Шапағатты жол

Әкелеріміз ерте дүниеден озып, бала кезінен анасымен сырлас болып, ер жетіп, ел қа­тарына қосылған Әбіш Кекіл­байұлы, Оралбай Әбдікәрімов – бір-бірімізді жақын әрі жақ­сы түсінісетінбіз. Қасиетті аналары­мыздың жаны жәннатта болғай...

... Бибіжан апамыздың төрт ұлы да әрқайсысы өз саласында, өз жұмысында тиянақты, қайрат­ты болып өсіп, бір әулеттің емес, қа­зақтың көрнекті тұлғалары дәре­жесіне көтерілді. Ананың көр­ген қиыншылығы жақсылыққа жал­­ғасып, ұлдарының ел азаматы, ел құрметіне бөленуін көру – ана­ның ақ тілегі, арманына қол жеткізуі зор бақыты болса керек. Сүт кенжесі Оралбай ана­мыздың көзі тірісінде Елбасы, Қа­зақстан Республикасы Тұң­ғыш Президентінің ең сенімді серіктерінің бірі, көрнекті мемлекет қайраткері болып, тәуелсіз елі­міздің іргетасын қаласып, ша­­­ңы­рағының берік болуына өз үлесін қосу бақытына ие болуы – әрине, алдымен ананың мақ­танышы. Орекең қаншама лауа­зым, құрмет биігіне шыққанда да Бибіжан анамыз, Орекеңнің жары Жамал Ахметқызы екеуі тәубесінен жаңылмай: «Алладан тілегенім баламның амандығы, ел-жұртына жарамдығы» деп отыратын. Ұлы ананың қара­пайым ғана тілегі. Ғибратты ті­лек. Текті тілек.

Анасының кенже ұлы алдың­ғы ағаларының үлгі-өнегесімен оқуға құлшынып, еңбекпен шы­нығып өсті. Соғыс жылдары, соғыстан кейін өмірге келген ұрпақтың ұландарына тән еңбекқорлық, қандай да қиындыққа төзімділік, табан­дылық, адалдық, сенімділік қа­сиеттерін бойына жинақтап, өмір­ге ерте араласты. Ол жылдарда Кеңес Одағындағы заңға сәйкес орта мектепті бітірген жас­тар міндетті түрде кемі екі жыл ауыл шаруашылығында немесе өндіріс орнында, құрылыста жұмысшы болып еңбек етуге, ал ұл балалар егер жасы 19-ға толса әскер қатарында үш неме­се төрт жыл қызмет етіп, конс­титуциялық парызын өтеуі мін­детті тәртіп болатын.

Оралбай Әбдікәрімұлы қа­та­рынан қалмай осылардың бә­рінен өтті. Орта мектепті бітір­ген соң бір топ жігіт бі­рігіп, комсомол жас­тар бригадасын құрып, қой бағып, ауыл шаруашылығының, мал өсіру еңбегінің қыр-сы­рын білді. Кеңес Одағының Солтүстік мұзды мұхит әскери-теңіз флотының сүңгуір суасты қайығында те­ңізші болып, азаматтық парызын орындады. Қазақ баласы сирек кездесетін теңіз флотында әртүрлі ұлттардың ұландарымен бір үйдің баласындай сыйласатын, бір мақсат, бір міндетке жұмыла білетін Отан қорғау абыройының қадірін, жауапкершілігін айрықша се­зін­ді. Ұлдарын алысқа жіберіп, күн-түн амандығын, аман келуін тілеп отырған аналардың ақ ті­леуімен елге оралғандағы, өмір­дің кезекті мектебінен абыроймен өтіп келген жігіттердің Отан, ту­ған жер, туған ел қадірін санасы­мен сезінуі – есейгендіктің ай­рықша көрінісі болатын. Сол санамен елге оралған жігіттер бейбіт өмірдің тіршілігіне де ерекше құлшыныспен араласа­тын. Теңізші Оралбайды да көптеген жұмыстар күтіп тұр­ды. Сол кездегі өндіріс, оқу орын­­­дары басшылары жас ж­ігіт­­ті өздеріне жұмысқа ша­қы­рып, тәрбиеші, кәсіптік-техни­ка­лық училищенің шебері, «Шах­тинскстрой» құрылыс меке­ме­сі жастар ұйымының жетек­шілігі қызметтерін жасқа тән жі­гермен ұйымдастырып, еңбек адамдарының қайнаған ортасында олардың тұрмыс-тіршілігімен біте қайнасып, нәтижелі, абыройлы еңбек етті.

