Сату көлемі ұлғайды
Бұл ретте канадалық Cameco компаниясы алдағы уақытта COVID-19, орман өрті немесе басқа да жағдайлардың салдарынан тәуекелдер туындамаса, онда биылғы өндірістік көрсеткішті 12 млн фунтқа дейін жеткізетінін мәлімдеді. Алдымен отандық кәсіпорынның жағдайына тоқталып өтейік.
«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ қоғаммен байланыс департаментінің ақпаратына сүйенсек, осы жылдың 6 айында компания тобындағы өндіріс көлемі сәл өскенімен тұтастай былтырғы кезеңнің көрсеткішімен ұқсас. Нақты айтсақ, елімізде 100% негізде 10 451 тонна уран (салыстыру үшін – 2020 жылы 10 434 тонна) және кәсіпорындардың иелену үлесіне тең 5 864 тонна табиғи уран (2020 жылы 5 790 тонна) өндірілді. Биылғы бірінші жартыжылдықтағы сату көлемі компания тобы мен «Қазатомөнеркәсіптің» деңгейінде өскені байқалған. Атап айтқанда, топтың деңгейінде оның мөлшері 6 193 тоннаны құраса, тікелей кәсіпорын сатқан шикізаттың көлемі 5 179 тоннаға жеткен. Бұл 2020 жылдағы көрсеткішке қарағанда 38%-ға артық.
Осы орайда уранның споттық бағасының өсуі ұлттық компанияның орташа сату бағасына жағымды әсер еткенін айта кеткен орынды. Егер де жылдың соңына дейін спот құны өзгермесе, сату бағасының өсу үрдісі сақталуы мүмкін. Негізінен кәсіпорынның шикізатты тасымалдау жұмыстары екінші жартыжылдыққа жоспарланыпты.
«Қазатомөнеркәсіп» шикізат қорын мақсатты түрде сақтауға тырысып келеді, бұл шамамен 6-7 айлық өндіріс көлеміне сәйкес. Алайда 2021-2022 жылдардағы оның мөлшері пандемияға байланысты жоғарыдағы көрсеткіштен төмен болуы да мүмкін. Холдинг өкілдері екінші тоқсанда спот нарығындағы өнімді сатып алуға қатысты бірқатар келісімге қол жеткізілгенін және өз қорларын оңтайландыру үшін нарықтағы жағдайды бақылауда ұстайтындарын айтты.
Ядролық отын өндірушілердің қатарына қосылдық
«Қазатомөнеркәсіп» және China General Nuclear Power Corporation (CGNPC) компаниясы Өскемендегі Үлбі металлургия зауытының аумағында жылу бөлгіш құраманы шығаратын зауытты салу жөнінде уағдаласқан еді. Оның аясында қытайлық корпорация «Үлбі-ЖБҚ» өнімін сатып алуға кепілдік беріп, өз кезегінде «Қазатомөнеркәсіп» өзінің еншілес компаниясы «Орталық» ӨК» ЖШС акциясының 49%-ын CGNPC-дің еншілес кәсіпорнының пайдасына сатуға келісті. Биыл сәуірде сатып алу-сату шартына қол қойылып, ірі халықаралық консалтингтік компаниялардың бірі «Орталық» ӨК» ЖШС-нің 49% үлесін шамамен 435 млн долларға бағалаған.
«Шілденің соңында барлық кейінге қалдырылған талап пен қажетті мемлекеттік рәсім орындалып, келісімшарт жабылды. Қайта тіркеу аяқталып, CGN Mining UK Limited (CGNPC-дің еншілес компаниясы) «Орталық» ӨК» ЖШС-нің толық құқықты мүшесіне айналды. «Қазатомөнеркәсіп» аталған кәсіпорынды толық бақылауға мүмкіндік беретін 51% акцияны өзінде сақтаса, CGN Mining UK Limited оның 49%-на ие. Бұл орайда серіктестер уранның көлемін өз үлестерінің деңгейіне байланысты сатып алатынын айта кету керек», делінген компанияның ақпаратында.
