Механизатор мамандары тапшы ма?

Ер-азамат егістік басында. Диқан­да­рыңыз бүгінде әмбебап маман болып алған. Жылдар бойғы тәжірибе нәти­жесінде дақылдарға қай кезде және қандай күтім жасау қажеттігін жақсы білетін агроном да өзі. Өңдеу-жинау немесе басқа да жұмыстарды атқа­ру үшін ауылшаруашылық техни­ка­сын тізгіндей білетін механизаторды да сырттан іздемейді.

Механизатор демекші, диқандар бүгінде бұл мамандық иесін әрбір отба­сыдан табуға болатынын айтуда. Мектеп қабырғасында-ақ техника­ны меңгеруге қызығатындардың қатары көп, егістікте жүргендердің ара­­­сында арнайы дипломы жоқ де­ме­сеңіз, кәсіби мамандардан кем түс­пейтін жастар басым екенін айту­шы­лар да аз емес. Диқандармен әңгіме барысында жуырда Мәжіліс депутатының механизаторлар тапшы екенін айтып, мәселе көтергені есімізге түскен-ді. Осы мәселеге қа­тыс­ты ауыл тұрғындарының пікірін де сұрап білген едік. «Отыз жылдай тракторшымын. Бұл мамандық иесі­нің жұмыссыз жүргенін естімеппін. Жұ­мыс маусымдық та емес. Мысалы, ер­те көктемнен басталатын дала жұ­­мыс­тары бар, оған үйдегі шаруаны қосыңыз. Яғни қысы-жазы жұмыстамын. Жерді өңдеу, егу, кү­­­тімге алу, өнім жинау секілді жұ­­мыстардың барлығына техника қажет. Екі жылдан бері өзге шаруа­шы­­лықтарға жалданған емеспін, өз иелігімдегі жерден несібемді алудамын. Иә, тракторды тізгіндеген алғашқы жылдары басқа шаруалардың жұ­мысын да атқарып үлгеретінбіз, әрине ақылы. Механизатор тапшы дегенге келісе қоймаймын. Біздің өңір механизаторлармен өзін өзі қамтамасыз етіп келеді десек те болады. Өйткені бұл әкеден балаға беріліп келе жатқан мамандық. Мы­са­лы, бір отбасының иелігінде трактор бар делік. Ол үйдің отағасы қар­тайғанша тракторшы болмайды, 40-45 жастан асқан соң міндетті түрде рөлді баласына береді. Яғни, бүгінгі механизаторлардың барлығы дерлік жастар. Екінші мәселе – техника. Кемінде 10 гектар жері бар шаруаға бір трактор керек. Әрине, шаруалардың жаңа техника алуға шамасы жетпейді. Ескісін алсаң жиі бұзылып, жамап-жасқауына көп қаржы қажет. Сондықтан жаңа техника алуға жеңілдіктердің көптеп жасал­ғанын қалар едік. Өз басым осы отыз жылға жуық уақыт ішінде үш жаңа трактор міндім. Ауылдағы жас механизаторлардың барлығы дер­лік дипломсыз, яғни бала кезден техникаға әуес болып, есейе келе жақсы меңгеріп алғандар. Жүр­гі­зе де алады, жөндеуді де біледі. Оқы­масын демеймін, бірақ олар өз қызы­ғу­шылығымен техника тілін жақсы меңгеріп алған «самородоктар», дейді «Есім ата» шаруа қожалығының механизаторы Сабыр Құралов.

Ал «Атамекен» ауылдық округінің әкімі Ерболат Раев мемлекеттік қыз­метке келгенге дейін тракторшы бол­ға­нын мақтан етеді. «Біздің ауыл­дық округте 938 шаруа қожалығы бар. Оның 352-сінің 5 гектарға, 374-інің 10 гектарға дейін, 161-інің 10-20 гектар аралығында, 42-ісінің 20-50 гектарға дейін жері бар болса, 7 шар­уа­ның жері 50 гектардан жоғары. Бөліп айтып отырғаным бекер емес. Шаруа қожалықтарының жер алқабы ұл­ғайған сайын техника қажеттілігі де арта түсетіні мәлім. Ауылдық округ бойынша 225 ауылшаруашылық техникасы бар. Оған 92 тіркеме, 15 мақта терім машинасын қосыңыз. Техника саны көп те емес шығар. Бірақ бәрін өзіміздің тұрғындар жүргізеді, сырттан маман шақырмаймыз. Заманауи техникаларды арнайы курстан өтіп, меңгеріп жатқандар да жетерлік. Тұ­рақ­ты жұмыс істейтіндер де, маусым кезінде техника рөліне отыратын­дар да бар. Механизаторлардың басым бөлігі жастар, барлығы дерлік техникаға қызығушылықпен жастайы­нан меңгеріп алғандар. Мысалы, мен өзім де мемлекеттік қызметке келгенге дейін трактор жүргіздім. Мектепте 7 сыныпта оқып жүргенімде «МТЗ-80» айдағанмын. 2014 жылы Солтүстік Қазақстан облысына бардым. Міне, сол жақта 30 мың гектар жері бар ірі шаруашылықтарда механизатор жетіс­пейтінін аңғардым. Дегенмен қазіргі кездері де оңтүстік өңірден сол­түстікке барып маусымдық жұмыс істеп келетіндер баршылық», дейді «Ата­мекен» ауылдық округінің әкімі.

