Кез-келген елде терең капитал нарығы ЖІӨ-нің жылдам өсуіне ықпал етеді, 1,5-2% жылдық өсімнің өзі капиталды қайта бөлу арқылы ел ішіндегі инвестициялық процестің сапасын едәуір жақсартады екен.
Капитал нарығы бағалы қағаздар нарығының алғашқы сегментін білдіретінін ескертіп өткен Ә. Үшбаев қаржылық активтердің болашағын экономиканың жекелеген салаларының болашағынан бөліп-жарып қарай алмайтынын, оның капитал нарығы үшін маңызды екенін айтып өтті. Сондай-ақ сарапшы елдегі жағдайды Жапония, АҚШ және Қазақстандағы сақтандыру компаниялары активтерінің құрылымын салыстыра кетуді де естен шығарған жоқ.
Айталық, Америка Құрама Штаттары - бұл ең дамыған қаржы нарығы және көптеген елдер үшін эталон. Ал Жапонияда 1990 жылдары айтарлықтай банктік дағдарысты бастан кешірді, бұл көп жағдайда Қазақстанның соңғы 10 жылдағы бастан кешкен жағдайына ұқсас.
«Қазақстандық компаниялардың портфеліндегі бағалы қағаздардың үлесі айтарлықтай ерекшеленбейді және дамыған елдердің стандарттарына жақындады - сақтандыру компанияларының қаржылық активтерінің шамамен 60-70% -ы бағалы қағаздар нарығына келеді. Отандық сақтандыру компаниялары портфеліндегі депозиттердің үлесі АҚШ пен Жапонияға қарағанда әлдеқайда жоғары », - деді Әнуар Үшбаев
Сонымен қатар ол зейнетақы қорларының қаржылық активтерінің құрылымын талдады. Қазақстанда бір зейнетақы қоры бар екені түсінікті, бірақ мемлекеттік бағалы қағаздарға БЖЗҚ инвестициясының үлесі АҚШ пен Жапонияның зейнетақы жүйелеріндегі нормалардан асып түсетінін және зейнетақы қорларын қор нарығына орналастырудағы артта қалушылықтың айқын екенін ескеру қажет.
Ең агрессивті нарық Америка Құрама Штаттары, онда зейнетақы қорлары қаражаттарды акцияларға салады екен. л Жапония зейнетақы жүйесінің инвестициялар құрылымында акцияларды аз қолданумен айтарлықтай ерекшеленеді. Қазақстанмен салыстырғанда бұл көп, және инвестициялық пай қорларына салынған инвестициялардың үлесі де айтарлықтай жоғары.
Үй шаруашылығындағы инвестицияларға қатысты дамушы елдер жылжымайтын мүлікке, ал дамыған елдер қаржылық активтерге салынған инвестициялардың үлкен үлесімен сипатталады.
«Міндеттемелерге келетін болсақ, дамушы экономикаларда тұтынушылық несиелендірудің үлесі жоғары және ипотеканың үлесі төмен. Қарама-қарсы көрініс дамыған елдерде. Үй шаруашылығының қаржылық активтері әр түрлі, олардың құрылымы әр түрлі. 2017 жылы ЭЫДҰ елдерінде ақша қаражаттары мен депозиттердің үлесі айтарлықтай өзгерді. Дағдарыстан кейінгі елдердегі үй шаруашылықтары - Португалия, Испания, Италия, Греция және Жапония - өз активтерін қолма-қол ұстауға күштірек тенденцияны көрсетеді.
Осы тізімдегі Еуропа елдері жақында дағдарысты бастан кешірді. Әнуар Үшбаев атап өткеніндей, Жапония 2010 жылдардың басында дағдарысты алғашқылардың бірі болып еңсеріпті, бірақ тұрғындарының басып көпшілігі қолма-қол ақша түрінде активтерге ие, ал акцияларға салынған инвестициялардың үлесі аз болып шығыпты.
«Үй активтерін бөлуге әсер ететін тағы бір фактор - бұл табыс деңгейі. Қазақстан Республикасы үшін мұндай мәліметтер жоқ, бірақ АҚШ-та үй шаруашылығының әл-ауқаты өскен сайын, табысы айына 10 мың доллар тұратын резиденттер активтердің едәуір бөлігін өтімді күйінде сақтайды, алғашқы тұрғын үйге, автокөліктерге ақша салады және оларды сақтандыру компаниялары мен зейнетақы қорларында сақтамайды. Бай отбасылардың активтері қаржылық технологиялар арқылы интеграцияланбағандықтан, керісінше тенденцияны көрсетеді », - деді Әнуар Үшбаев.
Әнуар Үшбаев атап өткеніндей, үй шаруашылығы, шаруа қожалығындағы индустрия байыған сайын олардың қаржылық активтердегі үлесі де арта түсетін болады. Біздің бүгінгі үлесіміз тек алыпсатарлық сипатты көрсетеді, өйткені адамдарда қажетті қаржылық сауаттылық жоқ. Басқаша айтқанда капитал нарығының басым көпшілігіне ие болып отырған жеке меншіктегі шаруа қожалықтары эконмиканың жекелеген сегменттерімен интеграцияланбаған. «Инвесторлар қор нарығына бет бұруы үшін не істеуге болады» деген сұраққа Әнуар Үшбаевтың жауабы дайын болып шықты.
– Бұл үшін шаруа қожалықтарын сақтандыру саласының жекелеген сегменттеріне тарту керек, деп сөзін тұйіндеді Әнуар Үшбаев.
