Көркемсөз зергері

Сейсенбі, 28 тамыз 2012 7:20

XX ғасырдажасағандардыңмаңдайыныңбағыда, сорыдабеселі. Уақытағымындұрысұққандартолқынныңжалынадеркезіндежармастыдаелдіңойыменсөзінсөйлеп, жарқырапкөрінді. Олазкүндікпе, әлдемәңгілікпе, ондашаруаларыболмады. Өйткені, тіршіліктолқынытоластаудыбілмейді, маңынажақындағандардыөзініңиірімінетартабереді, жұтабереді. Дауылкүштіболса, айғыржалдытолқындаржер-көктіжұтыпқоярдайбұлқынып, орасанзоркүш-қуатпенжер-дүниенідүрліктіреді. Заманаекпініадамдардықаңбаққаайналдырып, өзініңдегенінекөндіреді, жолындағыныңбәрінөзінеқосыпалатынтасқынғаайналып, өзінежолсалады. Тулап-дөңбекшіпбарыпбасылатындакөрінеді.

Сейсенбі, 28 тамыз 2012 7:20

XX ғасырдажасағандардыңмаңдайыныңбағыда, сорыдабеселі. Уақытағымындұрысұққандартолқынныңжалынадеркезіндежармастыдаелдіңойыменсөзінсөйлеп, жарқырапкөрінді. Олазкүндікпе, әлдемәңгілікпе, ондашаруаларыболмады. Өйткені, тіршіліктолқынытоластаудыбілмейді, маңынажақындағандардыөзініңиірімінетартабереді, жұтабереді. Дауылкүштіболса, айғыржалдытолқындаржер-көктіжұтыпқоярдайбұлқынып, орасанзоркүш-қуатпенжер-дүниенідүрліктіреді. Заманаекпініадамдардықаңбаққаайналдырып, өзініңдегенінекөндіреді, жолындағыныңбәрінөзінеқосыпалатынтасқынғаайналып, өзінежолсалады. Тулап-дөңбекшіпбарыпбасылатындакөрінеді.

XX ғасырда жасағандардың іс-әрекеті, ой-санасы да осыған ың­ғайлас болғандықтан пешенеле­ріне бақты да, сорды да батпандап сыйлағанын көзімізбен көрдік, ол аз болса тарих бетін парақтап білдік. Қуаныш пен шаттық сияқты өкініш пен опық та қатар жүретін көрінеді.

Бұл ойлар Ғабит Мүсірепов сынды дәуір перзентін еске ал­ғанда өзінен өзі оралатын сияқты. Өйткені, Ғабит ғұмыры осы XX ғасырдың тірлігін көзге көрсетуге әбден лайық толқынды теңізде жүзген пенденің қалпын аңғарт­қандай. Алғашқы мәнді шығар­масының «Тулаған толқында» аталуы тегін емес. Бірде өмірдің жарқын да ажарлы бетін сүйсе, бірде тұңғиығына батып, қасірет шексе де өмір тауқыметіне иіл­мей, өз дағдысынан жаңылмай өтуге ниеттенуінің өзі оның адами кел­бетін, пенделік сипатын ажарландыра түскенін байқаймыз. Өмір­ден абыройлы аттанғандар­дың бірі болуының сыры өз болмысын заманаға ыңғайлай бер­мегендігінде ме деп те қаламын.

Соның нақты дерегін біз кө­біне-көп сабырлы да салмақты ой­дың иесі, көркем сөздің зергері Ға­бит Мүсіреповтің айрықша ажарлы шығармаларынан, сын­шылық пікі­рі мен көзқарасынан табамыз. Дауылды заманда ай­тылған-жазылған­дарды уақы­ты­нан бөліп алып қа­рап, бүгінгі түсінікпен баға беру кешегі әсіре тапшылдықтан қалған жаман әдет, өткеннің бәрін дат­тауға ың­ғайланып тұратынымыз дұрыс­тық­­қа бастай бермейді.

Сондықтан сабырлы мінезімен салмақты да қомақты ой айтуға та­лаптанған, не жазса да көзге елес­тет­кен және көрінген жерде жел­пілдеп, көзге түсейін деген пиғыл­дан аулақ болған, немесе жантәт­тілік жасап, бұралып-иіл­меген, има­нын сатпаған дарын­ның такти­калық бұрылыстарын емес, страте­гиялық мақсатын көз жанарымызда ұстасақ қана, орынсыз даңғазадан, ажарсыз қимыл­дан аман боламыз. Әйтпесе, ауыр ойын әдемі де сұлу жазып бере білген ұлы қаламгердің жетегіне еріп кетіп, қайдан шыға­рымызды білмей қалу қаупі де жоқ емес.

