Рухани-адамгершілік құндылықтар, ұлттық-халықтық дәстүрлер, ізгілік пен сұлулыққа табан тіреген ғибратты аталы сөздер – қоғамның өркендеп-гүлденуіне кең өріс, халықтың тарихи санасының жетілуіне орасан мүмкіндік тудырады.

Платонның пайымдауынша, мемлекет – бейбітшілік пен әділеттілік идеяларына қызмет етуі абзал. Оның негізгі үш қызметі бар: 1) басқару ісі, 2) адамдардың мүддесі мен құқығын қорғау, 3) материалдық игіліктерді өндіру. Сонымен қатар «әділеттік мемлекеттік құрылыс» «билік басындағы кемеңгер философтардың, жауынгерлер мен қолөнершілердің» «бірлескен жарасымды өмір сүруін қамтамасыз ету керек». Қазақтың «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығару» дегені осы. Абайдың «Түбінде баянды еңбек егін салған, Жасынан оқу оқып, білім алған. Би болған, болыс болған өнер емес, Еңбектің бұдан өзге бәрі жалған» дейтіні рас. Я болмаса Әлихан Бөкейханның «Ақыл да, ұсталық та оқумен, істеумен жүре ұлғаяды», «Байлық түбі – ақыл һәм қол ұсталығы» дегенінде нәсіптің атасы – қол еңбегі мен өнерін жоғары бағалаған. Кәсібі, тәртібі бар елдің арамтамағы да, арамзасы да, алдампаздары да, ұрылары да болмайды. Болған күнде де некен-саяқ.
Ғасырлар табалдырығындағы мына бір сұрқай суреттер зәре-құтыңды қашырады: «Залымдық оянды да, адалдық ұйқыға кетті, өтірік өркендеп жемістенді де, шындық қуара түсті, әділдік бұғып жүр, өтірік дандайсуға беттеді, даналар рахат қуып кетті де, даналыққа үстірт қарады, жәбір шеккендер қарақатталуда, ал жәбірлеушілер өз ісіне насаттануда, төңірегіндегі алысты да, жақынды да жалмап бара жатыр. Қанағат жойылып жоқ болды, зұлымдық өрге шапшыды, жақсылық төмендеп кірерге қуыс іздеуде. Атақ-даңқ құлдырап төмен түсті, ал арамзалық сыйлы болды әрі күшті саналды, әкімшілік татымды кісілерден көшіп, шалағайларға ауысты» («Кәлила мен Димнә», аударған С.Талжанов).
О заманда да мың құбылған, сынап мінезді жалпылдақ-судырлақтар мен қойнына тас тыққан мысықтілеу ішмерездерде есеп жоқ екен. Осындай көксоққандар Абайдың сипаттауында:
Күнде өзімшіл ептінің, Несін адам ұстасын! – делінген.
Бейнеттенбей биікке шығамын, тойынамын, билік жүргіземін деушілер ұлық алдында жалпақтайды, кісі жұмсаумен оны қорлықта ұстаумен әуреленеді, нешеме алуан айла-шарғыларды, оңтайлы тәсілдерді ойластырады. Осы орайда «Қазақ» газетінің №258-265 нөмірлерінде «Демагогия» атты мақалада жағымпаздықтың түр-түсін былайша анықтаған: «Жұртқа жақсы атты болу бар, жақсы атты көріну бар» деп жіктейді де, 1) «Халыққа жақсы атты болған адамдар ақылымен, білімімен, таза құлқымен жақсы атты болады». 2) «Жақсы атты көрінетін адамдар көңіл аулап жақсы көрінбек». 3) «Неғұрлым халық саңылаулы болса, ақыл жағын қуаттайды»; 4) «Неғұрлым халық қараңғы болса, көңіл жағын қуаттайды» деген тұжырымды түйін жасайды.
Біздің қоғамда да мұндай көріксіз суреттер үдемесе кеміген жоқ. Дегенмен де «дүние – бір күндік, арың – мың күндік» дейтін қағидатты ұстанатын әділетсүйгіш халқымыз бар, тышқан мұрнын қанатпайтын, тауықтың сирағын сындырмайтын бейкүнә жандарымыз бар, «Мәуелі ағаштың маңайы базар» дейтін ақыл-ойға бай абыздарымыз бар. Сонымен қатар өздерін классикпіз, ғұламамыз деп кеудесін керген көзбояушылар да бар.
