1980-жылдардың ортасында «Комсомольская правда» газеті Мәскеу тұрғыны, Жуковский атындағы әуе-әскери академиясының түлегі, техника ғылымдарының докторы, профессор, полковник Раунақ Есенберлинге өз өміріне әсер еткен тұлға жайлы естелік жазып беруді өтініпті. Раунақ көкеміз әрі-бері ойланып «Мен үшін ерекше адам» деген тақырыппен жалғыз ағасы, тау тұлғалы жазушы Ілияс Есенберлин жайлы қалам тартқан екен.

Бұл жазба 2015 жылы, яғни Есенберлиннің туғанына 100 жыл толуына орай Нұр-Сұлтан қалалық Тілдерді дамыту басқармасына қарасты «Руханият» орталығы құрастырған жинаққа, Ахмет Дүйсенбаевтың қазақшалауымен жарық көрді. Биыл заңғар жазушының 105 жылдық мерейі. Осы орайда өмірдің небір ауыр тауқыметін бастан өткере жүріп, кісіліктің туын жықпаған, бірі – қазақ тарихының әдеби-көркем нұсқасын жасап, ұзақ жыл отарлану салдарынан талқандалып, жойдасыз тапталған ұлт санасын қайта тірілтсе, екіншісі техника саласының маманы ретінде өнертапқыштығымен тарихта қалды.
Ағасы жайлы жазған құнды естелігінде Раунақ: «Біз ерте жетім қалдық. 1920 жылы әкеміз, 1924 жылы анамыз дүниеден өтті... Жетім қалған бізді алдандыру үшін Ілияс ертегі айтатын. Ертегілері өте қызық жəне бітпейтін. Мен оның осыншама көп ертегі білетініне таңғалатын едім. Кейін түсінгенім: ол ертегілерді өзі ойлап табады екен. Болашақ жазушының табиғи дарыны сол балалық шақта қалыпты» депті.
Расында, «Арманың қаншалық асқақ болса, астыңдағы арғымағың да соншалық шабысты келеді» деп ұлы қаған Шыңғыс айтқандай, Ілиястың бала кезінде арманы асқақ, қиялы жүйрік, танымы тұңғиық, зердесі терең болғанын іні сөзінен аңғарамыз. Олай болмағанда, жеті ғасырлық жабық тарихқа тыңнан түрен салмас еді.
Оның сыртында Ілияс ес білгелі ел ішіндегі есті адамдардың сөзіне құлақ түріп, көне эпостық жырлардың рухани нәріне сусыны қанып, халқымыздың азаттығы үшін арпаласқан арыстар жайлы жақсы қаныққан. Бұл туралы іні естелігінде: «Атбасардан 40 шақырым жерде «Балуан көл» дейтін ауыл болды. Осында көп жыр айтатын Қақбай деген адам тұрды. Ілияс алғаш рет Асан қайғы, Бұқар жырау, Едіге, Қобыланды, Абылай, Кенесары, т.б. «Алтын Орда» мен «Көшпенділер» трилогиясының кейіпкерлерін Қақбайдың аузынан естіді» дейді.
Шын мәнінде, Ілияс Есенберлин өзіне дейін жан баласының тісі батып, жазуға қуаты жетпеген тың тақырыпқа бойлау арқылы өзі де зор тұлғаға айналды. Жазушы Қабдеш Жұмаділов: «Алпысыншы-жетпісінші жылдарда тарихи романдар көшін бастаған Есенберлин ұлттық сананың оянуына, тарихи зерденің жаңғыруына өлшеусіз үлес қосты. Кейде осы кісі маған кешегі Ахмет пен Әлиханның сарқыты сияқты көрінетін» десе, інісі Раунақ көзін ашқалы өз халқының қасіретті тұрмысын көріп, ол жұртының жеті ғасырлық аласапыранға толы тарихын қопаруы тегін емес. Ілияс өз мамандығы тау-кен инженерін атқарып, жанын бағып жүре берсе кім кінәлар еді? Оған дәті бармады. Өйткені біреудің қайғысына ортақтасу Ілиястың ерекшелігі болатын деп толғайды.
Уақыт өтіп, заман өзгерсе де адамның санасына өшпес із тастаған бәзбір оқиғаның табы кете қоймайды-ау. Мысалы, Раунақтың естелігінде: «Оқу жылы басталды. Күздің қара суығы. Мен мектепке жалаңаяқ келдім. Сабақ аяқталғанда далада қар жауды... Ағам мені арқасына отырғызды да жүріп кетті. Жолдың үштен бірін өттік. Үй әлі алыс. Ағам шаршады. Ол аздай қатты суық аяғымды қарып шыдатпады. Ағама мені жерге түсіруін өтіндім. Ол көнді, мен жүгіре жөнелдім. Одан әрі не болғаны есімде жоқ. Үшінші күні есімді жидым...» Қандай қиын күндер.
