Әлия Молдабекова сәуір айында әлемдік нарықтардағы ахуал жақсарудың алғашқы белгілерін көрсеткенін тілге тиек етіп өтті. Мамыр айында мұндай динамика инвесторлардың тәуекелді активтерге деген қызығушылығының қалпына келді, карантиндік шаралардың дер кезінде жүргізілуі экономикалық белсенділіктің қалпына келуіне септігін тигізді. Дамыған елдердің орталық банктері қаржы активтерін, оның ішінде тәуекелі жоғары активтерді сатып алу бағдарламасын ұлғайтуды жалғастырса, АҚШ Федералды резервтік жүйесі орталық банктермен белгіленген своп желілері арқылы АҚШ долларының өтімділігін арттырды.
"Мамыр айында S&P 500 индексі 4,8%, Никкей индексі 8,3%, DAX индексі 6,7% өсті. Әлемдік нарықтарда тәуекелді активтерге деген сұраныс қайта көтерілуде, экспорттаушы елдердің валюталары да оң динамиканы көрсетеді: Мексикалық песо бір айда 8,3%, ресей рублі - 5,7%, Оңтүстік Африка ранды - 5,3%, Бразилия реалі – 2,7% өсті", - дейді Әлия Молдабекова.
Мамыр айында 1 АҚШ доллары 400 теңгемен тоқталғаны тәуелсіз сарапшыларды таңқалдырған болатын. Сарапшылардың бір тобы сол кезде Ұлттық банк кезекті интервенция арқылы теңгені тұрақтандырды дегенге басымдық берген. Сөйтсек, теңгеміздің күш алуына интервенция емес, нарықтық факторлар әсер етіпті.
"Наурызда болған бұрын-соңды болмаған күйзелістен кейін мұнай бағасының қалпына келуі теңгеге әсер ететін негізгі фактор болып қала береді. Мұнай нарығындағы тепе-теңдікті біртіндеп қалпына келтіру жағдайында энергияға деген оң баға байқалды. Сауд Арабиясы маусым айында мұнай өндіретін елдерді өндірісті қысқарту бойынша міндеттемелерді орындауға ынталандыру үшін қосымша мұнай өндіруді күніне 1 млн баррельге төмендететінін хабарлады. Америка Құрама Штаттарындағы бұрғылау қондырғыларының саны мамырда төмендеуді жалғастырды және 10 жылдағы рекордтық сан - 222-ге түсті. Мамырда қара алтынға баға 40%-ға, барреліне 25,3 доллардан 35,3 долларға дейін қымбаттады" дейді Ұлттық банк өкілі.
Мұнай бағасының өсуі және қазақстандық сауда серіктестерінің валюталарының оң динамикасы жағдайында теңге бір айда 429,41-ден 411,54-ке 4,2% нығайды. Мамыр айында ұлттық валюта бағамына айтарлықтай әсер етуші факторлар болды:
Екіншіден, бұл экспорттаушылардың тоқсандық салық шегерімдері үшін шетел валютасын сатуы. Мамыр «салық» айы деп аталатындығына қарамастан, экспорттаушылардың сату көлемі біршама төмендеді. Бұл наурыз айында мұнайдың айтарлықтай төмендеуі және сәуірде мұнайдың орташа бағасының төмендеуі белгілі бір қалыпқа теріс әсер етеді. Үшінші фактор – карантин шараларын кеңейту және көптеген кәсіпорындардың әлі де шектеулі жұмыс режиміне байланысты шетел валютасына сұраныстың төмендеуі. Мамыр айында KSE сауда-саттық көлемі бір жыл ішіндегі ең төменгі деңгейге түсіп, 1,6 млрд. АҚШ долларын құрады. Салыстыру үшін, сәуірде сауда көлемі 1,72 млрд долларды, ал 2020 жылдың 4 айында орташа есеппен 2,4 млрд долларды құрады. Осыған байланысты Ұлттық банкте теңгені тұрақтандыру үшін интервенция жасауға қажеттілік болмаған.
Ұлттық банк өкілі онлайн жиын барысында сыртқы факторлар және халықаралық резервтер туралы да айтып берді. "Мамыр айында алтын-валюта резервтерінің деңгейі 950 миллион долларға артып, 31,5 миллиард долларға жетті, бұл 2017 жылдың күзінен бергі ең жоғары деңгей. Резервтердің ұлғаюы олардың шетел валютасының ұлғаюымен байланысты болды: еркін айырбасталатын валютадағы активтер 1 миллиард доллардан астамға өсті. Резервтердің валюталық бөлігінің ұлғаюы квазимемлекеттік сектор субъектілерінің валюталық кірістердің бір бөлігін 156 млн. АҚШ доллары мөлшерінде міндетті сату аясында шетел валютасын сатып алумен қамтамасыз етілді.Мамырдағы ішкі валюта нарығындағы қалдықты ескере отырып, Ұлттық Банк бұл соманы резервке сатып алды. Болашақта бейтараптық қағидатын сақтау үшін біз алынған соманы нарықта біркелкі сатуды жоспарлап отырмыз" дейді Ә. Молдабекова.
Алтын бағасының бір унция үшін 1717 доллардан 1726 доллар деңгейіне дейін көтерілгеніне қарамастан, алтын портфелі біршама төмендеді. Мамыр айында Ұлттық қорды қалыптастыру және пайдалану тұжырымдамасын іске асыру аясында Ұлттық Банк Ұлттық қорға 250 миллион доллар тұратын тазартылған алтынды сатты.
Мамыр айында Ұлттық қордан 650 миллиард теңге бөлінді. Трансферттерді республикалық бюджетке бөлу мақсатында Ұлттық Банк валюталық нарықта Ұлттық қордан 1,1 млрд доллар немесе 466,2 млрд теңгеге сатты. Трансферттің қалған бөлігі Ұлттық қорға түсімдердің түсуі және теңгедегі шоттағы қалдықтар есебінен жүзеге асырылды. Ұлттық қордан осындай айтарлықтай ақша қаражаттарын Ұлттық қордағы инвестициялық кірістер мен валюталық түсімдер толықтай жабды.
Ұзақ мерзімді перспективада мұнай бағасының қалпына келуі және мұнайға деген сұраныстың одан әрі өсуіне қатысты нарықтық күтулер теңгенің қолдауына ие болады. 6 маусымда қол жеткізілген жаңа OPEC+ келісімдері нарыққа жағымды әсер етеді. Алайда, кейбір сарапшылардың пікірінше, коронавирустың екінші толқыны немесе әлемдік экономиканың қалпына келуінің баяу қарқынымен байланысты оқиғалардың теріс дамуын жоққа шығаруға болмайды. Ұлттық Банк нарықтық жағдайлардың әр түрлі сценарийлерін қарастыруда және ішкі валюта нарығындағы қаржылық тұрақтылыққа және негізсіз тұрақсыздыққа төнетін қатерді болдырмауға арналған толық құралға ие.
