп ұлдарымыз істі болды» деп әңгімені әріден қозғаған кісілердің арызы мен алты бірдей полиция қызметкерінің үстінен қозғалған істің бүге-шігесі төмендегідей.
Жұма, 18 мамыр 2012 7:40
Ішкі істер министрі Қ.Қасымовтың атына жазылған Алматы облысы Райымбек ауданының тұрғындары қол қойған арызды арқалап, редакциямызға бір топ ата-ана келді. Әділет іздеп, әлекке түскендер қылмыс атаулыға қарсы тұрып, қоғам тыныштығының күзеті жолында ыстық-суыққа түсетін полиция қызметкерлерінің әке-шешелері екен. «Ұрыны ұстаймыз деп ұлдарымыз істі болды» деп әңгімені әріден қозғаған кісілердің арызы мен алты бірдей полиция қызметкерінің үстінен қозғалған істің бүге-шігесі төмендегідей.
Жетісу жеріндегі мал ұрлығы соңғы кезде тыныш жатқан елдің түн ұйқысын төрт бұзып, соңғы бірер жылда республикалық басылымдар мен телеарналардан түспей келе жатқанына куәміз. Редакциямызға арыздана келген ата-ананың айтуынша, 2010-2011 жылдар аралығында Райымбек ауданына қарасты Сарыжаз, Тасашы, Қарқара ауылдарының жайылымындағы жылқыға жаудай тиген ұрыларды індете іздеген аудандық полиция қызметкерлері М.Сәлімбаев, С.Сатылғанов, А.Тағаев, Е.Сайрамбаев, С.Демеуов пен А.Жазаев жіптің бір ұшын шығарып, жекеменшіктің малын ұрлады деген күдікпен Тасашы ауылының тұрғындары А.Тәстеев, Е.Едігеев, Е.Азатов, Н.Шалабаев және К.Оқасов деген жігіттердің үстінен іс қозғайды. Аталмыш үш ауылдың 17 тұрғынына тиесілі 72 бас жылқының дауы басталып, іс сотқа жөнелтіледі. Ірі қараның етін сойып сатумен айналысатын А.Тәстеев 11 бас жылқының иелеріне мал құнын өтеп беріп, өзі сотталып кетсе де, оған малды айдап әкелуші жігіттер қорғаушыларының кеңесіне сүйеніп «бізді полиция қызметкерлері мәжбүрлеп мойындатты» деп қайтадан арызданады.
2011 жылдың 28 қарашасында Райымбек ауданының прокуратурасы осы арыз бойынша аудандық ішкі істер бөлімі қызметкерлерінің үстінен Қылмыстық кодекстің 308-бабы 4-бөліміне және 141-бабы 2-бөліміне сәйкес іс қозғайды. Артынша Алматы облыстық прокуратурасы полицейлердің үстінен Қылмыстық кодекстің 346-бабы бойынша үшінші істі қозғап, олардан күдікті ретінде жауап ала бастайды. Мал ұрлығына күдікті ретінде сотты болғандар дереу «жәбірленушіге» айналып, арада 2 ай өткеннен кейін сот-медициналық сараптамасы оларға «дене жарақатының іздері бар» деген анықтама шығарады. 2011 жылдың 2-7 қараша аралығында дене жарақатын алыпты-мыс деген Азатов пен Шалабаевқа 30 қараша күні, яғни 23 күннен кейін сараптама жасалса, 2011 жылдың 20 қыркүйек күні ұрды деген Оқасовқа желтоқсанның 6-сы күні сараптама жасалады. Ал бұған дейін істеген қылмыстарын мойындап, алдын-ала тергеу ісі жүргізіліп жатқан кезде, яғни 2011 жылдың 22 қарашасында Е.Едігеев, Е.Азатов, Н.Шалабаев пен К.Оқасовқа жасалған кешенді сот-психиатриялық сараптамасында үш бірдей сарапшы қол қойған Жалпы, тексеру және соматиялық жағдайы деген актіде күдіктілер туралы «жалпы соматиялық жағдайлары қанағаттанарлық, денсаулықтарына шағым айтпайды, денелерінде жарақаттар мен зақымдаулар жоқ» деп көрсетілген. Осы 3 сарапшы маманның дәлелін прокуратураның талабына сай Тасашы ауылдық емханасының бас дәрігер мен фельдшері жоққа шығарып отыр. Артынша облыстық прокуратура «қылмыс жасалмаған, ұрлықтарды полиция қызметкерлерінің қысымымен мойындаған» деген негізге сүйеніп Е.Едігеев, Е.Азатов, Н.Шалабаев пен К.Оқасовқа байланысты істі қысқартады. Бұл жерде тағы бір ескерерлік жайт, күдіктіден жәбірленушіге айналып шыға келген жас жігіттердің дәлелдері негізсіз болып қана қоймай, олар кейіннен «біз қорғаушы мен туыстарымыз осылай жазыңдар деген соң арыздандық, полиция қызметкерлері бізді ұрып-соқпады» деген қолхат та берген. Кімнің қанша жылқы айдап әкелгені, Тәстеевке жылқы сойысуға көмектескендері және әрбір айдап әкелген, сойған жылқысына қанша сомада ақы алып тұрғанын көрсетіп берген мойындаулары, қылмыс орнына барып және тергеуші алдында берген жауаптары бейнетаспаға түсірілсе де іс прокуратура тарапынан біржақты жүргізіліп отыр дейді ашынған ата-аналар.