Орекең еңбек ете жүріп, білі­мін көтеруді де бір сәт тоқтат­қан жоқ. Әуелде тәмамдаған Қа­рағанды индустриялық-педа­гогикалық техникумындағы білімін Қа­рағанды мемлекеттік уни­вер­ситетінде, Алматы Жоғары партия мектебінде жалғастырды. Бибіжан апамыз: «Оралбайым қой бағып жүріп, қолтығынан кітабын тас­тамайтын», деп айтып отыратын. Осы бір-ақ сөзден көп нәрсе байқалса керек.

Қай заманда, қандай қоғамда да білімсіз тіршілік жоқ. Білімсіз өркендеу, даму, өсу жоқ. Жеке адамның өмірі, еңбегі, қызметі де тікелей оның білімділігімен, оқып, алған білімін өмір талабымен, өзінің еңбек еткен орнында сол білімін жаратуымен тікелей байланысты. Орекең еңбек пен оқу, іздену жолдарын сәтті ұштастыра алған аза­мат. Еңбегі мен қабілетіне қарай жас кезінде сол заманда басқарушы партияның қалалық, облыс­тық, республикалық коми­теттерінің ең жауапты қыз­мет­теріне шақырылды. Қан­дай лауазымды қызметте бол­са да Орекең сол қызметті адам­гершілік тазалық талаптарына бағындырып, жұмыс жасады. Ол жұмыстарының негізгі дені адамдармен, партия кадрларымен оларды таңдау, іріктеу, орналас­тыру жұмыстарымен байланысты болды. Әділ, адал болуға тырыс­ты. Ешкімге қиянат жасамау­ды, тіпті кінәсі үшін жұмыстан босатқанның өзінде оның кінәсін толық дәлелдеп, ол дәлелмен әлгі адам келісіп, шешім қабылдауды қатаң қадағалады. Осы бағытта Оралбай Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің ұйымдас­тыру-партия және кадр бөлімінің меңгерушісі болды. Бұл лауазым ол кезде билік партиясының ең жетекші әрі басқарушы бөлімі еді.

Тәуелсіздік алғаннан кейін жаңа мемлекет құрылымын жа­сақ­тауға ең алдымен жаңа адамдар, жаңа мамандар жұмысқа тар­тылды. Сонымен бірге Нұр­сұл­тан Әбішұлы бұрынғы бас­қарушы мемлекеттік, партия­лық аппараттың тәжірибелі, адал, жаңа өмір, жаңа талап сұ­раныстарына жауап бере алатын, мемлекет құрылысына білік­тілікпен, білім­ділікпен белсене араласа алатын көптеген азама­тқа сенім көрсетіп, мемлекеттік қызметке тартты. Солардың алдыңғы қа­тарында Оралбай Әбдікәрімов болды. Бұл тәсіл орынды әрі тиімді нәтиже бере алды. Бұрынғы саяси-әкім­шілік жүйе коммунистік партияның идеологиясының негі­зінде, сол идеологияны басшы­лыққа ала отырып жасалатын. Ендігі жерде біз сол идеологиядан бас тарт­тық. Біздің идеологиямыз, ұлт­тық идеямыз мемлекеттік тәуел­сіздіктен бастау алды. Біз­дің басты мақсатымыз – әлем­ге жариялаған мемлекеттік тәуел­сіздігімізді баянды ету, дү­ние­жүзілік қоғамдастықтың бел­сенді мүшесі болып, жасампаз өмір салтын қалыптастыру, өр­кениетті, өскелең мемлекет болу. Басты құндылықтарымыз – адам, адамның құқығы, бостан­дығы, еркіндігі.

Мемлекет құрылысы өз өзі­нен үйлесе бермейді. Оны дер кезінде ұйымдастырып, білім­ді, білікті тұлғалардың жұмы­сын мемлекет мүддесіне жұ­мыл­дырып, мемлекеттік аппарат пен халықтың, қоғамның қарым-қатынасын жолға қо­йып, оның барлық буындарына қан жүгірту қажет. Мемлекет жұ­мысы азаматтардың күнде­лік­­ті тұрмысынан жалпы аудан­дық, қалалық, облыстық, респуб­ли­калық экономика салаларының тиімді жұмысын ұйымдастыруды, ұзақ мерзімді стратегиясын толық қамтиды. Мемлекет қыз­ме­тінің салалары сан алуан екендігі де елге белгілі. Олардың жемісті ұйым­дастырылып, жетіс­тікті дамуы тікелей адамдар­ға, сол салаларда еңбек ететін жұмыс­шы­лардан бас­тап оны басқаратын лауазымды қызмет­керлердің білім, парасат, дүние­таным, адалдық, әділдік сана-сезімі деңгейіне байланысты.