Әсіресе аштық жылдары 16 жастағы Ілияс шеткі қазақ ауылдарынан Қарсақпайға ағылған аш халыққа жаны ашып, халықты аштықтан құтқаруды өтініп аудандық партия хатшысы Теляевқа хат жазып, шырылдайды. – Бір күні – дейді Раунақ естелігінде: «Ілияс үйге 5-6 жаста баласы бар бір адамды ертіп келді. Ол кісі «Барлық туыстарым аштан өлді. Мына бала өлсе, әулеттің тұқымы құрығалы тұр» де күңіренді. Оған қолұшын бермеуге дәтіміз бармады. Оны аман алып қалдық».
Қос ғаріп осылай ер жетіпті. Раунақ ағасынан кем соқпаған үлкен ғалым. Атақты «Кировец» тракторын жасап шығарғандардың бірі және «Боран» атты ғарыш кемесі көкке көтерілгенде оның өртке шыдамды сыртқы қабыршық қабаты Раунақ ойлап тапқан құпия материал екенін ел біле бермейді.
Дзюдодан Қазақстан әйелдер құрамасы «Grand Slam» турниріне қатысады
Спорт • Бүгін, 16:15
Қарағанды облысында құлағы үсіген ер адам ауруханаға түсті
Қоғам • Бүгін, 16:14
Шымкенттегі медицина қызметкерлерінің еңбекақысы өсті
Аймақтар • Бүгін, 16:14
Қазақстандықтардың несиесі 7,6 трлн теңгеге жетті
Қаржы • Бүгін, 16:13
Атырауда қоршаған ортаға 1 млрд теңгенің залалы келгені анықталды
Аймақтар • Бүгін, 15:57
Түркістанда құдалық өткізгендер жауапқа тартылды
Аймақтар • Бүгін, 15:52
Шымкенттен шалғай орналасқан ауруханаға КТ аппараты орнатылды
Аймақтар • Бүгін, 15:50
Алматыда қосымша жұмыс орындары ашылады
Аймақтар • Бүгін, 15:44
Әлеуметтік-еңбек саласындағы қызметтердің 91%-ы цифрландырылды
Қоғам • Бүгін, 15:36
Жаттықтырушылардың кәсіби мерекесі 7 сәуірде атап өтілуі мүмкін
Спорт • Бүгін, 15:30
«Теңізшевройлдан» экологиялық заңнаманы бұзғаны үшін айыппұл өндірілді
Аймақтар • Бүгін, 15:23
Бір тәулік ішінде қар құрсауында қалған 132 адам құтқарылды
Қоғам • Бүгін, 15:18
Қазақстанда мүгедектігі бар адамдарға көмек көрсету үшін арнайы орталықтар ашылады
Қоғам • Бүгін, 15:08
Қазақстанда көші-қон саясатының жаңа тұжырымдамасы әзірленеді
Қоғам • Бүгін, 15:01
Шымкентте 1 сәуірден бастап оқушылар мен студенттер үшін қолма-қол төлем 100 теңге болады
Аймақтар • Бүгін, 15:01
Аймақтар • Бүгін, 14:56
Вакцинациядан кейінгі иммунитет, электронды паспорт жайлы не білеміз?
Аймақтар • Бүгін, 14:56
Аймақтар • Бүгін, 14:52
Алматылық студенттің ғылыми жобасы халықаралық байқауда бағаланды
Аймақтар • Бүгін, 14:41
Алматыда халықаралық форум өтті
Аймақтар • Бүгін, 14:27
Азаматтарға арналған үкімет өзінің кадрлар резервін жасақтайды
Аймақтар • Бүгін, 14:25
Сенат Үкімет сағатының қорытындысы бойынша 20-дан астам ұсыныс дайындады
Қазақстан • Бүгін, 14:09
Мемлекеттік хатшы Жамбыл ескерткішіне гүл шоғын қойды
Фотогалерея • Бүгін, 14:05
Батыс Қазақстанда жол апатынан 4 адам қаза тапты
Аймақтар • Бүгін, 14:00
Екі қазақстандық дзюдошы әлемнің үздік ондығына енді
Спорт • Бүгін, 13:40
ШҚО ауыл шарушылығы бойынша алдыңғы қатарда
Аймақтар • Бүгін, 13:21
Шығыс Қазақстанда 2100 орындық 3 мектеп салынып жатыр
Білім • Бүгін, 12:58
Экология вице-министрі жұмыс сапарымен Қызылорда облысында болды
Экология • Бүгін, 12:49
Сайын Мұратбетковтың әңгімелері ағылшын тіліне аударылды
Әдебиет • Бүгін, 12:41
Сенаторлар көлік қауіпсіздігі деңгейін төмен деп санайды
Парламент • Бүгін, 12:40
Елорда әкімі оңалту орталықтарын кеңейту туралы айтты
Қоғам • Бүгін, 12:28
2020 жылы 13 мың этникалық қазақ көшіп келді
Қоғам • Бүгін, 12:24
«Antiparacraft-2021»: Студенттер жемқорлыққа қарсы квест өткізді
Аймақтар • Бүгін, 12:14
Алматыда армиялық қоян-қолтық ұрысынан Қарулы Күштердің чемпионаты аяқталды
Спорт • Бүгін, 12:04
Алматыдағы NIS Қамқоршылық кеңесінің отырысы өтті
Аймақтар • Бүгін, 11:57
Өнеркәсіптік саясат жөніндегі ведомствоаралық комиссия құрылады
Қазақстан • Бүгін, 11:56
Ш.Қалдаяқовтың өмірі жайлы мюзиклдің премьерасы өтеді
Театр • Бүгін, 11:54
Түркия туристер үшін ПТР-анықтама талабын ұзартты
Әлем • Бүгін, 11:53
«Рақымшылық жасау туралы» заң жобасы талқыланады
Қоғам • Бүгін, 11:51
Алынған зейнетақы жинақтарынан жеке табыс салығы қалай ұсталады?