Қазір жұрттың құлағында ғана емес, аузында жүрген бесеудің хаты, Бейімбет жау болса мен де жаумын деген батырлық сөздері, онан кейін қазақ тілінің тазалы­ғын сақтауға үндеуі сияқты ұтқыр да өрелі ойларын теріп тізгеннен Ға­беңнің бар қасиеті айқындала қоймас. Оның жан дүниесін ел-жұртқа жайып қойған көркем шы­ғармаларынан, әсіресе, ой-толға­ныстарынан іздеген абзал. Ол үшін тер төгу, тереңге сүңгу қажет.

Жақсы айтты ма, жеткізіп айтты ма, әлде қысастықпен айтты ма, Әлжаппар Әбішевтің Ғабең жаназасында айтқан сөзі әлі құла­ғымнан кеткен жоқ. «Біз алыптар тобының ең соңғы тұяғымен қош­тасып тұрмыз» деген-ді. Әрине, өмір тоқтамайды, қазақ мәдениеті суалып, тартылмайды, бірақ да­уыл­ды заманда арпалысып өткен алып топтың ең бір зергерінен айырыл­ға­нымыз рас. Қазіргі бұ­лың­­ғыр, аумалы-төкпелі, өтпелі заманда «Әй, қойсаңдаршы!» деп тоқтам айтар ақсақалға зар болып оты­р­ғанымыз өтірік емес қой.

Алыптар тобы несімен қымбат еді қазақ еліне? Ең алдымен, көл-көсір даналығымен қымбат еді. Бұл үшін жоғары білім, кандидат-доктор, профессор-академик болу шарт емес. Бұдан олардың қай­сы­бірі құр алақан да емес, алайда құдай берген түсінік-түй­сіктері күш­ті, ақыл-парасатқа кемел еді. Төңкерістер заманында алаштап ат қойғандардың табиғи таланты ха­лықтық негізден бастау алған­дық­тан әрі зәмзәмдей қа­сиет­ті, тасбұ­лақтың суындай нәрлі, әрі жаралы жүрекке дәру, ер көңілге қажыр-қайрат, шабыт дарытқаны даусыз. Сондықтан Әли­­­хан, Ахмет, Мір­жа­қып, Шә­кәрім, Мағжан, Жүсіпбек есім­дерін сағыныш сазына бөлеп қа­мыға айтатынымыз, Сәкен, Ілияс, Бейімбетті зор өкінішпен еске алатынымыз, Мұхтар, Сәбит, Ға­биден, Ғабиттерді медет тұта сөйлейтініміз, тындырғандарына қуа­на пікір білдіретініміз қазір уа­қыт таразысында. Олардан дала кемеңгерлігін тартып ала алмаймыз, сондықтан олар қазақ дейтін бағы қайтадан жана бастаған ха­лықтың рухани көсемдері болға­нын ашық айтуға тиіспіз. Олардың әрқайсысы өз заманына лайық бола білді. Уақыт пендесі екендіктерін еш ұмытқан жоқ. XX ғасырда білектің күші, найзаның ұшы емес, ақыл-сананың қуаты мықты екенін олар алдымен тү­сінді де, қайрат­керлік жасады.

Аумалы-төкпелі заманда ел ісі­не араласқан Тұрар Рысқұлов, Смағұл Сәдуақасов, Сұлтанбек Қо­жанов, Әлімхан Ермеков, Абыл­­қайыр Досов, Нәзір Төре­құлов, Абдолла Асылбеков, Сейт­қали Мең­дешев, Жанайдар Сә­дуақасов, Ыды­­рыс Мұстамбаев, Ғаббас Тоғ­жанов, Қа­ныш Сәтбаев, Нәзипа Құлжанова, Сара Есова, Халел Дос­мұхамедов сынды толып жат­қан ер-азамат­тардың ай­бынды тол­қындарын еске ал­ғанда, олардың қазақ мәдениеті мен әдебиетіне етене жақын бол­ғандығына қуанайық.