Шынында өзінен мықтылардың алдында құрша жорғалайтын, аузын буған өгіздей соншалықты әдепті, мәдениетті қалып көрсететін, қыздай сызылатын, сыртыңнан опасыздық әрекеттер жасайтын жымысқы зымияндар да, қара суды теріс ағызатын қара ниеттілер де, бағыныштыларына жосықсыз айбат, сес көрсететін ақылы келте сасық ірілікке малданған көргенсіздер де бар-ау. Расында да бағзыда өткен бұрынғылардың көзқарасынша, «біліміне сай қылық жасамайтын данышпанның сөзі алдамшы». Олар «толық адам» дәрежесіне жетпегендіктен, ізгілік, әділдік, даналық, білім, рух байлығына бөленбегендіктен, нені айтса да, ел жүрегі сөзге ұйып селк етпейді-ау, асыл қауым соңына ермейді-ау?! Егер де «Жұрт пайдасына таза жолмен тура бастайтын ер табылса – қазақ халқы соңына ерер еді» (Әлихан Бөкейхан).
Қазақтың әр баласы бір-біріне қарлығаштай қанатымен қамқоршы болса, адамдар арасындағы қарым-қатынас барынша көріктеніп, орта да, қоғам да берекелі істермен гүлденер еді.
Биыл Жаңақорған ауданынан күн электр станциясы пайдалануға беріледі
Аймақтар • Бүгін, 17:16
Алматыда гашиш сатқан азамат ұсталды
Қоғам • Бүгін, 17:12
«Қазақалтын» кенішінен 122 млн теңгенің алтыны ұрланды
Аймақтар • Бүгін, 17:05
Қостанай облысында «Көктем - 2021» оқу-жаттығу шарасы өтті
Аймақтар • Бүгін, 17:00
Футзалдан «Евро-2022» додасының іріктеу ойындары өтті
Спорт • Бүгін, 16:56
Руслан Бекетаев жаңа қызметке тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 16:52
Елордада ағаштар мен бұталарды қояндардан қорғау жұмысы жүріп жатыр
Аймақтар • Бүгін, 16:49
«Ashyq» қосымшасын 27 алматылық кәсіпкер сынақтан өткізуде
Аймақтар • Бүгін, 16:46
Елімізідің көлік сақшылары полицей әйелдерді төл мерекеcімен құттықтады
Қазақстан • Бүгін, 16:46
Гүлшара Әбдіқалықова аяулы аналарды мерекесімен құттықтады
Аймақтар • Бүгін, 16:34
Қазақстанда тағы бір мереке пайда болады
Қазақстан • Бүгін, 16:22
ШҚО тұрғыны 230 келіден астам маралдың мүйізін ұрлаған
Аймақтар • Бүгін, 16:20
Grand Slam: Елдос Сметов финалға шықты
Спорт • Бүгін, 16:15
Қарағандыда жол апатынан 3 адам қайтыс болды
Аймақтар • Бүгін, 16:10
Алматыда өзін Антикор қызметкері ретінде таныстырған алаяқ сотталды
Аймақтар • Бүгін, 16:07
ForteBank пен Қазпошта ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды
Экономика • Бүгін, 16:05
Елордадағы Алматы ауданының тұрғын алаптары үшін мобильді пошта жұмыс істейді
Қоғам • Бүгін, 16:03
Мұрат Әйтенов ерекше бала тәрбиелеп отырған ана мен ардагерлерді құттықтады
Аймақтар • Бүгін, 16:00
Спорт • Бүгін, 15:59
Қорғаныс министрі аяулы аруларды 8 наурыз мерекесімен құттықтады
Қоғам • Бүгін, 15:57
Үкімет басшысы Инвестициялық штабтың отырысын өткізді
Үкімет • Бүгін, 15:56
Биыл Нұр-Сұлтанда 10 мың жеңілдетілген пәтер салынады
Елорда • Бүгін, 15:00
Аймақтар • Бүгін, 14:50
Шымкентте тозығы жеткен үйлер сүріледі
Аймақтар • Бүгін, 14:40
Атырауда 563 мың тұрғын сақтандырылды
Аймақтар • Бүгін, 14:28
Роман Скляр мұнай өнімдерін тауарлық биржа арқылы сату туралы айтты
Үкімет • Бүгін, 14:11
Ақтауда ұтыс ойынын ұйымдастырған блогер жазалана ма
Аймақтар • Бүгін, 13:51
Экономика • Бүгін, 13:31
Ілияс музейі отыз жетінші көктемін қарсы алды
Аймақтар • Бүгін, 13:06
Атырауда демеушілер 700 отбасы азық-түлікпен қамтиды
Аймақтар • Бүгін, 12:55
Ауылдарда тұрғын үй салына бастайды
Қазақстан • Бүгін, 12:51
Металлургия саласындағы өндіріс көлемі 3,1% - ға өсті
Экономика • Бүгін, 12:47
Қасым-Жомарт Тоқаев Түркия Президентіне көңіл айту жеделхатын жолдады
Президент • Бүгін, 12:40
Елорданың бизнес өкілдері «Ashyq» қосымшасының артықшылықтарын атап өтті
Елорда • Бүгін, 12:36
Шетелден ПТР анықтамасыз келетіндер көбейді
Қазақстан • Бүгін, 12:30
Демалыс күндері ауа райы қандай болады
Қазақстан • Бүгін, 12:27
Павлодарда үш көлік соқтығысып, 7 адам зардап шекті
Аймақтар • Бүгін, 12:25
«Барыс Арена»: Енді хоккейді жанкүйерлері залдан тамашалайды
Қазақстан • Бүгін, 12:20
Қай қан тобындағы адамдар коронавирус жұқтыруға бейім?
