Экономика өсіп келеді
Негізгі баяндамашы Премьер-Министрдің бірінші орынбасары – Қаржы министрі Әлихан Смайыловтың айтуына қарағанда, 2018 жылы экономиканың негізгі салаларында оң өсу қарқыны сақталған. Оған экономиканы диверсификациялау, «Нұрлы жол», «Нұрлы жер», агроөнеркәсіп салаларын дамытуға бағытталған мемлекеттік бағдарламаларын іске асыру және ішкі тұтыну белсенділігін біртіндеп қалпына келтіру себеп болған.
– Негізгі капиталға салынған инвестициялар да экономиканың өсуіне ықпал етті. Былтыр олардың көлемі 18 пайызға өсті. Салалар арасында инвестициялардың елеулі өсуі өнеркәсіпте – 27 пайыз, құрылыста – 21 пайыз, жылжымайтын мүлікке қатысты операцияларда – 20 пайыз және ауыл шаруашылығында – 14 пайыз деңгейінде байқалды. Осының нәтижесінде, ішкі жалпы өнімнің өсу қарқыны 4,1 пайызды құрады, – деді Ә.Смайылов.
Үкімет өкілі депутаттарға кірістер мен шығыстар, бюджет тапшылығы туралы егжей-тегжейлі айта келе, салық-кеден саласындағы әкімшілендіруді әрі қарай цифрландыру салықтық түсімдердің көлемін ұлғайтуда басты рөл атқаратындығын атап өтті.
Ә.Смайылов өз баяндамасында есепті талқылау кезінде мемлекеттік борыштың өсуіне және квазимемлекеттік субъектілердің борыштарына баса назар аударылғанын да атап өтті.
– Үкіметтің алдындағы басты міндет – мемлекеттік борыштың көлемін қауіпсіз деңгейде сақтау. Ол үшін біз бюджеттің күтілетін кірістерін және әлеуметтік төлемдердің өсуін ескере отырып, он жылдық кезеңге ықтимал қарыз жүктемесін есептейміз. Мемлекеттік борыш есепті жылдың соңында төмен деңгейде қалып отыр. Оның мөлшері ішкі жалпы өнімге шаққанда 25,8 пайызды құрады, – деді Ә.Смайылов.
Жоба құны артық есептелген
Жалпы отырыс барысында Нұрлан Нығматулин Үкіметтің және Есеп комитетінің назарын бірқатар маңызды шешілмеген мәселелерге аударып, бюджет қаражатын тиімсіз пайдаланудың себептерін атап көрсетті. Нақтырақ айтқанда, бюджетті жоспарлау барысындағы кемшіліктерге, министрліктер мен ведомстволардың бюджеттік бағдарламаларын үйлестірудің жеткіліксіздігі мен осы бюджеттік бағдарламаларда көзделген мақсатты индикаторлардың өзара байланысының жоқтығына назар аударды.
Ал қосымша баяндамашы Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі Есеп комитетінің төрағасы Наталья Годунова, есептік кезеңдегі жетістіктер мен кемшіліктерді тізіп берді.
Оның ішінде жобасы ұқсас, бір-бірінен артық-кемі жоқ әлеуметтік нысандардың құрылысына жұмсалатын қаражаттың әркелкілігіне көңіл аударды. Бұл жобалардың құрылысы аяқталған уақытта да олардың аса айырмашылығы сезілмейді екен. Демек, сараптама жағы ақсап жатыр.
– Мәселен, Нұр-Сұлтан қаласында желілік парктің бірінші кезегі құрылысына жобалық-сметалық құжатнаманы түзету кезінде сметалық құнының артық көрсетілуі 413 млн теңге болды. Бұл тек бір нысан бойынша және бірінші кезекке қатысты. Қостанай қаласында «Юбилейный» шағын ауданында кезекте тұрғандар үшін тұрғын үй құрылысы жобасы тұрғысында құнын көтеру 150 млн теңге болды. Бүгінде елімізде 144 жеке сараптамалық ұйым тіркелген. Оларға қатысты біліктілік талаптарын күшейту керек. Сонымен қатар орын алған қайшылықтарды жойып, құрылыс нормаларын қайта қарастырған жөн және типтік жобаларды пайдалану тәжірибесін кеңейту керек, – деді Наталья Годунова.
