Криптовалюта дегеніміз – интернетте есеп айырысу үшін пайдаланатын цифрлы ақшаның түрі. Бұл валютаның бірлігі – «coin». Ол ағылшын тілінен аударғанда «монета» деген мағынаны білдіреді. Криптовалюта электронды түрде ғана қолданылады. Мұндай виртуалды ақшаның негізінде арнайы блокчейн технологиясы жатыр.
Криптовалюталарды эмиссиялауға, яғни айналымға жаңа монеталарды шығаруға қатысты шектеу қойылған. Монеталар саны белгілі бір шекке жеткен кезде қаражаттың одан арғы айналымы валюта бағасының өсуі есебінен ғана жүргізіледі. Дәл осы жағдайда әлеуетті инвесторлар криптовалютаны биржада сауда-саттық жасау арқылы пайдалана бастайды.
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің ресми мәліметінше, криптовалюталарды төлем құралы ретінде пайдалану Қазақстанның заңнамасына қайшы келеді. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес еліміздегі төлем құралы – теңге. Сондай-ақ ақшалай міндеттемелер ұлттық валютамен ғана көрсетілуі керек. Тиісінше, криптовалюта Қазақстанның қолданыстағы заңнамасында ақша/валюта, қаржы құралы ретінде қаралмайды және пайдаланылмайды.
Сатып алу кезінде криптовалюталардың құбылмалы әрі жасырын болуынан, нақты активтермен қамтамасыз етілмеуінен қаражатты жоғалту тәуекелі жоғары. Соған қарамастан, цифрлы ақшаға қызығушылық танытатындар көп. Оның бағасы да тез шарықтайды. Оны бағасы өскен кезде инвестициялау пайдалы болса да, қауіпті екенін естен шығармаған абзал. Көп инвесторлар осыған назар аудара бермейді.
Әлемдегі ең танымал әрі қымбат криптовалюта – bitcoin. Оған криптоалтын деген бейресми мәртебе де берілген. Барлық жаңа валюта әуелде биткоин блокчейніне негізделеді.
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі ағымдағы жағдайларға байланысты отандық инвесторлардың шетелдік нарықтарда биткоинге инвестиция салуы бірқатар тәуекелге алып келуі мүмкін екенін ескертеді.
Біріншіден, биткоин Қазақстан заңнамасы бойынша қаржы құралы болып есептелмейді және инвестициялау объектісі ретінде мемлекеттік реттеу аясына кірмейді. Тиісінше, биткоинді инвестициялайтын отандық инвесторлар мәмілелер, есеп айырысулар барысында туындаған проблемалар мен қолайсыз сценарийлер кезінде жауапкершілікті өздері ғана арқалайды.
Екіншіден, биткоиннің бағасы өте құбылмалы. Құбылмалылықтың бірден-бір себебі – баға белгілеудің түбегейлі негіздерінің болмауы. Сондай-ақ оның бағасына негізінен инвесторлар тарапынан жасалатын қадамдар ықпал етеді. Яғни инвесторлардың жаппай дүрлігуі, кірістілігі жоғары инвестициялаудың балама тәсілдерін іздеуі биткоин бағасын құбылтып отырады. Мәселен, 11 қаңтар күні таңертең биткоин бағамы сауда-саттық ашылғаннан кейін күрт төмендеп кетті. Криптовалюта 33,951 мың АҚШ долларына дейін, яғни 11,06 пайызға төмендеді. Ал үш күн бұрын биткоиннің құны тарихи шегін жаңартып, 41 мың АҚШ долларына жеткен еді.
Үшіншіден, биткоинді алаяқтардың пайдалану мүмкіндігі жоғары. Биткоинмен сауда-саттық жүргізу үшін сенімді әрі реттелетін алаңдардың болмауы әлеуетті инвесторларға қатысты алаяқтық әрекеттердің жасалуына жол ашады. Бұл ретте, дербес және карточка деректерін, сондай-ақ ақша қаражатын жоғалтып алу қаупі төнуі мүмкін. Әлемдік тәжірибеде бірнеше рет криптовалюталық платформалар мен биржаларды бұзу, қомақты қаражатты ұрлау фактілері тіркелген. Мәселен, 2018 жылы криптовалюталарды ұрлаудан келген залал көлемі 1,36 млрд АҚШ долларынан асып түскен.
Сонымен қатар криптовалюталар ақшаны жылыстату және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл саласындағы реттеуді айналып өту үшін де пайдаланылуы ықтимал. Сондықтан инвесторлар биткоинмен мәмілелер жасау кезінде барынша сақтық танытуы тиіс. Жеке және заңды тұлғалар криптовалютамен операция жүргізгенде тәуекелге баратынын ұмытпауы керек. Өйткені криптовалюталармен жасалатын кез келген операцияның тәуекелі жоғары әрі салынған ақшаның сақталуына кепілдік берілмейді.
