Орталық Азия көшпенділерінің доңғалақты, тар ұршықты тоқыма белдігі мен киіз үйді ойлап табуы адамзат қызметінің машина жасау, жеңіл өнеркәсіп, сәулет өнері секілді салаларының дамуына оң ықпал етті. Сонымен қатар көшпенділер өркениеті «сақ-аң стилі», геометриялық, полихромды стильдерді қалыптастырған ежелгі өнердің алтын бесігі. Көшпенділер мәдениеті дәстүрлерінің сабақтастығы қазақ ою-өрнегінде және халықтың қолданбалы өнерінде сақталған.
– Қабырға кілемдер, түрлі тұскиіздер ою-өрнектердің және түстік шешімдердің көптігімен баурайды. Ол отбасылық ошақ пен амандықтың белгісі. Тұскиіз киіз үйдің басты композициялық сәнді жабдығы. Кестеленген өрнектер тұмардың символдық мағынасына ие болды. Күрделі көп бөліктен тұратын әшекейлі кілем композицияларында тірі табиғаттың бейнелері ежелгі космогониялық мифтердің жаңғырықтары бар. Кестеленген бұйымдардың сан алуан түрлерінің ішінде зермен тігілген төсек жапқыштар ерекшеленеді. Олар өсімдік мәнеріндегі керемет алтын жіппен кестеленген. Жарқыраған пайеткалардың бай әшекейі бедерлілік өрнегін береді, қара барқыт фонында жарық пен көлеңкенің жылт-жылт еткен ойынын тудырады, – дейді музейдің қолөнер бөлімінің жетекшісі Гүлайым Жұмабекова.
Білікті шеберлердің қолынан шыққан әшекейлі белдіктердің басым бөлігі былғарыдан жасалған. Олар күміс тілімдермен және асыл тастармен көмкерілген. Ежелгі наным-сенімде мұндай белдіктер иелеріне денсаулық пен күш-қуат береді деп саналған. Мұндағы бірден өзіне баурай түсетін тұскиіздердің ою-өрнекті сарындары мен полихромды гаммасында дала рухы есетіндей.
АЛМАТЫ
