Шаруаға қанша қаржы қажет?

Статистикалық мәлімет бо­йын­ша, елімізде 190 мыңға жуық ша­руа қожалығы бар. Жүргізілген зерттеулерге сүйенсек, солар­дың кемінде 20 пайызы немесе 40 мың­­ға жуық шаруа қожалығы не­сиелік қар­жыны қажет етеді. Ауылдарда сонымен қатар үй­ ша­руашылықтары да бар. Ауыл­дың көптеген адамдары үй маңында мал өсіріп, бақша салу арқылы тір­шілік етіп отыр. Бұларға да қар­жы өте қажет. Егер оларға же­­­ңіл­детілген несие берілетін бол­­­са, қосымша мал алып, жерін ке­ңейтіп, жағдайларын түзеген бо­лар еді. Кейінгі мәліметтер бо­йынша еліміздегі ауылды жер­лерде 2 миллионға жуық үй ша­руа­шылығы тіркелген. Оларға да кем дегенде 1 трлн теңгеден астам несие қаржысы қажет.

Ауыл халқы үшін банк несиелері қолжетімсіз

2018 жылы екінші дең­гейдегі банктер жалпы ауыл ша­руашылығы саласына 490 млрд­ теңгенің несие­сін берген еді.­ Соның 14,7 млрд тең­гесі не­­­ме­се 3,74 пайызы ғана ша­ғын шаруа қожалықтарына бе­­ріл­­­ген. Қалғанының бә­рі ірі ауыл шаруа­шылығы кәсіп­орын­­дарының жоба­ларын қаржы­ландыруға жұм­салған.

Жалпы екінші деңгейдегі банктер ауыл шаруашылығындағы кәсіпорын­дардың қолында ке­­піл­ге салар өтімді мүліктің тап­шы­лығынан және олардың жұ­мыс­­тары несиені қысқа мерзімде қай­таруға мүм­кіндік бермейтіндіктен ауыл шаруа­шы­лығына ұзақ мерзімдік несие бөлуге құлықсыздық танытуда. Мұны олар­дағы несие портфелінің бөлінісінен-ақ аңғаруға болады. Оның үстіне, жеке тұлғаларға берілген несиелердің пайыздық мөл­шерлемесі – 10-16 пайызға дейінгі ара­лықта. Демек, ауыл шаруашылығы үшін пәлен­дей тиімді емес. 

Шаруа үшін құрылған қор

Міне, осындай жағдайда елі­міз­дің қаржы нарығында «Ауыл шаруашылы­ғын қаржылай қолдау қоры» АҚ-ның жұмыс істеуі ауыл халқы үшін үлкен көмек еке­нін айтпасқа болмайды. Қор 2005 жылдан бері шағын несиелеумен айналыса бастады. Оның ауыл шаруа­шылығы саласына бөлген несиесі 330 млрд теңгеге жуықтады. Ауылдағы 150 мың шағын және орта шаруашылық қор­дың жеңілдетілген несиесіне қол жет­кізді. Егер қор несиесінің пайыздық мөлшерлемесі шамамен 6 пайыз екенін ескерсек, мұның ауыл халқына үлкен қол­дау болғанын байқаймыз.

Мысалы, жоғарыда көрсетке­німіздей, өткен жылы банктер шағын шаруашы­лық­тарға, оның ішінде жеке тұлғаларға 14,7 млрд теңге бөлген болса, ал Қор тарапынан бұл санатқа 54 миллиард теңгеге жуық қаржы бөлінді. 

Қор 2013 жылдан бастап ауыл кәсіп­­­­керлерін шағын несиелен­діруге бағытталған мем­лекеттік бағдарлама­лардың негізгі қар­жы операторларының бірі ретінде жұмыс істеуде. Мәселен, қордың несие порт­фелінде «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020», «Биз­нес­тің жол картасы-2020» ая­­сында қаржы­лан­ды­рылған жобалар бар­шылық.

