Руханият • 11 Мамыр, 2020

Қос азапты қатар тартқан

272 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Біз үшін биыл – ең елеулі жыл... Өйткені, Ұлы Жеңіске 75 жыл толса, сол соғыстың ардагері әкем тірі болғанда 100 жас­қа толар еді.

Қос азапты қатар тартқан

Бала күнімізде әкеміз соғыс туралы айта бермейтін. Оның да түрлі себебі бар екен... Әкем­нің тағдыры оңай болмаған: қан майданда қырғынға қаты­сып, тұтқынға түскен, неміс концлагерінде азап көріп, кейін қашып шығып партизандар­ға қосылған, алайда соғыс біт­кен соң кеңестік репрессия­ның құрбаны болып, өз елінің түрмесіне қамалған. Оларға соғыс туралы, тұтқында болғаны туралы айтуға тыйым салынған екен.

Әкем Жұмажан Дәуітов 1942 жылы армия қатарына шақырылып, бірден Сталинград түбіндегі қырғынға түскен. Жан алып, жан беріскен ұрыс. Күн мен түннің есебінен жаңы­лысты. Қоршауда жатып екі ай соғысты. Оқ-дәрі, азық-түлік бәрі таусылған. Арт­тан келер көмек жоқ. Сол қор­шауда командирі Вициенко Пав­ловичпен бірге тұтқынға түседі. Аш-жалаңаш, жаралы, ауру тұтқындарды топырлатып Миллерово қаласының түбін­дегі лагерьге айдап әкеледі. Лагерьде адам күнде жүздеп, мың­дап қырылады. Содан кейін оларды Түркістан легионына қосады. Осы жерде олар неміс взвод командирін атып тастап, 37 адаммен партизандар жағына өтеді. Бұл испандық партизандар екен. 1944 жылы Пиреней тауының етегінде соғысады. Ақыры өліммен әлденеше рет беттесіп жүріп, Француз армиясына қосылады. Олардың басшысы генерал-полковник Драгун екен. Осылайша Ұлы Жеңіске бір кісідей үлес қосса да, соғыстан кейін не тағдыр күтіп тұрғанынан бейхабар еді.

«Әлі есімде, 1945 жылдың 12 мамыры. «Ертең эшелон келеді, сіздер сонымен елге қай­тасыздар деген хабар алдық. Бізді «Бауырлар, сендерді Одақ­та Сталиннің лагері ғана күтіп тұр. Елге қайтпаңдар!» деп үгіттегендер де болды. Сонымен не керек, елімізге аман-есен келдік», деп еске алатын әкеміз.

Әттең, бұл мамыражай шақ ұзаққа созылған жоқ. Дәл өзін­дей тағдырлас жауынгерлермен бірге Оңтүстік Орал әскери округ трибунасының 1948 жылғы 6 сәуірдегі қаулысымен, атақты 58-баптың 1-тармағы бойынша сотталып кете барады. Әкем сияқты боздақтар, Екінші дүниежүзілік соғыс­тың қаһарман жауынгерлері бір сәтте жау атанып, Магадандағы лагерьден бір-ақ шығады. Әді­летсіздік пен заңсыздық кесі­рі­нен үкімде олардың қанша жылға сотталғаны да көрсетіл­меген еді. Қаншама қиын­шы­лық көрген ол өзіндей тағдыр­ластарымен бірге Сталин қай­тыс болғаннан кейін ғана аман-есен елге оралды.

Елге келген соң да әкеміздің өткен өмірі кейінгі қызметіне, еңбегі сіңген мадақ-марапа­ты­на кесір болды. Ең өкініштісі, «соғыс ардагері» мәртебесі мен түрлі жеңіл­дікті де кеш алды. Ал жа­былған жала, өз елінде көрген азап пен қорлықтың жанға сал­ған жарақатын әкем өзімен бірге ала кетті.

Бүгінде әкеміздің артында қалған үш ұл мен төрт қыздан жет­піске тарта немере-жиен, шөбере өсіп келеді. Біз осындай адам­ның ұрпағы болғанымызды мақтан тұтамыз!

 

Нұрзия ЖҰМАЖАНҚЫЗЫ

 

Батыс Қазақстан облысы,

Бәйтерек ауданы