Сөз жоқ, мемлекеттің келбе­тін, оның мемлекеттік қабілетін қалыптастырар адамдар, яғни білікті мамандар, лауазымды қыз­меткерлердің қайраткерлігіне, оның болмысына қарап, өз орта, қоғамымыз, халқымыз, басқа елдер, халықаралық беделді ұйым­дар бүкіл елге баға беретіні де жаңалық емес. Демек, жауап­ты қыз­меткерлер ел аманатын арқалап жүретін тұлғалар. Сон­дықтан да оларға талап та жоғары.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өзінің президенттік қызметінде ел басқару ісін сәтті әрі нәтижелі жүргізу үшін оның алғышартты кілттерінің бірі – мемлекеттік ап­параттың қызметкерлерін іріктеу, таңдау және оларды қа­білеті мен мүмкіндігіне қарай жауапты лауазымды қызметтерге орналастыру, тағайындау екенін үнемі айтумен келеді және оны халық та түсінеді. Тегінде бұл тақырып – ауқымы кең, айтары көп әңгіме. Мақаламыздың мақсаты ол ауқымды тақырып­тың табиғатын, талабын жан-жақты талдап, сараптауды мақсат етпестен, нақты бір мемлекеттік тұлғаның өмірі мен мемлекеттік қызметіне көз жүгірту арқылы сол саланың қоғам үшін маңызды­лығына мән бере алсақ – оны осы Орекеңнің бойынан көрер едік.

Әдетте, қандай да лауазымды адамның өмір жолы туралы айтқанда – оның әр жылдары істеген қызметтерін тізіп шығу арқылы мағлұмат аламыз. Ал сол лауазымға келу, көтерілу жолдарына, не себепті солай болғанына мән бере бермейміз. Бұл процесс сыры ашылмаған сандық тәрізді. Жабылған күйі қала бере­ді. Дәл осы саланың өзіне тән ерек­шелігінің сақталуы және шешім қабылданғанға дейінгі құпиялығы – мемлекеттік тәртіп. Ол жұмыстың ерекшеліктерін тек қана құжат дайындайтын және шешім қабылдайтын лауазымды адам ғана біледі.

Біздің Конституциямызға сәй­кес шешім қабылдайтын ең жоғары дәрежедегі мәртебелі тұл­ға, әрине Республика Пре­зиденті.

Мемлекетімізде жүргізілетін кадрлық саясат, яғни атқарушы, заң шығарушы, сот билігі, қор­ғаныс, қауіпсіздік, құқық қорғау органдары басшыларын қызметке тағайындау, оларды қызметтен босату түгелдей Президент құзы­рында. Осыншама кең ауқымды жұмысты Президент өзінің Әкім­шілігі арқылы жүргізеді. Мем­лекеттік жауапты қызметтің қай қайсысына да жауапкершілігі жоғары, адал, әділ, білікті, білім­ді, таза адамдар келуі – қоғам талабы. Әсіресе Президент Әкім­шілігінің басшылығына кім келгеніне билік институттарын­да да, қоғамда да айрықша мән бе­ріледі.

Тәуелсіздік жылдары Нұр­сұлтан Әбішұлы маңдайы жар­қыраған бірнеше азаматтарға дәл осы лауазымды сеніп тапсырып, адамтанудың мектебінен өткізді десек – солардың қатарында Нұртай Әбіқаев пен Оралбай Әбді­кәрімовтің есімдері алдымен айтылады.

Кезінде Тұңғыш Президент Қарағанды облыстық партия ко­ми­тетінің екінші хатшысы қыз­­меттерінде жүргенде – Орал­бай­дың сол заманның кадр сая­сатының талабына­ сәйкес облыс­тық аппарат­та қыз­­мет істейтін сирек қазақ­тың­ бірі болғанына назар ауда­рып,­ сыртынан қамқорлық көр­­се­тіп жүретінін табиғи адам­­гершілік, үлгі-өнеге деп түсі­нуіміз де орынды болар. Нұре­кең Қазақстан Компартиясы Орта­лық Комитетіне хатшы болып келгеннен соң да, бүгінге дейін Қарағандыда өзі білетін, қол­дарынан жұмыс келетін, елге, мін­детіне адал деген талай аза­мат­тарға қолдау көрсетіп, шапағатын тигізіп жүргенін ел біледі.

