Коллажды жасаған Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Қазақстандық тауарға сұраныс ұлғайды
Бүгінде 7 млрд 300 млн-нан астам теңгеге немесе 17 млн 400 мыңнан аса доллар көлеміндегі өнімді сатуға келісім жасалды. 500-ден астам тауар бойынша қазақстандық компанияларға сұраныс түсіп, оның көпшілігі Қытай, Германия, Марокко, Сауд Арабиясы, Өзбекстан, Қырғызстан және Украина сынды елдерден келген. Alibaba алаңында отандық компаниялардың көбеюі аталған платформада қазақстандық павильонды құруға мүмкіндік береді.
2019 жылы Сауда және интеграция министрлігі мен Wildberries интернет дүкені арасында электронды коммерцияны дамыту, сондай-ақ қазақстандық экспорттаушылардың сыртқы экономикалық қызметі мәселелері бойынша ынтымақтастық туралы шекті келісімге қол қойылды. Бүгінде аталған платформада 21 қазақстандық компанияның 594 тауар түрі ұсынылған.
Биыл қаңтардан бастап, азаматтар Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі арқылы өтініш беру мүмкіндігін алды. Бұл платформа штаттық режімде іске қосылып, кез келген адам ұялы телефон немесе компьютер арқылы e-tutynushy.kz сайтында заң бұзушылық жөнінде шағымдана алады. Alser, Lamoda, «Магнум» және «Анвар» секілді сауда нүктелері жобаның сынақ режіміне қатысуға келісіп, жүйеге тіркелді. Сондай-ақ тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері осы жобаның толыққанды қатысушылары саналады.
Уәкілетті органға хабарласпас бұрын тұтынушы мәселені тікелей сатушымен шешіп алуға тырысуы тиіс. Егер де сатушы 10 күн ішінде шағымға жауап бермесе, ол Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне жолданады.
Ақпараттық жүйенің артықшылығы байқалуда
Бірыңғай жүйе – бұл тұтынушылар мен қызмет көрсетушілерге, сол секілді үкіметтік емес ұйымдар және мемлекеттік органдарға арналған платформа. Демек, бұл өтініштерді беру мен оны бақылаудың бірыңғай терезесі. Бұл тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласында азаматтарды барынша қамтуға және мемлекеттік органдармен бірге бизнеспен қарым-қатынас рәсімін жеңілдетуге септеседі.
Алдағы уақытта сауда субъектілеріне QR-code түрінде бірегей сәйкестендіргіш беріліп, сауда орындарының көрнекі жерлерінде орналастырылады. Айталық, дүкеннің алдыңғы есігінде немесе тауарды сату орнында тұру мүмкін. Егер сатып алушы өзінің құқықтары бұзылды деп есептесе, QR-code сканерлеу арқылы жүйеге кіріп, тиісті ұйымға (бизнес, тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері, мемлекеттік органдар) шағым жолдау мүмкіндігін алады. Мемлекеттік органға жіберілген жағдайда цифрлы жүйе бұл шағымды қай органға жолдау қажеттігін автоматты түрде анықтайды. Нәтижесінде тұтынушы өтініштің қайда жолданатыны, оны кімнің қарайтыны, сондай-ақ оның қорытынды шешімін біледі.
«Сатушы да оған шағым түскенін көреді. Бұл даулы мәселені бірінші кезеңде сыртқы тараптардың қатысуынсыз реттеуге мүмкіндік беріп, бұл бизнесмендер мен тұтынушыларға әлдеқайда тиімді болады. Кәсіпкерлерге бұл тауарлар мен клиенттерге қызмет көрсету сапасын арттыруға ықпал етеді. Шағымдарды жинау мен өңдеудің мұндай бірыңғай жүйесі мемлекетке еліміздегі тұтынушылық өтініштердің барлық түріне ауқымды талдау жасауға жол ашады. Тиісінше, бұл тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесін жаңғыртуға және тұтынушылардың заң сауаттылығын арттыруға көмектеседі», деді министрлік өкілдері.
Былтыр қыркүйек айынан бастап, комитетке Wildberries интернет-дүкенінен жалпы сомасы 7,2 млн теңге қаражаттың қайтарылмағанына қатысты 194 шағым түскен. 179 тұтынушыға жалпы сомасы 6,8 млн теңге қаражат қайтарылды. Бүгінде жағдай тұрақталып, ақшаны қайтару мәселесі шешіліп жатыр. 15 тұтынушы бойынша (сомасы 369 мың теңге) тиісті жұмыс жалғасуда.
Пандемияның саудаға әсері
Әлемде пандемияға жауап ретінде әлеуметтік оқшаулану, локдаун және қашықтан жұмыс істеуге көшу сынды қадамдар онлайн сауданың айтарлықтай өсуіне әкеліп, B2C және B2B арналары арқылы сатылымды арттырды.
«Қазпошта» АҚ деректеріне сүйенсек, былтыр 10 айда электронды сауда нарығының көлемі 879 млрд теңгеге жетті. Бұл бөлшек сауданың жалпы көлемінің 9,4%-ын құрайды (2019 жылғы 10 айда электронды сауда нарығының көлемі 700 млрд теңгені құраған еді).
Карантин кезінде онлайн сауда мен төлем операцияларының саны ұлғайғаны байқалды. Ұлттық банктің деректеріне сәйкес, 2020 жылдың 1 мамырдағы жағдай бойынша еліміздегі қолма-қол ақшасыз операциялардың көлемі 2,5 есеге көбейіп, шамамен 7,5 трлн теңгені құрады (2019 жылы – 2,8 трлн теңге). Бұған қоса қолма-қол ақшасыз төлемдердің дамуына Pos терминалдар инфрақұрылымының жолға қойылуы, Apple Pay және Samsung Pay жүйелерінің Қазақстан нарықтарына шығуы, сол секілді банктердің клиенттерді бонустар мен кэшбэктер арқылы ынталандыруы айтарлықтай әсер етті.
Сонымен қатар жаңа ойыншылар қосылып, өнімдерді және қашықтан оқыту қызметтерін жеткізумен айналысатын интернет-дүкендердің позициялары күшейе түсті. Локдаун кезеңінде тұтынушылар онлайн-сауда мен тасымалдау қызметтерінің артықшылықтарын бағалап, инфекцияның өршуі нысандардың жабылуына әкелетінін түсінді. Бұл ретте дәстүрлі сауда компанияларына онлайн бағытты қолға алудан басқа амалы қалмайды. Нарыққа жаңа қатысушылардың қосылуы оны түрлендіріп, тұтынушыларға таңдау мүмкіндігін беретіні сөзсіз.
Коронавирус пандемиясы интернет сауданың және B2C арналары арқылы сатылымның ұлғаюына әкелді. «Қазпошта» АҚ деректері бойынша былтыр 10 айда қазақстандық интернет алаңдарында 24,4 млн сәлемдеменің сатып алу көлемі 756,4 млрд теңгені, сондай-ақ халықаралық интернет платформаларда 123,0 млрд теңгеге 9,5 млн сәлемдеме саудаланды.
