Тұрғын үй құрылысы тұраламас үшін...

Құрылыс компанияларының рейтингі түзіледі

Қаржылық тұрғыдан тұрақсыз құрылыс салушылар сапалы және арзан тұрғын үй туралы уәде береді. Бірақ кейін әртүрлі кооперативтер, одақтар, пайлық жарналар арқылы халық­тың салымын ашық түрде өз мүд­десіне пайдаланады. Әдетте мұн­дай компаниялар нысандардың «қаңқа­сын» ғана тұрғызып, ресми рұқсат алу үшін жергілікті атқа­рушы органдарға жүгінеді. Мұн­дай жағдай­да тұрғын үй құры­лысының аяқталуы­на ешкім қаржылық кепілдік бермейді.

Сондықтан «Бәйтерек» ұлт­тық басқарушы холдингі қолда­ныстағы екі тәсілді – ке­пілдік беру тетігін және екінші деңгей­лі банктер арқылы жобалық қаржыландыруды ғана қалды­руды ұсынып отыр. Қалған тә­сіл­дердің қажеті шамалы көрі­неді. Осыған байланысты ха­лық­тың қаражатын тартуға құқылы құрылыс компанияларының қарапайым және түсінікті рейтин­гін енгізу қажет.

– Құрылыс салу­шылар­дың қаржы­лық жағдайын, жұ­мыс тәжірибесі мен іскерлік беделін ескеретін құрылыс компа­нияларының рейтингі әзірленеді. Жоғары рейтинг алған компаниялар үшін қолданыстағы кепілдік беру тетігі сақталады. Рейтингі төмен компаниялар үшін бірың­ғай оператор үлестік салымдарды белгіленген бағамен халықтан тікелей тартып, арнайы эскроу-шотта қаражаттың сақталуын қамтамасыз етеді.

Өз кезегінде коммерция­лық банк­тер халыққа салынып жатқан тұрғын үйді сатып алуға қосымша кепілсіз ипотека бере алады. Сондай-ақ үлестік салым­дарды заңсыз тартқаны немесе қаражатты мақсат­сыз пайда­ланғаны үшін құрылыс салу­шы­лардың жауапкершілігін қатаң­дату ұсынылуда, – деді «Бәй­терек» ҰБХ» АҚ басқарма төрағасының орынба­сары Әнуар Омарқожаев Орталық комму­ни­кациялар қызметінде өткен брифингте.

Ресей нарығынан инвестиция іздейді

2020 жылдың қорытын­дысы бо­йынша, елімізде 15,3 млн шаршы метр тұрғын үй пай­далануға берілді. Бұл 140 мың баспанаға тең. Көр­сеткіш бір жыл бұрынғы деңгей­ден 17 пайызға жоғары. Рекорд­тық көрсеткішке қол жеткізу үшін «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингі былтыр жергілікті атқарушы ор­гандарға 281,2 млрд теңге көле­мінде қаржы аударған. Өз ке­зегінде әкімдіктер 28 мың пәтерді немесе елде салын­ған тұрғын үйдің жалпы көле­мі­нің 20 пайызын тапсырды. «Отбасы банкі» арқылы ха­лық­қа «Бақытты отбасы» және «5-10-20» әлеуметтік бағыт­тарын қоса алғанда, 145,7 млрд теңгеге 14,3 мың жеңілдетілген несие берілген.

– Биыл барлық қаржы көздері есебінен 17 млн шаршы метр немесе 163 мың баспана салу міндеті жүктелд і. Ол үшін салаға құйыла­т­ын инвестиция­лар көлемін едәуір ұл­ғай­ту қажет. Мем­лекеттік бюджеттің мүм­кін­дігі шектеулі. Сондық­тан «Бәйтерек» холдингі ішкі және Ресей­ нарықтарынан қаржы ресурс­тарын тар­туды жоспарлап отыр. Әлеует­ті ин­вес­торлар ретінде коммер­ция­лық банк­тер, сақтандыру және қаржы ұйымдары қарас­тырылуда. Осы жылы шамамен 300 млрд теңге инвес­тиция тарту жос­парлануда. Бұл кезек­те тұрған 31,3 мың адамды қамтуға мүмкіндік береді, – деді Ә.Омарқожаев.

Қызметтер бір орталыққа біріктіріледі

2021 жылдың 26 қаң­тарын­да өткен Үкіметтің ке­ңей­тіл­ген отырысында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев тұрғын үй сая­сатын жетілдіру бойынша ұсы­ныс­тар даярлауды тап­сыр­ған болатын. Осыған байланысты «Бәйтерек» холдингі Индус­трия және инф­рақұрылымдық даму министр­лігімен бірлесіп, қосымша тетіктер әзірлепті.

– Ең алдымен, «Отбасы банк» база­сында Тұрғын үй­мен қамта­ма­сыз ету жөнін­дегі орталық құрыла­тын бо­ла­ды. Бұл тұрғын үйге мұқ­таждарды есепке алуды және кезекке қою­ды бір орта­лық­тан жүзеге асыр­мақ. Заң­намалық өзгерістер қабыл­данғаннан кейін орталық жеке тұлға­лар­дың мемлекеттік дерекқорымен бірік­тірілетін болады. Біз блокчейн және смарт бридж технология­ларын қолдана отырып, бизнес-процес­тердің барлығын автоматтандыруды жоспарлап отырмыз. Бұл азаматтарды есепке алу мен тұрғын үй­ді бөлуде адами факторға жол бер­мей, ашық­тық­ты қам­тамасыз етеді. Сон­дай-ақ құжаттарға қол қою және тір­кеу уақыты 3 есе, яғни 3 күн­нен 1 күнге қысқарады, – деді «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ басқарма төрағасының орынбасары.

