Түп-тамыры сонау сақ дәуірінің мұрасы саналатын «Алып Ер Тоңға», «Ергеноқон», «Шу батыр», «Атилла» дастандарына тірелетін қазақ әдебиеті әлемдегі бай әдебиеттердің қатарында. Одан бергі Түркі қағанаты, Алтын Орда, Қазақ хандығы, ХVІІІ-ХХ ғасырлар, кеңес дәуірі, тәуелсіздік кезеңінде дүниеге келген шығармалардың халқымыздың рухани қазына-қорын түрлі-түрлі асыл мұралармен байытқанын шамалай беруге болады.

Әдебиеттану ғылымының әдебиет тарихы атты іргелі саласы мұнша мол қазынаны жіктеп, саралаумен айналысатыны белгілі. Ал дәл осы ғылымның тағы бір саласы әдебиет теориясы, жасыратыны жоқ, кенже дамып келе жатқан салалардың қатарында екені белгілі. Әлбетте, теорияға тіс батыру, оны өмірмен ұштастыру қиын. Теорияға тіс батырудың оңай еместігінен болар, осы күнге дейін «Әдебиет танытқыш», «Сөз өнері», «Әдебиет теориясы», «Қазақ өлеңінің құрылысы» сынды атақты еңбектерді айтпағанда, әдеби шығармаларды теориялық тұрғыда талдаған, тілі жатық, ойы түсінікті, ғылыми орта мойындаған, заман талабына сәйкес, ЖОО-ларға оқулық ретінде ұсынылған қазақ тіліндегі еңбектер жарыққа шыға қойған жоқ. Мұны қоғамдық формацияның ауысуымен түсіндірер болсақ, әңгіменің ұзап кететіні белгілі. Сондықтан негізгі айтар сөзге көшкен дұрыс болар. Ұлттық аударма бюросы қолға алған «Қазақ тіліндегі жүз жаңа оқулық» жобасы аясында осы олқылықтың орнын толтыра алмаса да, дүниежүзіндегі тенденциялар мен бағыттарға жол сілтейтін, болашақ жас әдебиеттанушының білім көкжиегін кеңейтетін, талдап, саралап, сараптап ойлануға мүмкіндік беретін көлемді дүние ағылшын тілінен аударылып, қазақ аудиториясына жол тартты. «Әдебиет теориясы» атты бес томдық кітаптың авторлары – америкалық ғалымдар Майкл Райан мен Джули Ривкин. Аталған бес томдық оқулық әдебиет теориясына арналған кіріспеден және төрт томдық антологиядан тұрады.
Майкл Райан мен Джули Ривкин еңбектері дүниежүзі бойынша сұранысқа ие шығармалардың қатарында. Өйткені бұл еңбектерде әдебиетті жаңаша талдаудың, оқытудың тұтас методикасы жасалған. Әрқайсысы кемі үш жүз беттен тұратын төрт томдықта сонау Платон мен Аристотель дәуіріндегі теориялардан бастап қазіргі заманда ең көп қолданылатын «измдер» түгелдей талданған, адам, уақыт, заман, мекен төрттағаны тұрғысынан қарастырылған. Мысалы, Уильям Шекспирдің «Король Лир» трагедиясын талдау барысында авторлар әрбір кейіпкердің жан дүниесіндегі құндылықтың сыртқы әлеммен байланысын жеке-жеке талдайды. Сөзбен сипаттауға, қарым-қатынас орнату үшін айтуға келмейтін ішкі құндылықтардың қоғам шындығының алдындағы трагедиялық жеңілісі жан-жақты түсіндіріледі. Жалпы, авторлар белгілі бір шығарманы не белгілі бір автордың шығармаларын талдаған кезде оны теорияға салуға тырыспайды. Бірақ сол шығармадағы теорияның үлесін де ұмытпайды. Көп сұрақ қояды. Сол арқылы оқырманды дискуссияға шақырып отырады.
Авторлар әдебиет теориясының ауқымын тек Америка әдебиетімен шектемейтінін айтуымыз керек. Олар роман, герман, славян тілді шығармаларды, киноларды өздеріне тән ерекше стильмен сипаттай отырып, теориялық қырларын ашып көрсетеді. Жалпы алғанда, Майкл Райан мен Джули Ривкиннің «Әдебиет теориясы» қазақ әдебиеттану ғылымы үшін ауқымды олжа, әсіресе теорияның табысы екені анық.
Еркін күрестен Азия чемпионаты аяқталды
Спорт • Кеше
Олег Болтин еркін күрестен Азия чемпионы атанды
Спорт • Кеше
«Ертіс орманы» резерватында өрт шықты
Аймақтар • Кеше
Электронды билеттеу жүйесі: Үміт пен күдік
Аймақтар • Кеше
Түркістан – түркі әлемінің рухани астанасы
Қазақстан • Кеше
Толағайлар Ташкентте сайысқа түсті
Спорт • Кеше
«Бір терезе» ме, әлде, «Жүз терезе» ме?..
Қоғам • Кеше
Теннис • Кеше
Руханият • Кеше
Медицина • Кеше
Әлем • Кеше
Атлах-Талас шайқасы: Ұлы жеңіске 1270 жыл
Тарих • Кеше
Спорт • Кеше
Қазақстанға агробанк қажет пе?
