Әрине, мұны жақсы жаңалыққа балаймыз. Ақша айналымы артты. Азаматтардың онлайн сауаты көтерілді. Алайда жақында бір қызық дерек шықты. Былтыр мамыр айынан бері қазақстандықтар негізінен ресейлік интернет-дүкен тауарларын саудалай бастаған. Сатылым саны 23-ке, ал орташа чек 10 пайызға – 12 176 теңгеге бір-ақ өскен.
«Пандемия Қазақстан тұрғындарының интернеттегі төлем көлемін арттырды. Айналым 2019-2020 жылдармен салыстырғанда 35 пайызға артты. Негізінен «телевидение», «интернет және IP-телефония» және «франшиза» санаттары бойынша сатылым деңгейі артқан», деп жазады ЮKassa сарапшылары.
Бұған қарап қазақстандықтардың көбіне гаджет пен тұрмыстық техниканы, сонымен қатар тамақ өнімдерін, спорт пен туризмге арналған тауарларды, автобөлшектер мен аксессуарларды көптеп сатып алғанын байқаймыз. Сондай-ақ қазақстандықтар киім, аяқкиім, аксессуар, косметика, парфюмерия, кәдесый және балалар тауарларына да белсенді түрде онлайн тапсырыс берген. 2021 жылдағы әзірге ең үлкен орташа чек – 56 659 теңге. Аталған сатылым туризм санаты бойынша жасалған. Ресейлік интернет-дүкендердің клиенті болу тұрғысынан Қарағанды, Нұр-Сұлтан, Шымкент, Семей, Алматы қалалары көш бастап тұр.
Аз уақыт бұрын осы саланың жәй-күйін әдейілеп зерттеген PwC былтыр онлайн-тапсырыс деңгейінің 20, ал орташа чектің 52 пайызға өскенін айтып еді.
«Доллармен жасалған нарық көлемі де 2019 жылмен салыстырғанда 72 пайызға өсті. Бұл теңгенің құнсыздануымен байланысты. Офлайн дүкендерден барып тауар алудың мүмкін болмауы нарықтағы ойыншылардың өз платформа, сервис, төлем процесін және жеткізу қызметін дамытуына серпін берді. Бұл жағдай өз кезегінде тұтынушылар тарапынан сенімнің артуына және электронды коммерцияның ерекше қарқынмен дамуына әсер етті», делінген зерттеу мәтінінде.
Сондай-ақ телефон арқылы жасалған онлайн сатылым көлемі де 2019 жылғы 80 пайыздан 2020 жылы 88 пайызға дейін жоғарылаған. Ресей интернет-дүкендерінің саудасын қазақстандықтардың қыздырып жатқанын айттық. Жақында Петербург халықаралық экономикалық форумы өтіп, онда 2030 жылға Еуразиялық экономикалық одақтағы (ЕАЭО) электронды сауда үлесін арттыру жайы сөз болды. Сөз басындағы дерек пен бұл әңгіменің бір-бірімен қаншалықты байланысы бар, алдыңғысы соңғысының жемісі ме, ол жағын білмедік. Десе де шенділердің кейбір сөзін келтіріп өтейік. Еуразиялық экономикалық комиссияның (ЕЭК) мәлімдеуінше, одақ аясында онлайн сауда дамуы үшін алдымен салық төлеу, логистика және тұтынушылар құқығын қорғау сияқты мәселелерді шешіп алу керек.
«Бізге электронды коммерцияның бірыңғай нарығын қалыптастыру және дамыту өте маңызды. Алайда бұған деректер алмасудың ұлттық стандарттары, төлем жүйелері кедергі келтіруде. Одақта ондай барьерлер болмауы тиіс. Мүдделі тараптар кейбір тауарлардың нарықтағы танымалдылығын жасанды түрде арттырып, басқаларды ығыстырғысы келеді. Комиссия нарықтағы үстем жағдайын асыра пайдаланды деп айыпталған қытайлық Alibaba компаниясына ұқсас жағдайды болдырмауға ниетті. ЕАЭО-да электронды коммерция үшін ешқандай дискриминациясыз ашық орта құруға барлық мүмкіндік бар», дейді ЕЭК сауда министрі Андрей Слепнёв.
Материалды әзірлеу барысында ресейлік Ozon интернет-дүкенінің де қазақстандық нарыққа шығуды жоспарлап отырғаны жайлы оқып қалдық. Бұған дейін компания Беларусь елінде «Озон Рокет Бел» операциялық компаниясын тіркеген. Олар алдағы бес жылда ТМД-ны жаулауды мақсат тұтып отыр екен. Қазіргі кезде бұл интернет-алаңқайда 20 санат бойынша 11 млн-ға жуық тауар түрі ұсынылады.
Интернетте шекара жоқ десек те оның да өзіндік территориясы мен дербестігі болуы керек екенін бағамдаймыз. Ресейлік интернет-дүкеннен тауар алу – ақшаңды Ресейге жіберу. Қазақстандықтардың онлайн төлем қабілетінің арта түскеніне қуана отырып, ендігі кезекте өзіміздің өндірушілер мен сатушылар электронды алаңқайда белсенді бола түссе екен дейсің. Әйтпесе, Еуразиялық экономикалық комиссия басшыларының бірыңғай орта құрамыз деп, электронды сауда алаңын да ортақ «базарға» айналдырамыз деп белсенуі бізге онша жағып отырған жоқ.