Құрылыс салушыларға қолдау көрсетіледі

Тұрғын үй құрылысы көле­мін арттыру мақсатында да бірқатар шара әзірленген. Қазір бұл бағыттағы бас­ты проблеманың бірі – құ­ры­лыс компания­ларын қор­лан­дырудың «қымбаттығы». Сон­дықтан бос кепілдің жоқ­тығынан банктерден коммер­циялық кредит ала алмайтын құрылыс салушылар үшін жобалық қаржыландыру тетігі пысықталуда. Бірыңғай оператор осы мақсатта нарықтан 100 млрд теңге тартуды жос­парлап отыр. Бұл белгіленген баға бойынша қосымша 9 мың пәтер салуға мүмкіндік береді.

– Өз бетінше, оның ішінде халық­тың қаражаты есебінен тұрғын үй сала­тын құрылыс салушыларға кепіл­діктер мен субсидиялар беруді жалғас­ты­рамыз. Өткен жылы осы құрал­дар арқылы жобалар­ға 145 млрд теңге­ге қолдау көр­сетілді. Осылайша, халықтың коммер­циялық нарықтан 9 мың пәтер сатып алуға сал­ған са­лымы қорғалды. Сондай-ақ құрылыс компаниялары үшін кредиттер құны орта есеп­пен 50 пайызға төмендетілді, – деді Ә.Омарқожаев.

Отандық үлесті арттыру керек

Тұрғын үй құрылысын дамытудағы ерекше бағыт – құрылыс индустриясын цифрландыру. Бүгінде холдинг цифрландыру бағытын­да «Құрылыс материалдары­ның маркетплейсі» жобасын жүзеге асыруда. 

– Бұл тақырып қазір бұрынғыдан да өзекті. Өйткені бізде құрылыс материалдарын импорттау үлесі кейбір позициялар бойынша 60 пайыздан асады. Бұл құрылыстың өзіндік құнының жоғары болуы­на тікелей әсер ететін фактор. Мар­кетплейс отандық өндір­у­шілерді, құрылыс салушыларды, логистикалық компанияларды дел­дал­сыз тікелей байланыстырады және тұрғын үй құрылысының өзіндік құнын 15 пайызға дейін төмендетеді. Соны­мен қатар құры­лыс салушылар мен құры­лыс материал­дарын өндірушілер ұзақме­р­зімді келісімшарттар жасасу, өз өнім­дерін кепілді өткізу мүмкіндігіне ие болады және өндіріс қуаты жүктемемен қам­тамасыз етіледі. Нәтижесінде, қазақстан­дық қамту үлесінің ар­туына жол ашылады. Аталған жобаны әзірлеуді биыл аяқ­тай­мыз, – деді «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ бас­қарма төраға­сының орынбасары.

Қазақстан Тұрғын үй компа­ниясы басқарма төраға­сы­ның орынба­сары Алтай Күзді­баев атап өт­кен­дей, «Құ­рылыс материалдары мар­кетп­лейсі» онлайн-алаңында елдегі отандық құ­рылыс ма­териа­лын өндірушілердің барлығы өз өнімдері туралы ақ­па­рат­ты орналастыра алады. Ал құрылыс компаниялары қажетті қазақстандық материал­дар­ды делдалсыз ең жақсы баға­мен сатып ала алады. 2020 жылы жобаның бірінші кезеңі шеңберінде «Нұрлы жер» бағдарламасы бойынша салынып жатқан 106 нысанның электрон­ды сметасына талдау, парсинг алго­ритмі жүргі­зіл­ген. Сондай-ақ «Нұрлы жер» ахуалдық орталығында құры­лыс материалдарының қажеттілігіне шолу жасалған. Соның нәтижесінде, бүгінде 106 нысанның құрылыс материалдарына деген сұранысы 51,4 млрд теңгені құрайтыны анықталды.

– Сондай-ақ біз «Нұрлы жер» бағдар­ламасы бойынша құ­рылыс компания­ларының құ­рылыс материалдарына деген қажеттілігі бойынша он­лайн-вит­рина жасадық. Онда отандық құры­лыс материалын өндірушілер қа­жетті­лік­термен таныса алады және қажет болған жағ­дай­да, тіркелуден өткен ком­па­нияларға коммерция­лық ұсы­ныстар жібере алады. Құрылыс компаниялары жеке кабинетіне құрылыс мате­риалын өндірушілерден ком­мерциялық ұсыныс­тар түскені туралы хабарлама алады. Онда ком­мерциялық ұсы­ныс­тар­ды қарастыру­ға, таң­дау­ға мүм­кіндік бар. Қазір­гі уа­қыт­та онлайн-витрина www.stroimaterial.kz адресі бо­йынша тестілеу режімінде іске қосылды, – деді А.Күздібаев.

Бұл жобаны жасаудағы мақсат – «Нұрлы жер» бағ­дар­ла­масын іске асыру­дың ашықтығын арттыру және қазақстандық өндірушілерге құрылыс мате­риалдарының қажеттілігі туралы ақ­парат беру. Сондай-ақ отандық өн­ді­ру­шілерге құрылыс материалдары бойынша ком­мер­циялық ұсыныстар жіберу. Түптеп кел­генде осының бәрі тұрғын үй құ­ры­лысындағы қазақ­стан­дық үлесті арт­тыру үшін жұ­мыс істемек. Қазіргі кезде отандық құрылыс мате­риал­дарымен қамтамасыз ету шама­мен 65 пайызды құрай­ды. 2030 жылға дейін көрсет­кішті 80 пайызға дейін ұлғайту міндеті тұр.