Баяндамашының айтуынша, еліміз бойынша жоба құнын асыра көрсетудің орташа көлемі 30 пайызға дейін жетеді.
Сертификат үшін ақы төлеу әділдік емес
Депутаттар жалпы отырыс барысында осы қаржылық құжатты қызу талқылап, орталық мемлекеттік органдардың басшыларын сауалдың астына алды.
Айталық, депутат Жәмилә Нұрманбетова елімізде үш тілде білім беру жүйесіне көшу барысында 6740 пәндік мұғалімді ағылшын тіліне оқыту үшін республикалық бюджеттен 1,6 млрд теңге қаралғанын, бірақ мұғалімдердің 12 пайызы ғана сабақты толықтай ағылшын тілінде өткізетін деңгейде білім алғанына назар аударды. Ал осыған қарамастан, пәндерді ағылшын тілінде тек ішінара өткізетін деңгейдегі 5922 мұғалімге біліктілігі жоғары әріптестерімен бірдей 35394 теңге көлемінде ақы төленіп келген.
– Оқытылған мұғалімдердің көбі тиісті пәндерді толық ағылшын тілінде оқыта алмай келеді. Мұны мұғалімдердің өздері де сөкеттік деп есептемейді. Сондықтан да, қосымша ақы сертификаты барлардың барлығына төленіп келеді. Ал оқыту сапасы ескеріліп жатқан жоқ, – деді Ж.Нұрманбетова.
Бұл сауалға Білім және ғылым министрі Күләш Шәмшидинова негізі сабақты ағылшын тілінде өткізушілерге қосымша ақы төлерде мұғалімдер мен оқушылардың білім сапасы ескерілуі керек еді, бірақ бастапқыдан білім санаты әр деңгейдегілердің барлығына бірдей ақы төлеу туралы шешім қабылданғандықтан, министрлікте енді ғана ақы төлеу жүйесін қайта қарап жатырмыз, – деп жауап қайтарды.
Осы арада Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығматулин:
– Оны талқылаудың не қажеті бар? Оны сіздер талқылап жатқанда 1,6 млрд теңге төленіп кетті. Сіздер тілді білгендігі үшін ақы төлеп жатқан жоқсыздар, сіздер «сертификат» деп аталатын А4 форматындағы қағаз үшін төлеп жатырсыздар. Бұл, ашығын айтқанда, стратегиялық жоспардағы есептеріңіздің көрсеткішін жақсарту үшін ғана қажет. Сондықтан білім деңгейі сәйкес келмесе, ақы төленбесін деген бұйрық шығарыңыздар. Бұл мұғалімдердің тіл білуге ынтасын да арттырар еді. Қазір ше, сертификат алғандардың барлығына ақы төлеп, мұғалімдерді кері тартып жатырмыз. Бұл әділдікке жатпайды. Ең бастысы, осындай көзқарастың кесірінен білім сапасы құлдырайды. Осындайдың кесірінен халықтың үш тілде білім беруге деген теріс көзқарасы қалыптасады, – деді.
Жалпы отырыс барысында тұрғындарды алаңдатқан және бюджеттің кіріс-шығысына, мемлекет қаржысының тиімді жұмсалуына байланысты көптеген мәселелер көтерілді. Ал жиынды Мәжіліс Төрағасы қорытындылады:
– Біз жылдағы дәстүр бойынша өткен жылғы бюджеттің атқарылуы туралы мәселені жан-жақты талқыладық. Осы жолда жеткен жетістіктеріміз көп. Сонымен бірге кемшіліктер де байқалып отыр. Оның барлығы алдағы жұмыста ерекше назарда болу керек. Себебі бюджеттің жоғары деңгейде атқарылуы – елімізді дамытудың, халқымыздың жағдайын жақсартудың басты кепілі. Осы жолда, Елбасымыз айтқандай, қазынадан бөлінген әрбір тиын тиімді жұмсалуы керек. Сондықтан Үкімет те, Есеп комитеті де бүгінгі ұсыныстарды ескере отырып, болашақта айтылған кемшіліктер бойынша жұмыс істеуі қажет деп есептейміз, – деді Нұрлан Нығматулин.
Құжат Сенаттың қарауына жолданды.