Демек, Мәжіліс депутаты айт­қан меха­низатор жетіспеушілігі Түр­кіс­тан, оның ішінде Жетісай өңі­рін­де байқалмайды. Әйтпесе, депутат білім беруді дамытудың 2011-2020 жыл­дарға арналған мемлекеттік бағ­дар­ла­масы бойынша оқушыларға механи­за­тор мамандығын тегін меңгеру мүм­кіндігі ұсынылып жатса да, кадр тапшылығы шешілмей тұрғанын мә­лім­­деп еді. Ауылдағылар шаруа қожа­лықтары, өндірістік кооперативтерде механизатор мәселесі жергілікті жердегі жастар есебінен шешімін тауып келе жатқанын айтуда. Депутаттың сөзін жоққа шығару мақсатымыз емес, осы мәселені еліміздің оңтүстік өңі­рін­дегі ауылмен тікелей байланыстыра отырып көңілге түйген жайттармен ғана бөлісіп отырмыз. Ал бүгінгі меха­низаторлардың біліктілігі қандай дең­гейде?

Бұл орайда депутаттың: «қазір механизаторлар дұрыс даярланбайды, олардың кәсіби білімдері заман талабына сай емес. Қолданысқа шетелдік заманауи техника еніп жат­қан­да болашақ механизаторларға 1986-1987 жылдары шыққан ДТ-75, Т-40 тракторлары мен «Енисей» комбайн­да­рын оқыту кімге қажет?» деген сұрағын біз Түркістан көпсалалы-тех­никалық колледжінің директоры Болат Жанәбілге қойған едік. Өйткені Түр­кістан облысы, Төлеби ауданы Көк­сәйек ауылында орналасқан 60 жыл­дық тарихы бар оқу орны ауыл шаруашылығының түп қазығы сана­ла­тын механизатор кадрларын дайындап келеді. «Колледждің өзіне тиесілі 83 гектар ауыл шаруашылығы жер телімі бар. Осы жерде студент жастар заманауи тракторлар мен комбайндарда оқу-практикалық жұ­мыс­­тарын жүргізеді. Бидай, арпа, жоңышқа, ноқат секілді басқа да дәнді дақылдарды егетін жерлерді дайын­дайды. Егіп, өсіріп, оны күзде жинау жұмыстарына толықтай студенттер қатыстырылады. Осылайша кол­леджде оқыған теория мен дала жұ­мыстарындағы практиканы ұш­тас­тыра отырып, білікті маман даяр­лау­­дамыз. «Ауыл шаруашылығы өн­ді­­рісіндегі тракторшы-машинист» ма­ман­дығы дуальды оқытудың Жол картасына енуі кездейсоқтық емес. Өйткені жергілікті фермерлер мен ірі агрокәсіпорындар, құрылыс компаниялары жас тракторшыларға зәру. Жастардың арасында күннің ыстығы мен суығына қарамастан егіннің бас­ты факторына жауапты тракторшы мамандығын оқитындары аз екені жасырын емес. Қазіргі таңда колледжде «Ауыл шаруашылық өндірісіндегі трак­торшы-машинисті» біліктілігі бойынша 146 студент білім алуда. Оның 61-і республикалық бюджет, 85-і облыстық бюджет бо­йынша оқиды. Өндірістік базамызда МТЗ-80.1, Т-40М, Т-28, Т-16НМ, ДТ-75МВ, доңғалақты және шынжыр табанды тракторларымыз, басқа да ауылшаруашылық машиналар, «Енисей 1200» астық комбайны бар. Түлектеріміз кез келген доңғалақты және шынжыр табанды тракторлары­мен және астық комбайндарымен жұмыс істейді. Және жеңіл, жүк авто­кө­ліктерін жүргізетін куәліктерін алып шығады. Түлектердің жұмыспен қам­тылуы – 80 пайыз. Иә, базамыз­да заманауи техникаларымыз болма­ға­нымен студенттің толық меңгеріп шығуына мүмкіндік жасайтын көрнекі құралдар мен оқулықтар, теориялық та, практикалық тәлім беретін білікті ұстаз­дар да жеткілікті. Яғни кәсіби талапқа сай білім берілуде», дейді кол­ледж директоры.

Иә, колледж директоры айтқандай, механизатор мамандығын таңдайтын жастар аз. Тіпті ілгеріде «мектепте нашар оқыған бала тракторист болады» деген қате түсінік те орын алған-ды. Бүгінгі нарық, заман талабы бұл түсініктің мүлде қате екенін аңғар­тып үлгерген. Жастардың техни­каға қызығушылығы артуда, сұра­ныс­қа ие механизаторыңыз табысты маман­дық­қа айналған. Жетіспей жатқаны меха­низатор емес, заманауи жаңа техни­калар секілді. Жетісай ауданында механизатор мәртебелі мамандық екеніне көз жеткіздік.

Түркістан облысы