«Astana Media week»: Ақпарат айдынындағы маңызды алаң

Басты талап – бәсекеге қабілеттілік

Биылғы жиын жылдағыдан өзгерек, онлайн форматта өтіп жатыр. Шараның алғашқы күні ақпарат тұтынудың жаһан­дық трендтері, мамандар­дың білік­тілігін арттыру, редак­ция жұмысының өзгеруі, пандемия және БАҚ-қа деген сенім дағдарысы  сияқты тақырыптар көтерілді. Алқалы жиынның ашы­лу салтанатында сөз алған Ақ­­парат және қоғамдық даму ми­­нистрі Аида Балаева ақпарат сала­­сының қалай өзгергеніне тоқ­талып, сарапшылардан сын­­дар­лы диалог күтетінін мәлімдеді. 

«Қазіргі заман – ақпарат тас­қыны көз ілеспес жылдам­дықпен өзгеріп жатқан уақыт. Бірегей­лік, икемділік, құзыреттілік, се­ріктестік және коллаборация се­кілді дағдыларымыздың бүгінгі кү­ні қалыптасқан жағдайда тама­ша шешім бола алатынын анық білеміз. Үздік тәжірибені зерде­леу және қолдану, дамыған ком­муни­кация және жоғары кәсібилік медианы болашақтың саласына айналдырады», деді А.Балаева.

Министр пандемия салдарынан жарнама берушілер саны азайып, шыға­рылым көлемі қыс­­қарғанын және кейбір бұқар­а­лық ақпарат құрал­дарының жа­бы­луға мәжбүр болғанын атап өтті.

«Оқырмандар мен көрермен­дер­дің назарын аудару үшін бәсе­­к­е­лестік тоқтамайды. Сон­дық­­тан әрбір арна сапалы әрі қы­зық­­ты контент ұсынуға тырыса­ды. Сон­ымен қатар әлеуметтік же­лі­­лер де белсенді жұмыс іс­тей­ді. Біздің БАҚ жоғары білік­ті­лік пен бәсе­келестікке да­йын екенін көрсетіп отыр. Сол себеп­ті де мен оларға өз ауди­тория­сы үшін әрқашан қызықты болуын тілеймін», деді Аида Балаева.

Ақпарат саласының бүгінгі ахуалы туралы өзекті сұрақтарға жауап берген Аида Балаева кәсіби журналистиканың дамуы аса маңызды екеніне тоқталды. «Ең басты міндет – халыққа жедел және сенімді ақпарат жеткізу. Жаңа технологиялар ғасырында, жаңа медиакоммуникациялар пайда болған кезде, бұл міндет күн сайын күрделене түседі. Қазір бір адамның өзі ақпараттың көзіне айналып, кейде бүкіл қоғамды адастыратынын жүргенін байқауға болады. Сол себепті кәсіби журналистиканың дамуы маңызды. Мен журналистердің қоғамды тұрақтандыру үшін жедел және сенімді ақпараттың қаншалықты маңызды екенін әрдайым есте сақтаға­нын қалар едім», деді министр.

Министрдің айтуынша, пандемия қоғамдағы мәселелерді шиеленістіре түсетін жалған әрі қауіпті ақпараттың қаншалықты көп болатынын көр­сетті. Ал бұл мәселемен күресте кәсі­би жур­налистика мен білікті маман­дар­дың рөлі арта түседі. Кәсіби журналис­ти­ка­ның шоқтығы әрқашан биік болуы үшін министрліктің БАҚ-ты қолдауға және сапалы дамуы үшін жағдай жа­сауға дайын екені айтылды.

Әңгіме барысында Ақпарат және қо­ғам­дық даму министрі Аида Ба­лаева пан­демия кезіндегі отандық бұ­­­қа­ралық ақ­парат құралдарының ахуа­лы мен өзекті мәселелерін орта­ға сал­ды. «Дүниежүзінде пандемия­мен күрес бірнеше толқында жүріп жат­қанын көріп отырмыз. Сол себепті де қан­дай да бір болжам айту қиын. Деген­мен пандемия мемлекет пен БАҚ-тың өзара байланысының қанша­лықты ма­ңызды екенін көрсетті. Қиын­дық­тары­на тоқталатын болсақ, жар­нама беру­шілер саны төмендеді, бас­па өнім­дерін жеткізуде және сатуда ке­дергілер пайда болды, осының бар­лығы басылым таралымдарының азаюына әкелді. Тіпті кейбір БАҚ-тың жабылуына тура келді», деді Аида Балаева.

Осы себепті министрліктің уәкілет­ті орган ретіндегі міндеті отандық БАҚ-тың дамуына қолдау білдіру болып отыр. Ведомство басшысы әлем­дегі және еліміздегі оқиғалар ақпарат құралдарының әрдайым ізденісте болуын талап ететінін баса айтты. «Ақпарат саласындағы бәсеке күннен-күнге қызып келеді. Жаңа контент пен мультимедиалық өнімнің сапасы артып жатыр. Аудиторияға талас күн, сағат санап жүріп жатқандықтан, бар­лығы өнім сапасын жоғары дең­гейге жеткізуге тырысып бағуда», деп атап өтті министр.