Бұлардың қай-қайсысы болмасын қазақ тарихы, мәдениеті, әде­биеті дегенде ішкен астарын жерге қойып, өз ойын тартынбай, қи­налмай айтып, жазған кемең­герлер еді. Таңертеңнен кешке дейін саясат сауып отырмай, қолына домбыра алып күй шерткен, өлең айтқан, жыр шығарған, сын жазған, ғы­лыммен айналыс­қан. Аузынан сөзі, қойнынан бөзі түсетін, дым сыза білмейтін, төр­дегі орындығын ғана бағып, кім-көрінгенге жалтақтап күн кешкен кейінгілер бұл даналарымызды мәдениетіміздің төмен кезіндегі «универсалдар» деп кекете сөй­леп, олардың мұрасын төмен­дет­пек болғаны өтірік емес.

«Универсализмнің» соңғы тұя­ғы Ғабең еді демегенмен, ақыл-пара­саты әрқашан аузын ашқан­нан-ақ аңғарылатындардың ең ірісі болған­дығын ешкім жоққа шығара алмайды. Сондықтан Ға­беңнің көркем шы­ғармалары өзі­нің ажарымен, сұ­лулығымен, әде­биет жа­йындағы ойының шұ­райлылығымен мәде­ниет теңізіне құйып, қазақ тарихына ұласып жатқанымен қадірлі.

Түбі көрінер таяздардың шы­ғар­­масы жайыңда тақ-тұқ сөйлеп, тез аяқтауға асықсақ, Ғабеңдей хас шеберге кезіккенде не іс­теріңді білмей, пәлсапа соғып, айдынға түсіп кетуге жүрексінетін сәт те аз кездес­пейді. Өйткені, зергер соқ­қан дү­ниенің қыр-сы­рын біле қою оңай емес, сұлу­лыққа сұқтанған уақытта оның басқадан өзгешелігі мынау деп дөп басып көрсете қою, өз көңі­ліңмен сезгеніңді өзгенің көзіне елестете қоюдан қиын нәрсе жоқ.

Қазақ әдебиетінің кенжелей да­мыған драматургия саласына өмірі қар­таймайтын, әрі таймайтын «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш пен Баян сұлу», замана тақсіретін өнер­­­­­­паздар арқылы көрсеткен «Ақан сері – Ақтоқты» қазақ сахнасынан түспейтін классикалық туындылар. Әрі-беріден соң, біздің әдебиетіміздің тарихында Ғабиттің орнын жарқыратып көрсететін ұлы шығармалар. Оны Мұхтар Әуе­зовтің өзі мойындаған және ағынан жарылып былай деген: «Ғабит Мүсіреповтің айрық­ша атап өтетін ірі пьесалары: «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» және Ақан сері туралы жазылған «Ақан трагедиясы» атты пьесалары. Біздің жұртшылық анық жоғары бағалайтын Мүсі­реповтің бұл драмалық шығар­малары адамның сезімін, көңіл, мінез құбылысын, аңсау-арманын ақындылықпен сыйпаттайды. Қа­зақ драматургиясы Мүсіреповтің сол трагедия­ларының табыстары арқылы жалпы драматургиялық мәдениеттің биік сатысына кө­терілді». Шынайы ойда желбуаз көпірме сөз болмайтынын осыдан-ақ аң­ғарамыз. Әлемдік драма­тур­гия­ның биігінен көріну қалам­гер үшін аз олжа емес.

Алдыңғы ағалардың «универ­сализмі» жөніндегі ойдың екпі­німен Ғабеңнің проза саласында тындырғандарын тізе бермей, өзі үшін де, қазақ прозасының өсіп-жетілуі үшін де үлкен әсері бол­ған «Қазақ солдаты», «Оянған өлке» романдарын, қарасөзбен жазған «Кездеспей кеткен бір бейне» поэмасын, «Ұлпан» повесін атаудың өзі-ақ ұлы қаламгерлікті танытса керек.

Ал өзі зергер суреткер болған соң өзгелердің жазғандарына өз биігінен, өрелі таным-білікпен баға бергені белгілі. Ақын-жа­зушылар­дың ішінен қиястығы мен қыты­мырлығы қасынан жүр­гізбейтін сын саласына жүрегінің түгі барлар, өзгеге айтар ақыл-парасаты барлар ғана жақын­дайды. Ол заманда да, бұл заманда да айтары барлар ғана, өзінен өзгеге бөліп берері барлар ғана ескексіз қайық­пен көркемдік те­ңізіне түседі. Солардың ішіңде ең талғампазы Ғабит Мүсірепов болғ­а­ны әмбеге аян.