Қор несиелендіретін негізгі өнімдер қатарында мал мен құс са­тып алуға және көбейтуге ба­ғыт­талған «Игілік», ауылдағы биз­­­нестің барлық түрлерін ұйым­дас­­­тыруға негізделген «Кәсіп­кер», көк­­темгі-егістік және жиын-те­рім жұмыстарына айналымдық қа­ражаттарын толықтыруға ар­нал­ған «Егінжай», отбасылық тауар­лы сүт фермаларын құруға және кеңейтуге мүмкіндік бере­тін «Ырыс» және басқа да бағдар­лама­лары бар.

Сыйлығы мол «Сыбаға»

Бұл несие етті бағыттағы ірі­ қара және ұсақ мал басын, тех­ни­ка мен құрылғыларды, мал азығын сатып алуға беріледі. Оның ерек­шеліктері мен жаңа­лықтарына тоқтал­­сақ, бері­летін несие көлемі 70 млн теңгеге дейін көтерілді, мерзімі 15 жылға дейін ұзар­тылып, үстемесі субсидиялау­ды есептегенде 4 пайыз болып бекі­тілген. Сонымен қоса 2,5 жыл­­ға дейінгі жеңілдік мерзімі бар. 

Асыл тұқымды малды шетел­ден әкеле­тін шаруашылықтар мемлекеттен әр малдың басына қосымша 225 мың теңге субсидия ала алады. Сонымен қоса, жас малды бор­дақылау алаңына тап­сырған кезде тірі салмақ­тың бір килограмына 200 теңгеден субсидия алады. 

Бүгінде Қазақстанда 20 мың отбасылық ферма бар. Олардағы мүйіз­ді ірі қара саны – 7 млн, ұсақ мал 18 миллионға жетті. 12 млн­ гек­­тар жайылымдық жер пайдаланылуда.

«Сыбаға» бағдарламасын жүзеге асыру ар­қылы ауыл ахуалы едәуір жақсара түседі деген се­нім бар. Өйткені осының нәти­жесінде 2027 жылы отбасы­лық фермалардың санын 20 мыңнан 100 мыңға, мүйізді ірі қара санын 7 миллионнан 15 мил­лионға, ұсақ малды 18 миллионнан 30 миллионға, пайдаланылатын жа­йы­лымдық жер көлемін 12 млн гектард­ан 62 млн гектарға жеткізу, 10 ірі ет комбинатын құ­ру көзделуде. Мұндай жағдайда елі­мізден сырт­қа шыға­рылатын ет экс­портының көле­мі­ де әлдеқайда арта түседі деп бол­жауға бо­лады.

Ауылға бөлінетін қаржы жыл сайын артуда

«Ауыл шаруашылығын қар­­­жы­­лай қолдау қоры» АҚ басқарма төрағасы Жандар Омаров­тың айтуынша, биыл қор тарапынан­ 62,1 млрд теңгенің несиесі бері­лед­і. Оның ішін­де – «Еңбек» бағдар­ламасы аясында – 27,5 млрд теңге, бағ­дар­лама қаражатын қай­та инвестициялау арқылы – 6,6 млрд теңге, қор­дың жеке қаража­тынан 11,7 млрд теңге бөлінеді. 

Ауыл шаруашылығы ми­нистр­­­лігі қойған міндеттерді орын­­­дау мақ­сатында етті мал­ ш­а­руа­­шы­лы­ғын дамыту үшін «Сы­баға» бағ­дар­ламасы арқы­лы 35 мың бас ірі қар­а және 131,5 мың бас ұсақ­ мал алу­ды қаржы­ландыру жоспар­­лан­ған. 

Сонымен қатар бизнес-про­цес­­­терді оңтайландыруда шар­уа­ларға қолайлы болу үшін мо­биль­ді қосымша әзірленуде. Және «ЖЕДЕЛ» жүйесін енгізіп, жеке тұл­ғалар үшін өтінімдерді қарау мерзімін 11-ден