Қазақстан • Кеше
7 мамырға арналған мерекелік шаралар қалай өтеді
Қоғам • Кеше
Айтылды-орындалды: Жеті ЖОО жабылды
Президент • Кеше
Пандемия кезінде жаны күйзелгендер көбейген
Әлем • Кеше
Хоккейшілеріміз әлем чемпионатына даярлануда
Хоккей • Кеше
Қалжыңдаймын деп айыппұл төлейтін болды
Қоғам • Кеше
Алматылық жүзушілер алдарына жан салмады
Спорт • Кеше
Төрт боксшымыз ширек финалға шықты
Спорт • Кеше
Павлодарда жол-көлік оқиғасы кезінде екі бала зардап шекті
Аймақтар • Кеше
ҰҚК Атырау облысындағы акциялар туралы ақпаратты жоққа шығарды
Қазақстан • Кеше
Алматыда тәулігіне індет жұқтырғандар саны 700-ге жақындады
Аймақтар • Кеше
Маңғыстау облысында мектеп оқушылары қашықтан оқиды
Аймақтар • Кеше
Өткен тәулікте коронавирус пневмониясынан 2 адам қайтыс болды
Қазақстан • Кеше
Алматыдан 181 шақырым қашықтықта жер сілкінді
Қазақстан • Кеше
Елімізде өткен тәулікте 1806 адам коронавирустан жазылды
Коронавирус • Кеше
Өткен тәулікте 2828 адам коронавирус жұқтырды
Коронавирус • Кеше
Қасиетті айда қайырымдылық жасады
Аймақтар • Кеше
Талғат Сырбаз еркін күрестен Азия чемпионы атанды
Күрес • 17 Сәуір, 2021
Әлем • 17 Сәуір, 2021
Ақмола облысында жүк көлігі жүргізушісімен бірге суға батып кетті
Видео • 17 Сәуір, 2021
ҰҚШҰ-ның бірлескен оқу-жаттығулары жөнінде келіссөздер жасалды
Қазақстан • 17 Сәуір, 2021
Вакцина дінге қайшы келмейді - Алматы мешітінің бас имамы
Қоғам • 17 Сәуір, 2021
Елордада тағы бір сауда ойын-сауық орталығында КВИ-ге қарсы вакцинация пункті ашылды
Коронавирус • 17 Сәуір, 2021
Екі күнде 15 жасөспірімнің түн кезіп жүргені анықталды
Аймақтар • 17 Сәуір, 2021
Ақмола облысында бас санитарлық дәрігер жаңа қаулы қабылдады
Аймақтар • 17 Сәуір, 2021
Оқиға • 17 Сәуір, 2021
Петропавлда тілсіз жау дер кезінде құрықталды
Аймақтар • 17 Сәуір, 2021
Қостанайда құрастырылатын автокөліктерге сұраныс артып келеді
Аймақтар • 17 Сәуір, 2021
«Оңалтылды» деген мәртебені 1 419 мың қазақстандық азамат алды
Қаржы • 17 Сәуір, 2021
Қазақстан Президентін бірқатар мемлекет басшысы Рамазан айының басталуымен құттықтады
Президент • 17 Сәуір, 2021
ШҚО-да шаңғышыға көмек көрсету үшін тікұшақ шақырылды
Видео • 17 Сәуір, 2021
Жамбыл облысында прокуратура қызметкері парамен ұсталды
Аймақтар • 17 Сәуір, 2021
Қызылордада сотталғанға жолданған сәлемдеме ішінен есірткі шықты
Қоғам • 17 Сәуір, 2021
Жер комиссиясының төртінші отырысы қорытындыланды
Қазақстан • 17 Сәуір, 2021
Болашақта есепші мамандығы болмайды – Еңбек министрлігі
Қазақстан • 17 Сәуір, 2021
А.Цой БҰҰ Экономикалық және әлеуметтік кеңесінің отырысына қатысты
Қазақстан • 17 Сәуір, 2021
Үкіметтің бастамасымен әзірленген әрбір заң жобасы жұртшылықпен талқыланады
Қазақстан • 17 Сәуір, 2021
Жер комиссиясы жерді 49 жылға жалға беру мәселесін талқылап жатыр
Қоғам • 17 Сәуір, 2021
Алматыда бір тәулікте ауруханаларға 416 адам қабылданды
Аймақтар • 17 Сәуір, 2021
Аймақтар • 17 Сәуір, 2021
Оралда партия филиалының есеп беру конференциясы өтеді
Аймақтар • 17 Сәуір, 2021
Бүгін еркін күрестен Азия чемпионаты басталады
Күрес • 17 Сәуір, 2021
Елімізде өткен тәулікте 2892 адам коронавирустан жазылды
Коронавирус • 17 Сәуір, 2021
Бір тәулікте 2822 адамнан коронавирус анықталды
Коронавирус • 17 Сәуір, 2021
Петропавлда мейрамхана өртеніп, адамдар эвакуацияланды
Аймақтар • 16 Сәуір, 2021
Азия чемпионаты: Әйелдер күресінен өткен жарыстың екінші күнінің нәтижесі
Спорт • 16 Сәуір, 2021
Қарағанды облысының аумағында әскери ұшақ құлады
Оқиға • 16 Сәуір, 2021
Алматыда сыбайлас жемқорлыққа қарсы комиссияның отырысы өтті
ANTIKOR • 16 Сәуір, 2021
Ұқсас жаңалықтар