Жалпы әдебиетке, оның ішін­де жауынгер жанрда тұңғыш тарт­қан қаламы 1924 жылы «Еңбекші қа­зақ» газетінде жарияланған «Қи­сық сынға әділ төре» деген мақа­ласы еді. Атының өзі Ғабит қалам­герлігінің қаншалықты ай­шықты да сұлу боларын аңғарт­қандай.

Онан кейінгі сансыз мақала­лары, сөйлеген сөздері, жасаған баяндамалары филология ғылым­дарының докторы, Ғабең мұра­сының шын жанашыры Әбді­хамит Нарымбетовтің құрасты­руымен «Су­­реткер парызы» (1970), «Уақыт іздері» (1977), «Заман және әде­биет» (1982) атты жинақтарына еніп, Ғабеңнен қал­ған сыни ойдың үлгісін көрсетіп тұр.

Өмір бойы бірге өсіп, қазақ әдебиетінің өркендеуіне өлшеусіз үлес қосқан Сәбит Мұқановтың Ғабең жөнінде атап-атап көрсет­кен ерекшеліктеріне назар аудармай өту мүмкін емес. «Ғабиттің жазу­шылығын тұтас алғанда өзіне тән бірнеше өзгешеліктері бар: бірінші – бойына сіңбеген тақы­рыпқа жармаспайды, екінші – бойына сіңір­ген тақырыбын тез жазып тастауға асықпайды, үшін­ші – жазатын шығармасына күй таңдайды, күйі жетпесе игерген тақырыбын да жаза қоймайды, төр­тінші – шығар­масына өте ұқып­­ты, сондықтан хал-хадары жеткенше олпы-солпысыз шы­ға­рады, бесінші – тілге үнемшіл, сипаттап отырған оқиға­сына жәр­демі жоқ сөзді қолдан­байды, алтыншы – жарқылдақ сөздерді кө­бі­­рек қолданып, шешен сөйлеуге тырысады, жетінші – адам пор­третін жасауға қазақ жа­зушы­ларының ең шеберінің бірі» деп ағынан жарылып, білім­дар­лық­пен айтқанын естен шығармайық.

Бұл түйінді ойларды тарамдатып жатпай-ақ, зергерліктің қай­нар көзі – көркемдік шеберліктің сырына аз-кем үңілейік. Және өзгеден емес Ғабеңнің өз аузынан естиік. 1974 жылы 25 шілдеде Ғабеңмен үш жарым сағат магнитофон ар­қылы сөйлескенде жа­зушының жан сарайына, шеберлік зертханасына кірерліктей сұрақ­тар қойып ем. Оған Ғабең ір­кілмей жауап берген-ді. Шеберлік сырының ішіне кіріп, жұрт көзіне көрсеткен жайлары бар екен, соған назар аударыңыздар.

«Ғабит Мүсірепов. Әркімнің творчестволық қолтаңбасы деген нәрселер әрбір фразада, әрбір под­тексте жатады. Әдебиет де­геннің идеясы анау, адамдары мынау дейміз ғой. Мұның негізі ішінде жатады. Міне, зерттеу­шілер соған зер салулары керек.

Тұрсынбек Кәкішев. Манадан бергі әңгіме Сәкен жөнінде ғана емес, Сіздің творчествоңыз төңі­регіңде де болып отыр. Бірімен бірі байланысып жатқан дүние.

Ғабит Мүсірепов. Менің жазайын дегенім «Оянған өлкенің» екінші кітабы еді. Мынау «Ұл­пан» соның бірінші тарауы сияқты. Шағын көлемде бір повесть жазып, арнаға түссем бе деп едім, көптен бері үзіліс жасап алғаным бар ғой менің. Очеркке, әңгімеге ауысқан кезім бар. Сонсын, бір бүйірде драматургия жүреді. Кино жүреді бір жағында. Менің өзім үшін жанрға жанр араласып кетсе, қиын болып қалады.

Тұрсынбек Кәкішев. Алдымен бір саланы бітіріп алып барып, содан кейін екінші салаға көшеді екенсіз ғой.