Әлем • Бүгін, 11:52
Аймақтар • Бүгін, 11:38
Бақытжан Сағынтаев Алматының сел жүруі мүмкін қауіпті аймақтарын аралады
Қоғам • Бүгін, 11:38
Елдегі азық-түлік қауіпсіздігінің деңгейі қандай?
Қазақстан • Бүгін, 11:34
Emirates жолаушыларына қосымша орын сатып алуға рұқсат етілді
Әлем • Бүгін, 11:33
Қазақстан сәуір айында мұнай өндірісін арттырады
Экономика • Бүгін, 11:30
Баскетболдан Қазақстан ерлер командасы әлемдік рейтингте жоғарылады
Спорт • Бүгін, 11:28
Қоғамдық тамақтану орындарының жұмысы қашан қалыпқа түседі?
Қоғам • Бүгін, 11:25
Мигранттар үшін ең тартымды ел қайсы?
Қазақстан • Бүгін, 11:19
Туберкулездің таралуы төмендеген
Аймақтар • Бүгін, 11:18
Әлем • Бүгін, 11:17
Солтүстік Қазақстанда республикалық маңызы бар автожолдар жабылды
Аймақтар • Бүгін, 11:16
Шымкентте із-түссіз жоғалып кеткен оқушы қыз аман-есен табылды
Аймақтар • Бүгін, 11:16
Қазақстанда әйелдер кәсіпкерлігін дамытатын 17 орталық ашылады
Қоғам • Бүгін, 11:11
Қазақстан интернеті ең арзан елдердің ондығында тұр
Қазақстан • Бүгін, 10:54
Президент: Әлихан бастаған қазақ зиялылары мемлекетшілдіктің озық үлгісін көрсетті
Президент • Бүгін, 10:51
Тірі туысын «жерлемекші» болған алаяқ ұсталды
Аймақтар • Бүгін, 10:48
Нұрлан Ноғаев ОПЕК+ келісімі аясындағы қадамдар туралы айтты
Қоғам • Бүгін, 10:46
Шығысқазақстандықтарға жаңа Экологиялық кодекстің негізгі ережелері түсіндірілді
Аймақтар • Бүгін, 10:39
Қазақстан елшісі Аустрияның Федералдық Президентіне сенім грамоталарын тапсырды
Саясат • Бүгін, 10:29
Нұр-Сұлтанда 2021 жылы тақырыптық саябақтар пайда болады
Аймақтар • Бүгін, 10:26
Василий Левит Испаниядағы турнирдің жартылай финалына шықты
Спорт • Бүгін, 10:23
2020 жылы Қазақстанда 48 ірі сүт фермасы іске қосылды
Қазақстан • Бүгін, 10:20
Түркістаннан ұшатын алғашқы халықаралық рейстерге билет сатыла бастады
Аймақтар • Бүгін, 10:06
Мемлекеттік комиссия кәсіпкерлерді қолдау бойынша шұғыл шаралар топтамасын мақұлдады
Үкімет • Бүгін, 10:04
Экономика • Бүгін, 10:01
Ақпан айында ЭЕБ-дағы бос орындар саны 5,3 мыңға өсті
Қоғам • Бүгін, 09:56
Жаяуларды сыйламайтындар енді оңай жазаланады
Аймақтар • Бүгін, 09:52
Римдегі жарыстың алғашқы күні жеті жүлде алдық
Спорт • Бүгін, 09:50
Еліміздің 7 өңірінде көлік қозғалысына шектеу қойылды
Ауа райы • Бүгін, 09:43
Түркияда тікұшақ апатынан қаза тапқандар саны 11-ге жетті
Әлем • Бүгін, 09:40
Елордада оқушылар мен студенттер қашықтан оқиды
Білім • Бүгін, 09:25
Ұқсас жаңалықтар