Аида Балаева бәсекеге құрылған нарықтық жағдайда отандық БАҚ-тың кәсібилігін жоғары бағалады. Сондай-ақ ол ақпарат құралдарына өз аудиториясын, көрерменін жоғалтпауды тілеп, қызықты материалдар мен сапалы өнім жасауда сәттілік тіледі.

Пандемия һәм медиа

Бірнеше тақырыпты ортаға салған сарапшылар ең әуелі саладағы зерттеу нәтижелеріне құлақ асты. Kantar зерттеу компаниясының нәтижелерін таныс­тырған Татьяна Старцева коро­на­дағдарыстың медиа мен жарнама саласына тигізген әсеріне тоқтал­ды. Сарапшының айтуынша, пандемия өзге салалармен қатар ақпарат кеңіс­тігінің жұмысына үлкен өзгеріс­тер әкелген. Медиа саласының табысы жылдағымен салыстырғанда 12 пайызға төмендеген. Дегенмен тұрғындар үшін телевизия мен интернет ең басты ақпарат көзі болып қала берген. Және дағдарыс аса әсер етпеген салалардың бірі осы – интернет екен. Т.Старцева жаңа медиаға сұраныстың арта түскенін алға тартты.

Мультимедиалық журналист, «Бола­шақ» бағдарламасының түлегі Ақ­сәу­ле Әлжан АҚШ пен отандық БАҚ са­ласының ерекшеліктеріне тоқ­­­­тал­ды. Маман еліміздегі журна­лис­­тер­ді даярлау кезінде тәжірибеге көбі­­­рек мән берілуі керек деген пікір біл­­дірді. Бұл ретте сарапшы отан­дық жур­­на­­­лис­тердің «Болашақ» бағдар­ла­ма­­сы арқылы білім алуы салаға оң өзге­ріс­тер алып келетініне сенімді. Өйт­кені Қазақ­стан секілді азаматтық қоғам­ды да­мытуға мән беретін елдерде жур­на­лис­тердің біліктілігін арттыру алғы­шарт­­­тар­дың бірі саналады. А.Әл­жан сондай-ақ журналистік этика мә­­се­­лесіне де  ерекше мән беруді қозғады.

Іргелі жиынға қатысқан шетелдік сарапшылар ақпарат саласындағы жаһандық ахуалға тоқтала келе, өз елдеріндегі тәжірибені ортаға салды.   «Astana Media Week 2020» шарасының пленарлық сессияларының бірінде сөз сөйлеген Ресейлік «ТАСС» АА бас директорының орынбасары Ми­хаил Гусман ақпарат тарату кезінде қандай мәселелерге назар аударылуы керектігін айтып берді.

«Ақпараттық мүмкіндіктер кеңейіп келеді, сондай-ақ жаңа техноло­гиялардың дамуымен келетін сын-тегеуріндер саны да артты. Біз өз жұмы­сымызда жаңа технологиялардың мүмкін­діктеріне бейімделеміз. ТАСС агент­тігі Ресейдегі мемлекеттік ақпа­рат­ агенттігі ретінде отандық және шетелдік барлық танымал платформаларда жұмыс істейді.Әлеуметтік желілерде де белсендіміз. Дегенмен мұны місе тұтуға болмайды. Заманның жаңа талаптары жаңа сын-тегеуріндер мен қиындықтарды қатар алып келді», деді Михаил Гусман.

Ресейлік сарапшы жалған ақпарат­тың көбеюіне аса мән берді. Бұл ретте ол фейк хабарлардың артында кім тұрғанына емес, оған қалай қарсы тұруға болатынына назар аудару­ға шақырды. Ол ақпарат саласы қызмет­керлерінің кәсіби қарым-қатынасы маңызды рөл атқарады деген пікірде.   

«Жалған ақпараттың кеңістігімізге кіріп кетуімен үнемі күресуіміз керек. ТАСС агенттігінің тәжірибесі тура­лы айтар болсақ, ең басты құра­лымыз – біздің тілшілерімізге деген сенім. Ел ішінде, шетелде жұ­мыс істесе де тілшілеріміз ең негіз­гі әрі сенімді ақпарат көзіне айналуы үшін барынша күш салады. Біздің қыз­мет жаңалықты таратып қана қоймай, ол фактілердің расталуын да қадағалайды. Жылдамдық – ақпарат агенттіктерінің ең маңызды фак­торларының бірі. Әйтсе де агент­тіктің ішінде әріптестермен пікір алмасқан кезде мен «ең алдымен жылдамдықтан гөрі шынайылыққа көп мән берілуі керектігіне» баса назар аударамын», деді Михаил Гусман.

Шетелдік тәжірибе біліктілікті арттырады

Пленарлық сессия жұмысына қатыс­қан UNA халықаралық бөлімінің директоры Хазем Абду пандемия БАҚ-тың трансформациясын жеделдетіп жібергенін жеткізді. 

