Алайда Түркістан облысында мектеп директорлары мен балабақша меңгерушілері арасында парамен ұсталу, бюджет қаржысын жымқырып, қылмыстық жазаға тартылу фактілері азаймай тұр.
Осыдан екі жыл бұрын, яғни 2018 жылдың қазанында Елбасы Н.Назарбаев халыққа арнаған Жолдауын жария ету барысында облыста білім саласындағы парақорлықтың асқынып кеткені соншалықты, директорлардың еден жуушыны да жұмысқа парамен қабылдайтынын мысалға келтірген болатын. Елбасы «басқа еш жерде ондай жоқ, тек сендерде бар» деген еді сол жолы. Осы сыннан соң Түркістан облыстық білім басқармасы мектептердегі парақорлықты жою мақсатында білім мекемелеріндегі бос орындарға маман қабылдауды арнайы портал арқылы жүргізуге көшті. Алайда бұл тәсіл парақорлыққа толық тосқауыл бола алмай отыр.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Түркістан облыстық департаментінің мәліметі бойынша биыл сегіз айда өңірдің білім саласында 20 сыбайлас жемқорлық фактісі тіркелген. Жемқорлық бойынша еліміздің өңірлері арасында Түркістан облысы екінші орында тұр. Былтыр облыстың білім саласында сыбайлас жемқорлықтың 9 фактісі тіркелген-ді. Яғни биыл 8 айдағы көрсеткіш өткен жылдың 12 айымен салыстырғанда екі есе өсіп отыр.
Өкінішке қарай, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске байланысты Адами әлеуетті дамыту басқармасының басшысы Рахымбек Жолаевтың мәліметтері мен нақты іс сәйкес келмей отыр. Биыл сәуірде облыс әкімдігінде өткен жиында басқарма басшысы адами факторды азайту мақсатында облыстың барлық 902 мектебінде «Smart.nation» жүйесі енгізілгенін, аталған жүйе арқылы жалпы орта білім беру ұйымдары педагогтерін жұмысқа қабылдау және мектеп директорларын конкурстық тағайындау процесінде адами фактор тоқталатынын айтқан болатын. «Smart.nation порталы Enbek.kz порталымен интеграцияланды. Бұл жоба коррупциялық тәуекелді 50 пайыздан 2 пайызға төмендетті. 1 жыл бұрын арыздардың 60 пайызы жұмысқа орналасуға байланысты болса, қазір 55 пайыздан 5 пайызға дейін түскен. «jumys.sitcen.kz» жүйесін Президент Әкімшілігі «Ең үздік жоба» деп танып, басқа облыстарда енгізуге ұсынылды», деген болатын Р.Жолаев.
Алайда бұл жүйені айналып өтудің жолын тапқан жемқорлар аз болмай шықты. Жуырда ғана Сарыағаш ауданында бір мектеп директоры парамен ұсталған. Сондай-ақ облыстық Адами әлеуетті дамыту басқармасына қарасты Кентау көпсалалы колледжінің директорына қазына қаржысын талан-таражға салды деген айыппен бас бостандығынан айыру жазасы кесілді. Кентау қалалық сотының шығарған үкіміне қарағанда, директор О.Бегісбаева 2018-2019 жылдары өзіне сеніп тапсырылған бюджет қаражатын пайдакүнемдік мақсатпен иемденген. Қылмыстық ойын жүзеге асыру үшін ол жеке кәсіпкерлермен алдын ала келісіп, тауарларды бір көзден мемлекеттік сатып алу жөнінде электронды шарт жасасқан. Келісім бойынша колледж ақшаны кәсіпкердің шотына аударады. Кәсіпкер шотқа түскен ақшадан 4 пайыздан 10 пайызға дейін үлес алып, қаражаттың қалған бөлігін директорға қайтарып беріп отырған (Үкімде дәл осындай қитұрқылықтың оннан астам фактісі келтірілген. Ғ.Е). Директордың берген тапсырмасымен колледжге тауарлардың келгені жөнінде жалған акті түзілген. Ал шын мәнінде ешқандай тауар жеткізілмеген. «Нәтижесінде О.Бегісбаева 2018-2019 жылдардағы мемлекеттік сатып алу жоспарлары бойынша қызмет бабын жеке бас пайдасына пайдаланумен ұштастырып, өзіне сеніп тапсырылған жергілікті бюджет қаражатынан ірі мөлшерде 6 776 426 теңгені иемденіп, жымқырған», деп жазылған сот үкімінде. Сотта директор өзіне тағылған айыптарды мойындамаған. Алайда куә ретінде қатысқан колледж қызметкерлері білім беру ұйымына тауарлардың жеткізілмегенін, ал кейбірінің қымбат бағамен келгенін айтқан. Сот үкімімен директор 2 жылға бас бостандығынан айыру жазасына кесілді.
Сот демекші, соңғы бір жылдың көлеміндегі сот үкімдерін біз де шолып шыққан болатынбыз. Байқағанымыз, ақшаға құныққан директорлар мен балабақша меңгерушілеріне басқарма қолданып отырған шаралардың тосқауыл бола алмағаны. Мысалы, бір балабақша меңгерушісі қарамағындағы қызметкеріне жалған сөйлеп, комиссия 2 млн теңге сұрап жатқанын айта келе 20 мың теңгені алаяқтық жолмен алмақ болған. Ендігі бір мектеп директоры қарамағындағы мұғалімнің біліктілігін көтеретін ұсынысқа қол қойып, мөр басып беру үшін 60 мың теңге талап еткен. Сотта директор осы ұсыныс арқылы мұғалімнің айлығы 40 мың теңгеге көбейетінін, сол үшін одан ақша сұрағанын ашық түрде мойындаған. Кентау қаласындағы балабақша меңгерушісі В.Абдураимова былтыр қазанда бір азаматты балабақшаға тәрбиеші ретінде жұмысқа орналастырып беру үшін 200 мың теңге пара алған. Сот үкімімен оған 6 млн теңге айыппұл салу жазасы тағайындалды. Ал Мақтаарал ауданындағы мектептің директоры Б.Шырымбекова еден жуушы жұмысын сұрап келген танысынан 150 мың теңге талап еткен. Сөйтіп одан 150 мың теңгені алып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросы қызметкерлеріне ұсталған. Сотта мектеп директоры жасаған әрекетіне өкінетінін айтып, айыппұл түріндегі жаза беруді сұраған. Сот оны 4,5 млн теңге айыппұл салу жазасына кескен. Бұл фактілер «jumys.sitcen.kz» жүйесі жемқорлыққа тосқауыл бола алмай отырғанын, облыстың білім саласында Елбасы сынынан әлі де қорытынды шығарылмағанын аңғартады.
Білім және ғылым министрі А.Аймағамбетов журналистерге берген сұхбаттарының бірінде білім саласында жемқорлық проблемасы барын мойындау, оған қарсы жекелеген ұсақ-түйек емес, кешенді жұмыс жүргізу қажеттігін, ашықтық болған жерде жемқорлық болмайтынын айтқан болатын. Сол кешенді жұмыс пен ашықтық Түркістан өңірінде байқалмайды.
Түркістан облысы