Полиция қызметкерлері заңсыз қамауда ұстады және тергеу барысында қысым көрсетті деп арызданушылар бір сөзінде сойылған малдың бас-сирағы мен терісін іздеп ауыл сыртына барған жерде «атып тастаймын» деп тапанша көрсетті деген полиция қызметкері ол күні қызметтік тапаншаны алмақ түгілі, күдіктілермен бірге ауыл сыртына бармағандығы анықталған. Оның үстіне облыстық Ішкі істер басқармасының бастығы, генерал-майор Ж.Халықұлының атына биылғы жылдың, яғни 2012 жылдың наурыз айының 19, 20, 26-сы күндері Н.Шалабаев, Б.Азатов және Е.Едігеевтің өз қолдарымен «бізді полиция қызметкерлері ұрып-соққан жоқ, біз қорғаушы Я.Төкенов пен Е.Едігеевтің әпкесі жауапкершіліктерің жеңілдейді деген соң жалған арыз түсірдік» деп жазған өтініштері де бар. Сонымен қатар, 2012 жылдың 11 қаңтарында Райымбек аудандық Ішкі істер басқармасының аға тергеушісі, полиция капитаны Е.Иманқұлов осы даулы іске қатысты жалған сараптамалық анықтама берген Тасашы ауылдық емханасының бас дәрігері мен фельдшерінен жауап алады. Онда тайға таңба басқандай етіп бас дәрігер де, фельдшер де К.Оқасовты тексергендерін, алайда ұрып-соқты деп айтса да полиция қызметкерлеріне ол жөнінде хабар бермегендерін, бұл міндетімізге кіре тұра өз тарапымыздан кеткен салақтық болды деген куәлігі бар. Бұл екі дәрігердің жіберген тағы бір кемшілігі, олар К.Оқасов дене жарақатын алды дегенде нақты қандай көлемде жарақат алғандығы да нақтыланбаған. Осындай нақты деректерге қарамастан, прокуратура тарапынан бұл іс полиция қызметкерлерінің бастарына бұлт үйіріп тұр.
Қалай десек те ұрлықтың болғаны ақиқат. Бір емес сексенге тарта қылқұйрық қолды болған. Ұрының да тұзақталғаны, тексеру барысында қылмысты мойнына алғаны рас. Алайда, қылмыстық іс заңды шешімін табудың орнына, жетісулық құқық қорғау органдары өзара майдан ашып алғандай. Ішкі істер қызметкерлері ұрыны ұстап, тергеуді тиянақтағанымен ол іс прокуратурадан әрі аспай, басқа арнаға ойысып барады. Қылмыстық іске нүкте қойып, шешім шығаруға тиісті сот орыны прокуратура мен полиция арасындағы даудың қай аймақта жүргізілуі керектігіне ғана төрелік жасауда. Талдықорған қалалық соты барымташылардан басталған даулы істі анықтау үшін Райымбек ауданының орталығы Кеген ауылына көшпелі сот кеңесін аттандырды.
Малынан айырылып ұлардай шулаған ауыл тұрғындарының айғайы күн санап күшейіп бара жатпаса, басылар емес. Тыныш жатқан Жетісу елін алатайдай бүлдірген ұрылардың араны тояр ма екен, әлде әділетті шешімін айтып, құзыретті орындар бұл істің нүктесін қояр ма екен?!.
Қанат ЕСКЕНДІР,
«Егемен Қазақстан».
Алматы облысы,
Райымбек ауданы.
