Ең алдымен басылымның 1-бетіндегі сол кездегі газет қызметкерлерінің бас суреттерімен құрап жазылған «Мың сан» сөзі көзге бірден түседі. Маңдайшасында «Жер жүзінің еңбекшілері, бірігіңдер!» деген ұран тұр. Құттықтаулардың басында «Еңбекші қазақтың» алғашқы саны (1921 жылғы ноябрьдің 7-сінде шыққан) деген анықтамамен газет қиындысы басылған. Әріптері анық көріне қоймайтын сол қиындының оқ жақ шекесіне «Еңбекшіл қазақ» деп төте жазумен жазылыпты. Осылайша, 1000-нөмірдің басты беті құттықтауларға жалғасқан.
«Бүгін «Еңбекші қазақ» мыңға жетті. Газетке мың сан – мың жас. «Еңбекші қазақ» та бүгін мың жасап отыр. Газет тап жыршысы. Қай таптың жоғын жоқтаса, сол таптың сөзін сөйлейді, жырын жырлайды, қамын жейді, жұртшылығын бастайды. «Еңбекші қазақ» сондай газет болып қазақ жұртшылығын бастап отыр. Қазақ еңбекшілерінің жоғын жоқтап, тілегін тілеп, сөзін сөйлеп отыр. Қазақ еңбекшілеріне партия жолын, үкімет жолын ұғындырып, түсіндіріп отыр. Жақсыны үлгі, жаманды жексұрын қылып отыр. «Еңбекші қазақ» арқылы біздің партия, үкімет қазақ еңбекшілерімен күнде сөйлесіп, күнде араласып отыр. Әрине, бұдан былай да «Еңбекші қазақ» осы жолынан таймайды. Жаңа жұртшылық жас жұртшылықтың тірегі болады» деп басталған «Қазақстанның өлкелік партия комитетінің» ресми құттықтауы әрмен қарай ««Еңбекші қазақтың» басқармасына, жазушыларына, жұмыскерлеріне, ауыл тілшілеріне» деген тақырыппен Үкіметтің ресми құттықтауына ұласқан.
Бас беттің төменгі жақ ортасына «Еңбекші қазақ» басқармасы атты тақырыппен Алаш зиялылары бастаған газет ұжымының суреті берілген. Суреттің астында әр кісі лауазымымен қоса, былайша таныстырылған: «Редактыр Тоғжанұлы Ғаббас, Редактырдың әдеби жәрдемшісі Дулатұлы Міржақып, Басқарма қатшысы Бегалыұлы Ғали, Партия, жұмысшы бөлімін басқарушы Айсарыұлы Абдырақман, «Еңбекші қазақ»-қа оқшау сөз жазушы Майлыұлы Бейімбет, Ел қаттарын басқарушы Сегізбайұлы Аманғали, Кеңес құрылысы бөлімін басқарушы Ақыметұлы Ілияс, Шаруа бөлімін басқарушы Ешмұқамбетұлы Мерғали, Телеграм қабарларын басқарушы Жүсіпұлы Сапа, Репетер Дәулетбайұлы Мәжит, Тілшілер бүйресінің қатшысы Ағайдарұлы Абдұлла, Зерттеу бүйресінің қатшысы Елшібекұлы Ақымет, Түнгі редактыр Илаұлы Әбіл, Басқарма қызметкері Қожақыметұлы Шияп».
Мерекелік нөмірдің 2-бетінде «Еңбекші қазақтың» алғашқы шығарушылар алқасы» атты сурет жарияланған. Суреттегілерді «Байділдаұлы Абдырақман, Асылбекұлы Абдолла, Әуезұлы Мұқтар, Телжанұлы Темірболат, Нұрмұқаметұлы Қасен» деп көрсеткен. Бұдан әрі бет толықтай құттықтаулардан тұрады. Онда негізінен «Ауыл тілі», «Лениншіл жас», «Ауыл» (Қостанайдан), «Жұмыскер тілі», «Советская степь» сияқты газеттер мен «Қызыл Қазақстан», «Жаңа мектеп» қатарлы журналдар «қазақ газеттерінің ағасына» ақжарма тілектерін арнапты. Тілек білдіргендердің қатарында өзге ұлт басылымдарының басқармалары да бар.