Қаржы • Бүгін, 11:39
Дәрігер болу үшін – жүректілік пен мейірім керек
Медицина • Бүгін, 11:32
Шымкентке биыл 330 млрд теңгеден астам инвестиция тарту жоспарлануда
Аймақтар • Бүгін, 11:25
«Nur Otan»-ның Партиялық бақылау комитетінің төрағасы тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 11:21
Алматыда мектепке дейінгі білім берудің өзекті мәселелері бойынша кеңес өтті
Аймақтар • Бүгін, 11:19
СҚО ПД бастығы халықпен кездесті
Аймақтар • Бүгін, 11:17
Бейбіт Атамқұлов қорғаныс-өнеркәсіп кешені кәсіпорындары қауымдастығының өкілдерімен кездесті
Экономика • Бүгін, 11:11
Банк тонамақ болған күдіктілер ұсталды
Оқиға • Бүгін, 11:04
Сенаторлар көлік қауіпсіздігі деңгейін төмен деп санайды
Қазақстан • Бүгін, 11:00
Елімізде сұйытылған газдың бағасын уақытша реттеу тоқтатылады
Қазақстан • Бүгін, 10:57
Парламентаризм институтының директоры тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 10:39
Мемлекет басшысы Kaspi.kz компаниясының негізін қалаушыларды қабылдады
Президент • Бүгін, 10:36
Сирек кездеседі, бірақ жалғыз емес: Орфандық аурулар туралы не білеміз?
Медицина • Бүгін, 10:32
Шетелден келген жолаушылардан коронавирус анықталған жоқ
Коронавирус • Бүгін, 10:30
Нұрлан Нығматулин: Мәжіліс депутаттары тауар белгілері туралы халықаралық келісімді қарайды
Парламент • Бүгін, 10:21
Ана мен баланы әлеуметтік қолдауға қанша қаражат бағытталды?
Қоғам • Бүгін, 10:17
Кәсіпкерлерді сыбайлас жемқорлықтан қорғау мәселесі талқыланды
Қоғам • Бүгін, 09:58
Алматыда Крылов атындағы балалар кітапханасы жаңартылды
Аймақтар • Бүгін, 09:56
Қытайға бару үшін виза беру мүмкіндіктері талқыланды
Қазақстан • Бүгін, 09:41
Бүгін Нұр-Сұлтан және Көкшетау қаласының оқушылары қашықтан оқиды
Білім • Бүгін, 09:34
Шымкенттік ұстаз «даму» қоры арқылы оқу орталығын дамытқан
Білім • Бүгін, 09:30
Қазақстандықтар наурыз айында қанша күн демалады
Қазақстан • Бүгін, 09:28
Ахметжан Есімов БАӘ-нің әл-ауқат қорының басшылығымен кездесті
Экономика • Бүгін, 09:23
Бос жұмыс орындарының жәрмеңкесі өтті
Аймақтар • Бүгін, 09:21
Коронавирусқа тағы 51 адам шалдықты
Коронавирус • Бүгін, 09:18
Қазақстан-Қытай арасындағы консулдық консультациялардың 19-шы отырысы өтті
Саясат • Бүгін, 09:17
ҰБТ тапсыру ерекшеліктері «Ашық есік» күнінде талқыланды
Білім • Бүгін, 09:16
«Өрлеуде» инклюзивті білімге арналған курс ұйымдастырылды
Білім • Бүгін, 09:12
Астана мен Ақмола облысындағы оқушылар қашықтан оқиды
Білім • Бүгін, 09:08
Ұқсас жаңалықтар