Оралбай Әбдікәрімұлы бұ­рынғы басқару жүйесінде де, тәуелсіздік алғаннан соң жа­ңа дәуірде де Елбасының сені­мімен көптеген жауапты, ла­уазым­ды қызметтерді абы­рой­мен орындап, еліне адал қызмет етіп, оның өркендеуіне мей­лінше тілектестігін қосып жүр­ген атпал азамат. Орекең Тұң­ғыш Президент тапсырған Президент Әкімшілігінің Бас­шысы, Парламент Сена­тының Төрағасы, депутаты, Мем­ле­кет­­тік хатшы лауазымда­рын зор жауапкершілікпен атқар­ды. Қоғамда, ел арасында Оре­кең­нің ел ағалық келісті келбеті, ор­нықты, ақжарқын мі­незі, мем­лекетшіл ұстанымы оның адами беделін көтеріп, қай ортада да құрмет аясында жүреді.

Орекең жастайынан қай жерде, қандай мекемеде жұмыс істесе де ең алдымен әріптестерімен өзара сыйластық, сенімділік, таза­лық қарым-қатынастың қалып­тасуына мән береді. Өзі осыны ұстанады. Әріптестеріне, лауазымды қызметкерлерге қоғам талабы да осы.

Әсіресе елімізде Президент­тің кадр саясатын жүзеге асыруда бұлақтың көзін ашқандай шапа­ғаты тиіп, көптеген адамдардың жолын ашты. Лауазымды қыз­меткерлерді мемлекеттік жауап­ты қызметтерге таңдау, тарту, олар­дың өсу жолдары тек бір бағытта сайрап жатқан сара жол емес. Қайшылығы, қарсы ағысы, асуы, бұралаңы жеткілікті. Ондай жағдайда да ешқайда бұра тартпай әділ шешім қабылдау – Орекеңнің ұстанымы, адами келбеті.

Зейнет жасына шыққаннан соң өзінің жастайынан табиғат құмар­лығына еркін араласып, достарымен бірігіп, табиғат­ты, табиғи аң, құстарды қорғай­тын «Қансонар» табиғат қорғаушы­лар ұйымын құрып, туған елдің бай табиғатының сақталуына қолқа­быс ету қоғамдық қозғалы­сына кірісті. Басты мақсаттары – қоршаған ортаны, ұлттық табиғи қорықтарды, ондағы жануарларды браконьерлерден қорғауға, әртүрлі төтенше жағдайлардан сақ­тауға көмек көрсетіп, табиғат­ты, ежелгі қазақ жеріне тән жа­нуарлардың қайта өрістеуі.

Орекеңнің Nur Otan халық партиясымен, оның өсу жолдарымен қарым-қатынасының өзі бөлек әңгіме. Ол осы партияның мүшесі ғана емес, белсенді ұйым­­­дастырушысының бірі. Ұзақ жылдар Nur Otan жанынан құ­рыл­­ған жемқорлыққа қарсы Ке­ңестің жұмысына басшылық етті. Қай кезде де Nur Otannyn біз­дің қоғам мемлекетіміз үшін ең маңызды шаралары мен бағдар­ламаларының басы-қа­сын­­да Оре­кеңнің пікірі мен дауы­сы ерекше.

Сол сияқты Қазақстан хал­қы Ассамблеясын ұйымдас­тырып, оның біздің қоғамда ор­ны­ғып, нәтижелі жұмысын қалып­тас­тыруда да тікелей Нұрсұлтан Әбішұлының жанында жүрген Орекең.

Тілегі де, еңбегі де еліміздің бірлігіне, ынтымағына, тұрмыс әлеуетінің жақсаруына, тәуел­сіз мемлекетіміздің әлемдік беде­лінің нығаюына жұмылу­ды құп­тап жүрген ел ағаларының бірі – өзіміздің Оралбай Әбдікәрі­мов.

Орекеңнің жолы – шапағатты жол.

Қуаныш СҰЛТАНОВ,

Парламент Мәжілісінің депутаты