«Газет неше өткелден өтеді» деген шапкамен шыққан 7-бетке зер салатын болсақ, онда редакцияның бүкіл құрылымы түрлі тақырыптармен толықтырылған. Мысалы, «Газеттің канторы» тақырыбында газеттің қаражат, сауда-жұмысын кантор басқаратыны айтылып, жарнама, бұғалтыр, тарату бөлімдері және жазылушыларды қабыл алатын бөлім мен экспедиция кіретінін, сондай-ақ аталған бөлімдердің қызметі суреттерімен қоса толық баяндалған. Бұдан әрі баспахананың жұмысы бөлімдері жайлы сөз бола келіп, ондағы соңғы үлгідегі баспа машиналары да таныстырылыпты.
Редакторы Тоғжанұлы Ғаббас делінген осы бетте оқырман хатының қызықтары туралы «Газет өкпесі» атты кішігірім мақала жарияланған. «Басқармада отырғанда талай қызықты көресің: Елден келген қат-қабарларды ақтарып отырсаң, кейбіреуі сәлем қат болып жазылып, елдегі қылмыс істеген біреуді ауыздықтауды өтінеді. Кей қат өзінің қабарын газетке баспағаныңды, не жауап қайтармағаныңды өкпе қылып жазған болып шығады. Кейбіреуі бір қабар жазып, оның аяғына өзінің «қара табан кедей», батырақ әрі камсамол екендігін айтып келіп, әлгі қабарының басылуын өтінген болып шығады. Кейбір қатта өзінің бір қабары бұрын газетте басылып, соның осы күнге дейін орындалмағанын да басқармадан көріп өкпелеген болады.
Олар еш нәрсе емес қой, басқарма одан да үлкен талай өкпелерге ұшырайды ғой. Жазғытұры, басқармада отырғанымда елдің бір шаруасы келді.
– Қызметіңізді айтыңыз!
– Біздің Омардың Қалиының газеті шыққан екен, соған келіп едім.
– «Газеті шыққаны» қалай?
– Қалидың қызын қалың малға берген газеті.
– Өзіңіз газет алдыратын ба едіңіз?
– Жоқ.
– Әлде сол Қали газет алдыратын ба еді?
– Жоқ.
– Сіздің іздеп келгеніңіз енді кімнің газеті?
– Біздің ауылдағы бір камсамол Қалидың қалың мал алғанын айтып газет берген екен, сол шығыпты деп еді, бар болса соның біреуін берсең қайтеді?
Сөйтпесе шаруа бола ма, ақыр аяғында түсіндім. Іздестіріп, сұрастырып барып Қалидың қалың мал алғаны жазылған газет нөмірін таптырып бергем.
Ел ішіндегі біреудің бұзақылығы, яки бір жақсылығы бір газетте жазылып шыққанын естісе, қат танығаны да, танымағаны да, досы да, дұшпаны да іздестіріп оқитын, әңгіме қылысатын көрінеді ғой. Газеттің сол қабар басылып шыққан нөмірін сол кісінің газеті деп атайтын көрінеді.»... «Газетші» деген атпен жазылған бұл материал «Басқарма» жазған «Ондайларға газет өкпелемейді» тақырыбына жалғасып, редакцияның ойлы оқырмандарға рахметі де айтылыпты.
8-бетке кілең жарнамалар мен хабарландырулар жайғасқан. «Егер сен әлі күнге шейін Қазақстанның Астана газеті «Еңбекші қазаққа» жазылмаған болсаң, тезірек жазылып қал» деген жарнамаларды осы беттен көруге болады.
Міне, 1000-санын сол кездің өзінде мың құбылтып шығаруға талпынған газет мың өліп, мың тірілген қазақпен әлі жасасып келеді. Сан ғасырлар бойы бабаларымыз аңсаған азаттықтың қадірін халыққа ұғындырып, ана тілінен айнымай күн сайын оқырманымен қауышып отыратын ел газетінің домна пеші мәңгілікке лаулай берсін деп тілейміз!
Дайындаған
Майгүл СҰЛТАН,
журналист