Ғабит Мүсірепов. Иә, мысалы, «Қозы Көрпеш» пен «Ақан се­ріні» жазған кезде мен бір де әңгіме жаза алмас едім. Бір жанрдан бір жанрға ауысудың психо­логиялық жай-күйі әркімде әр түрлі болады. Шығарма жазғанда кісі стилис­тикалық бір бағытта болуы керек. «Оянған өлкенің» баяғы бірінші кітабының стилін табу үшін, яғни сол стиліме оралу үшін «Ұлпан­ның» маған көп пайдасы болайын деп тұр. «Ұлпан» 10-15 күнде біте­ді, екі бөлімі «Жұлдыз» журналы­ның 6-7 сандарына шығады да, соңғы бөлімі 10-15 күннің мөл­шерінде біткелі тұр. Содан соң әлгі киносце­нарийді бітіремін.

Тұрсынбек Кәкішев. «Ұлпа­ныңыз» әдемі дүние. Мен басынан аяғына дейін бір-ақ күнде оқып шықтым. «Жазушы» баспа­сының ди­­рек­торы Әбілмәжін Жұмабаев: «Осы күнге дейін шабысынан тан­баған мұндай керемет шыға­р­ма­­лар­ды қадірлеуіміз керек қой», – деді.

Айтпақшы, Ғаббасты да кез­дес­тірдім, орысша жолма-жол аударма жасап жатырмын деді. Қазірдің өзінде жарияланған жарты дү­ние­нің өзі қалың оқырман жұртшы­лығының арасында үлкен әңгіме туғызып жатыр.

Ғабе, Сіздің шығармаңызды оқып отырғанымызда бір артық сөз кездестірмейміз, сол сөйлем­нен бір бунақты алып тастасақ, кеміп қалатын сияқты болып көрініп тұ­рады. Осындай стильдік дәрежеге жеткенде, Сіз көп түзетесіз бе, жоқ болмаса бірден жазасыз ба?

Ғабит Мүсірепов. Мен егер бір бетті жазып шыққан болсам, оны енді қайтып түзетпеймін. Бірақ осы бетті жазып шығу үшін 3-4 бетті бүлдіремін. Менің бір бетім өзіме оңайға түспейді, ең кемі 3-4 бет жазылып барып, содан бір бет шығады.

Тұрсынбек Кәкішев. Сонда оны қайтадан түзетіп, тазартып жазып отырасыз ба?

Ғабит Мүсірепов. Қайта жазамын.

Тұрсынбек Кәкішев. Ал ал­ғаш­­­қы қолжазбаларыңыз сақтала ма?

Ғабит Мүсірепов. Қалады жыртылып-жыртылып.

Тұрсынбек Кәкішев. Расымен жыртып тастайсыз ба?

Ғабит Мүсірепов. Жыртып тас­таймын.

Тұрсынбек Кәкішев. Апыр-ай, көп байлық қой ол. Оның ішінде талай дүниелер кетеді ғой.

Ғабит Мүсірепов. Соны жинайын деп талап етіп едім. Жи­науға реті келмей қойды. Әйтеуір мен бір бетті өмірде таза жазып шыға алмаймын. Екінші рет таза бет шықса, үлкен табыс. Мен үс­тінен түзетуді білмеймін. Бір-екі жолы сыйыспай тұрса, қайтадан көшіріп жазамын.

Тұрсынбек Кәкішев. Ойбай-ау, оны­мен уақытыңыздың бәрі кетеді ғой?

Ғабит Мүсірепов. Оның пайдасы көп. Үстінен түзетсең болмайды. Біздің жігіттерде бір тү­сінбестік бар, амандық болса, жазайын деп жүрмін.

Әр тілдің өзінің заңы бар. Біздің қазақ тілі маған қоңыр дауысты адамның үні сияқты ес­ті­леді. Қазақ тілінің кәдуілгі дауысты дыбыстары бар ғой, соған обал жасамау керек. «Боп», «кеп» дегендер, «боп қал­ды», «кеп қал­ды» дегендер, тіліміз­ге келті­ріп отырған зияндық десең де болады.

Тұрсынбек Кәкішев. Таза әде­би тілді қолданғанды ұнатасыз ғой.

Ғабит Мүсірепов. Иә, «Рай­ком­­тұғын», «сосын» дейтін сияқ­ты сөз­дер­­ді естігенде, төбе шашым тік тұрады.

Тілді ауылға бөлмеу керек, тіл­ді жүзге бөлмеу керек. Қазақтың тілі ортақ тіл, ортақ байлығымыз. Қай жерде қаңдай жақсы ма­ғынада пайдаланылады, сол біздің ауылдың тілі болуы керек.

