Осы мәселеге орай, Қазақстанда «зиянды төмендету тұжырымдамасын» алға жылжытып жүрген «Аман-саулық» қоғамдық қоры алматылықтардың дұрыс тамақтануға қатысты ұстанымдарын анықтау үшін әлеуметтік сынақ жүргізді.
Әлеуметтік сынақ кезінде бойжеткен қыз көшеде өтіп бара жатқан қала тұрғындарына хот-дог, бургер, шоколадты батончик өнімдерінен, яғни «зиянды тағамнан» дәм татуды ұсынды. Ал өнімнің бетінде бұл астың зияндылығы туралы ақпарат тайға таңба басқандай, арнайы биркамен анық көрсетілген.
Тәжірибеге қатысқан көпшіліктің әрекеті бірдей болып шықты. Яғни 30 адамның 28-і бургердің зияндылығы туралы ақпаратқа қарамастан, жеуге дайын болды. Тек 2 адам ұсыныстан бас тартып, тамақты кері қайтарды.
Мәселен, бүгінде әлемде 2,1 миллиардтан астам адам семіздік пен артық салмақтан зардап шегіп отыр. Қазірдің өзінде Қазақстанда халықтың 20%-ы семіздікке шалдыққан. Артық дене салмағының орташа таралуы: әйелдерде – 30,6%, ерлерде – 36,8%. Осы күні семіздік қазақстандық әйелдердің 27,6%-ы және ерлердің 15,9%-ында анықталған.
«Бұл сынақтың мақсаты – қатардағы алматылықтардың «зиянды тамақтан» қаншалықты бас тартуға дайын екенін анықтау болатын. Өкінішке қарай, осынау эксперимент адамдардың саламатты тамақтану қағидаларын ұстамайтындарын және бәрі дерлік зиянды тамақтан бас тартпайтындықтарын көрсетті. Әр адам өз денсаулығы үшін жауапты, бірақ олар өз құмарлықтарын жеңуге дайын емес. Мұндай жағдайда әр адамның денсаулығын сақтауға және артық салмақ пен семіздіктен туындайтын аурулардың даму қаупін азайтуға бағытталған зиянды төмендету тұжырымдамасы көмекке келеді», дейді «Аман-саулық» қоғамдық бірлестігінің президенті, дәрігер және қоғамдық денсаулық сақтау мәселелеріндегі сарапшы Бақыт Түменова.
Қысқасы, қазақстандықтардың тамақтануға қатысты мінез-құлқын қалай өзгертуге болады? Бірінші кезекте, халықты ақпараттандыру және «зиянды» әдеттерді тоқтатуды насихаттау ғана емес, пайдалы, табиғи азық-түліктің қолжетімділігін арттыру және оның түрлерін молайту маңызды. Алдағы уақытта семіздік мәселесі елдің жас ұрпағы үшін орасан әлеуметтік қауіп төндірмеуі үшін халық арасында саламатты тамақтану әдеттерін қалыптастыру жөніндегі ұлттық бағдарламаны әзірлеп енгізу қажет, дейді мамандарымыз.
Өз кезегінде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы семіздікті миллиондаған адамды шеңгелінен шығармай отырған жаһандық індет ретінде қарастырады. Дененің артық салмағы мен семіздік әлемдегі өлім-жітімнің негізгі себептерінің алғашқы бестігіне көтерілгенін қаперде ұстаған жөн. Сондай-ақ қоғам да тым толық, шектен шыққан семіз адамдарды эстетикалық және әлеуметтік тұрғыда қабылдай бермейді және бұл мәселенің бір ғана қыры емес. Артық салмақ, әсіресе семіздік, өз асқынуларымен қауіпті: олар атеросклероз, гипертония, инфаркт, инсульт, қант диабеті, асқазан-ішек патологиясы, артриттер, репродуктивті функцияның бұзылуы және басқа да көптеген аурулардың дамуына жол ашып береді. Әсіресе балалар мен жасөспірімдер арасында семіздіктің таралу үдерісі үлкен алаңдаушылық туғызып отыр.
Бүгінгі таңда бұл көрсеткіш 1970 жылға қарағанда 10 есе жоғарылап кеткені көпшілікті ойлантуы тиіс.
АЛМАТЫ