«Коронавирус бұқаралық ақпарат құрал­дарының трансформациясын жедел­детіп жіберді. Дәстүрлі БАҚ жаңа ме­диа тәсілдерін көбірек қолдана баста­ды. Қазіргі жағдайда дәстүрлі медиа зама­нға сай құралдарды пайдалана білуі тиіс. Ол үшін жаңа арналар, жаңа форматтар мен құралдар керек», деді Хазем Абду.

Спикер сонымен бірге жалған ақпарат мәселесіне де тоқталды. Себебі бұл үрдістің өршуіне пандемияның әсері зор. Хазем Абдудың айтуынша, әлемнің кейбір мемлекеттерінде, әсіресе әлеуметтік желілерде жалған ақпарат өте көп тарап кеткен. «Егер осы үрдіс үдемегенде індеттен көз жұмғандардың да саны едәуір аз болар еді. Бұл ретте дәстүрлі ақпарат құралдары цифрлық құралдарға ілесе алмай келе жатқанын нақты факт ретінде қабылдай білу керек», деді ол. Спикер сөз соңында БАҚ-ты әрі қарай қалай дамыту керек деген мәселе бойынша әлі де ойлану керектігін айтты.

Кореяның бас ақпарат агенттігі YONHAP-тың жаһандық стратегия тобының жетекшісі Жун Сын Ли ұйым тәжірибесі туралы айтып берді. «Кореяның барлық жаңалық таратушы ұйымдары YONHAP агенттігінің жаңалықтарына 40 жыл бойы сүйеніп келді. Әсіресе ел ішіндегі және шетел­дегі ең шұғыл жаңалықтарды таратады. Агенттік әрдайым уақыт пен заман талабына сай бейімделуге тырысады», деді Жун Сын Ли.

Спикердің айтуынша, агенттік әлеуметтік желілердің ықпалын ескере отырып, барлық платформаларда хабар таратуды қолға алған.  

«Біздің агенттіктің Facebook, Instagram парақшаларының жұмысы ретке қойылған. Сонымен бірге агент­тіктің Youtube контентіне де сұра­ныс өте жоғары. Әлем халқына қол­же­тімді болуы үшін ақпаратты ағыл­шын тілін­де де таратамыз. Медиа­плат­­фор­малар­дың көмегімен тұрақты өсімді сақтап келеміз», деді кореялық сарапшы.

Шетелдік сарапшылардың бірі Азия-Тынық мұхиты хабар тарату одағы  (ABU) Медиа академиясының директоры Стив Ахерн өз сөзінде пандемия салдарынан болған карантин кезінде адамдардың ақпарат тұтыну дағдылары қалай өзгергенін баяндады. Сарапшының айтуынша, медиа өнімдердің ішінде жаңалықтарға сұраныс бірнеше есе өскен. Карантин кезінде үйден жұмыс істегендердің де саны артты. Олардың ішінде ақпарат саласының қызметкерлері де бар. Эфирді үйінен шықпай жүргізген, онлайн сұхбат алған, тікелей эфирге шыққан журналистердің қатары көп. Үйінен шағын студия жасау ар­қылы ақпарат таратудың тәсі­ліне қауіпсіз өткен. Қызметкерлердің үйде жұ­мыс уақы­тында радио тыңдауға, жаңа­лық­тар қарауға, телевизиялық бағ­дар­ламалар көруге және әлеуметтік желі­­де отыруға мүмкіндігі көбейген. Осы­­лайша медиаға сұраныс артып, тұтыну­­шы­лардың әдеттегі дағдылары өзгере бас­таған. Аустралиялық сарапшы сауал­дамаға қатысқан халықтың көбі үй­ден жұмыс істеуді жөн көргенін жеткізді.

Үшкүндік шараға қатысуға отан­дық және шетелдік топ-менед­жер­лердің өкілдері, жетекші медиаагент­тіктердің сарапшылары, ірі халық­аралық ұйымдар мен шетел­дік жоға­ры оқу орындарының ғалым­дары, мемлекеттік сектор мен продакшн ком­паниялардың өкілдері ша­қы­рыл­ған. АҚШ-тың Қазақстандағы ел­ші­лі­гінің қолдауымен Нью-Йорк кино­академиясының профессорлары журналистерге арналған шеберлік сыныптарын ұсынады. Сонымен қатар Ресей мен Қазақстанның тәжірибелі медиа жаттықтырушыларының да кеңесін тыңдауға болады.

Медиа саласының қатысушыларына арналған жыл сайынғы «Контент-маркет» көрмесі алғаш рет онлайн форматта өтеді. Қатысушылар отан­дық және халықаралық продакшн компа­ниялардың медиа нарықтағы өзекті ұсыныстарымен танысып, өндірушілерге, сатып алушыларға өз жобаларын ұсынуға мүмкіндік алады.

Шараның соңғы күні баспа, радио, интернет-журналистика сала­сындағы жетістіктері үшін дәс­түр­ге айналған «Үркер» ұлттық сыйлығы табысталады. Жеңімпаз­дар мүсінше мен 1 000 000 теңге көлемінде ақша­лай сыйлыққа ие болады.