СУРЕТТЕ: Шыңжаң өлкесі Іле-Қазақ автономиялы облысы Көкқамыр жазығындағы Әсет Найманбайұлының қабірі.
Осы орайда, Елбасы тапсырмасына сәйкес «Қасиетті Қазақстан» ғылыми-зерттеу орталығы құрылып, оның 2017-2021 жылдарға арналған бес жылдық бағдарламасы бекітіліп, жоспарлы жұмыс атқаруда. Аталған орталық басшысы Батырхан Жұмабаев берген мәліметке үңілсек, бүгінге дейін республикалық маңызы бар 23 тарихи және мәдени ескерткішке ғылыми реставрация жасалған екен. Олардың қатарында Қожа Ахмет Ясауи, Отырар, Сауран, Сығанақ, Ақыртас кешенi, Аппақ ишан, Айранбай кесенелерi бар. Сонымен қатар Нұр-Сұлтан қаласы әкiмдігi мен Мәдениет және спорт министрлігi Бозоқ қалашығын жаңартып, ашық аспан астындағы мұражай-кешенін ашу жөнінде жаңа бастаманы қолға алыпты.
Өткен жылы «Ботай қонысындағы әлеуметтік-экономикалық және дүниетанымдық контекстерді зерттеу және қайта құру» ғылыми жобасы аясында Ботай музей-қорығының құрылыс жұмыстары басталса, келер жылға дейін киелі жерлер туралы толық ақпарат қамтылған бес томдық энциклопедия шығару жоспарланған. Энциклопедияның алғашқы томына Алматы, Нұр-Сұлтан қалалары мен Ақмола, Алматы облыстарының қасиетті жерлері енсе, екінші томда Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Атырау және Маңғыстау өңірлерінің киелі орындары қамтылған. Ал өткен жылдың соңында басылымның үшінші томы жарыққа шығып, оған Қарағанды, Қостанай, Қызылорда, Жамбыл облыстары кіріпті. Оған қоса, әр өңірдің жеке энциклопедиясын шығару жоспарланған. Бұл жұмыстар жалғасуда.
Бағдарламаның тағы бір маңызды тұсы – ішкі туризмді киелі жерлер негізінде дамыту. Сол себепті ел аумағында маңызды деп танылған мекендерге турист тарту мақсатында «Қасиетті Қазақстан» көпсалалы виртуал картасы жасалып, мәдени мұралар тізіміне енген мекендерді насихаттау жұмысы жүйесін тауыпты.
Бүгінде цифрлы технология төрге озған заман. Осы ретте жаңа технология шеңберінде қандай жұмыстар атқарылды дегенге тоқталсақ, бұл тарапта да біршама игілікті істер жүзеге асқан екен. Атап айтқанда Германияның Exponential group компаниясының ықпалымен Қазақстанның киелі жерлерінің жалпыұлттық тізіміне енген 15 нысанның 3D моделі жасалған. Одан бөлек киелі орындар туралы үш тілде мобильді форматта 60 бейнеролик түсірілді. Сонымен қатар еліміздің киелі жерлері туралы 4 деректі фильм түсіріліп National Geographic, BBC секілді шетелдік телеарналарда көрсетіліпті.
Реті келгенде, «Қасиетті Қазақстан» ғылыми-зерттеу орталығының жетекшісіне, ««Рухани жаңғыру» бағдарламасы елге не береді? Расында, рухымызды оятып, санамызды жаңғыртуда ықпалы болды ма?» деген сауалды қойған едік.
– Біз осы жоба арқылы халыққа, өскелең ұрпаққа рухани құндылықтарымызды насихаттаймыз. Жас буынның халықтың игі дәстүрінен тәлім алып, отаншылдық пен патриоттық қасиеттерді бойына сіңіріп өсу үшін нақ осындай бағдардың маңызы зор. Сондықтан бағдарламаның расында санамызды жаңғыртып, ұлттық болмысымызды сақтауға ықпалы бар деп айта аламын. Жас ұрпақ жалпыұлттық қасиетті нысандарды тану арқылы ұлттық бірегейлікті ұғынып, қазақ халқының сонау тас дәуірінен бері бір халық ретінде қалыптасқан ел екенін санасына сіңіре алады. Яғни осы арқылы тарихи сананы жаңғырта аламыз, – деді Батырхан Елікұлы.
Елбасының «Қазақтың тарихында ұялатын ештеңе жоқ» деген сөзі бар. «Осы ұғымды ұрпақ санасына сіңіруде сіздер жүргізіп отырған бағдарламаның қаншалықты маңызы бар?» деген сұрақты да іркіп қалмадық.
– Өте маңызды. Біз тарихымызбен мақтануымыз керек. Өңірлерге жасалған экспедиция кезінде өлкетанушылардың, ғалымдардың, жастардың тарихқа қызығушылығы, ынта-ықыласы зор екенін көрдік, жергілікті жерлерде көнекөз қарияларымыз қасиетті жерлеріміздің тізімделіп, жалпыхалықтық құндылық ретінде қарастырылып жатқанына ризашылығын білдірді. Осыған қарап біздің атқарып жатқан жұмысымыздың, бағытымыздың дұрыс екеніне көз жеткізгендей болдым. Тарихи жәдігерлерді түгендеп, қасиетті орындарды насихат ету ел аумағымен ғана шектеліп қалмайды. Осы орайда республика аймағынан тыс жерлердегі ұлт тарихына қатысты ерекше нысандар да зерттелді. Жұмыстар Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан сияқты көршілес елдерде жүрді. Ташкенттегі Төле бидің, Нұратадағы Әйтеке бидің кесенелеріне, Хиуадағы Сырым Датұлы мен Жалаңтөс Баһадүрдің зиратына бардық.
Ресейдің Астрахань облысында жерленген Құрманғазы, неміс жерінде жатқан Мұстафа Шоқай, Мәскеуде Әлихан Бөкейхан, Кашмирде Мұхаммед Хайдар Дулати, Қытайда Әсет Найманбаев секілді ұлы тұлғаларымыз мәңгілік тыныс тапты. Зерттеуді біз алдағы жылдары жалғастырамыз. Ялтада жерленген Бөкей ханның немересі, кавалерия генералы болған Ғұбайдолла Бөкеевтің бейітін анықтадық. Бұл төл тарихымыз үшін мәні зор құнды ақпарат. Осындай мәдени-барлау кезінде 300-ден астам қазақ тарихына қатысты қасиетті жерлерді анықтадық. Рухани жаңғыру бағдарламасы дер кезінде қолға алынған, ұлттың болашағы үшін берері мол ауқымды жоба. Бұл жобаның ел тарихына, тарихи санаға үлкен серпіліс әкелетініне сенімдімін», – деді ол.
Әтіргүл ТӘШІМ,
журналист