Прозада да ритмика бар, бір сөзді орнынан алып, былай қой­саң, сол әдемі құрылған фразаң­ның өзі бұзылып кетеді. Сол сөз­дердің өзі­нен құралған сөйлемнің иін келтіру керек. Бұл ешкімнің мен әбден шештім деген мәселесі емес. Мен сөз қарастырғанда нені жақсы көретінімді ғана айтып отырмын.

Тұрсынбек Кәкішев. Сонсын тағы бір мәселе. Сіздің шығарма­ларыңыздың бәрі де әдемі, сұлу болып келеді де, ал орысша аударған уақытында ажары сол­ғындап кетеді…

Ғабит Мүсірепов. Е, солай болады. Пушкинді Абай аударғанда қандай, болмаса басқалар аудар­ғанда қандай.

Тұрсынбек Кәкішев. Олай болғанда орыстың бір үлкен жазушыларымен достас, пікірлес болып көрмейсіз бе?

Ғабит Мүсірепов. Шығармала­рымның көбін мен өзім аудартпаймын, журналдар аудартады. Өздері аудармашы тауып, менен тек рұқ­сат сұрайды. Ал «Оянған өлкені» Дудинцев қайта аударып, қайта жазып шығып еді былтыр. Оныкі бұрын­ғылардан анағұрлым толық, анағұр­лым жақын. Бірақ енді Дудинцевтің аударуы маған қиынға түсті. Жолма-жол аударма жасаған жігітті екі рет Москваға жіберіп алуыма тура келді. Сонда барып түсіндіріп отыру үшін. Бұл киын ғой.

Оның аудармасы жақсы. Ал мына «Ұлпанды» Белянинов аударамын деп жүр. Өзі жақсы жігіт.

Тұрсынбек Кәкішев. Белянинов жақсы жігіт болғанмен, жақ­сы жазушы ма?

Ғабит Мүсірепов. Кім білсін енді?..

Тұрсынбек Кәкішев. «Кездеспей кеткен бір бейнені» аударады ғой.

Ғабит Мүсірепов. Иә, ол шық­қан жоқ.

Тұрсынбек Кәкішев. Шықпа­ды дейсіз. Енді оған тағы мына «Ұлпанды» беретін болсаңыз, сонда не болмақ?»

Ұзақ сұхбаттан алынған осы үзінділер Ғабеңнің суреткерлігі­нен хабар беріп, көркемдік ше­берлікке жетудің аз да болса шымылдығын ашқандай.

Қазақ әдебиетінде Ғабеңдей стилист болған емес, сондықтан ол алыптар тобының шашасына шаң жұқпас жүйрігі болды, қолы­нан шыққандардың көбі шын зергер ұста соққан бұйым. Бұлай дегенде Ғабең қаламынан шыққан­дардың бәрі мүлтіксіз, кемшіліксіз деген ой тумасқа керек, шығар­маның сю­жеті көркемдік шар­тының талаптарына жауап бере алмай жатқан сәттері Ғабеңде де кездескенмен, тіл қолдануы, оның сұлу да ажарлы болуы, суреттеген көріністі көзге елестетерлік қа­сие­тінен айырылмауы, сөздің бір буыны түсіп қалса, не бұрыс айтылса, сөйлемі ақсақ адамдай шой­наңдап қалатын сәті көп кездеседі деп айта алмаймын. Осы тұста тағы да Сәбит Мұқа­новқа жүгіну шарт: «Абайдан кейін тіл өнегесіне Мағжаннан асқан ақын қазақта жоқ» дегенін Ғабит Мүсіреповтің прозасына, қара сөзі­не жанастыра айтып, стилист ретінде Ғабеңнен асқан қазақ жазушысы болған жоқ деуден еш қысылмауымыз керек.

Алыптар тобындағыларды сырт­­­­тай шолғанда жаңа заман­дағы қазақ поэзиясының Асау тұлпары Сәкен, қара сөздің майталманы Бейімбет, қазақ өлеңінің құлагері Ілияс, әз елінің рухани өресін әлемге танытқан Мұхтар, советтік сөзге қаламы еш мұқал­маған Сә­бит, сараң сөйлеп, сазбенен жеткіз­ген, қара судан шырын шығарып, майдан қыл айыратын, әшейінгі қара сөзге жан бітіретін ше­­берлікті игерген Ғабеңді қалай­ша зергерге теңемессің. Бұған бүкіл қазақ қол қояры сезсіз.

Тұрсынбек КӘКІШЕВ,

профессор.