Мақала дайындалып жатқанда «Үлбі-ЖБҚ» компаниясы тамыздың 12-сінде алғашқы өнімін шығарғанын хабарлады. Бұл – еліміздің тарихындағы үлкен жетістік. Неге десеңіз, атом стансаларына арналған ядролық отын өндіруші санаулы мемлекеттердің қатарына енді Қазақстан да ресми қосылды.
Тұтастай алғанда, атом холдингінің коронавирус індетінің таралуына қарсы қабылдаған нақты шешімдері, жұмысшылар мен жергілікті халықтың денсаулығын қорғау бағытында қолға алған жұмыстары биылғы өндірістік процестің үздіксіз жүргізіліп, сақталуына мүмкіндік беріп отыр. Десе де компания өкілдері былтыр елімізде енгізілген төтенше жағдай режімі өндіріс нысандарындағы кейбір операциялық қызметті төрт айға тоқтатып, геологиялық барлау және тау-кен саласындағы дайындық жұмыстарына, сол секілді жаңа технологиялық блоктарды іске қосу кестесіне әсер еткенін жасырған жоқ. Соның салдарынан осы жылдың алғашқы жартыжылдығында дайын өнімді өндіру көлемі төмендеді. Сондай-ақ COVID-19 бүкіл өндірістік тасымал тізбегіне әсер етіп, бұл белгілі бір материалдардың, оның ішінде құбыр өнімдерінің тапшылығына әкелді. Осы қиындықтарға қарамастан компания тобы уран өндіруге байланысты биылғы жоспарды орындау үшін барлық алғышарт қарастырылғанын алға тартты.
Канадалықтардың ұпайы түгел
Уран өнеркәсібінің тағы бір алыбы – канадалық Cameco Corporation осы жылға жоспарланған көрсеткішті артығымен орындамаса да кем түсірмейтінін жеткізді. Жасыратыны жоқ, биыл әлемде табиғи және техногенді апаттар көп болды. Төтенше оқиғалар қалың орманымен ерекшеленетін Канаданы да айналып өтпеді. Әсіресе орман өрті – Үйеңкі жапырақтар еліндегі көкейкесті мәселенің бірі. Әйтсе де Cameco Corporation компаниясының бас директоры Тим Гитцельдің айтуынша, бүгінге дейін пандемия немесе орман өрттері компания өнімдерінің тасымалына айтарлықтай әсер етпеген және бұл жыл соңына дейін қалған өнімдерді жеткізу жұмыстарына ықпалын тигізбейді.
«Стратегиямызды орындау барысындағы қысқа мерзімді шығындар мен Cigar Lake-гі өндірістің алдын ала тоқтатылуына қарамастан жағдайымыз тұрақты. Осы тоқсанды шамамен 1,2 млрд канадалық доллармен аяқтадық. Сондай-ақ ұзақ мерзімді сауда-саттық келісімшарттарының портфолиосына тағы 7 млн фунтты сәтті қосып, нәтижесінде, 2021 жылға арналған келісімшарттардың жалпы сомасы 16 млн фунтты құрады. Біз атом энергетикасының болашағынан зор үміт күтіп отырмыз. Бұған қоса, уранға деген ұсыныс пен сұраныстың артуы және компаниямыздың әлеуеті бізді әрмен қарай жұмысты қарқындата түсуге жігерлендіреді. Себебі жаһандық деңгейде алып қарағанда, адамзат энергияны көп жұмсайтын ресурстардан біртіндеп бас тартып жатқанын байқап отырмыз», деді Т.Гитцель.
ҚХР алғашқы торий реакторын салуды көздеуде
Аспанасты елі салқындатуға суды қажет етпейтін әлемдегі алғашқы тәжірибелік торий ядролық реакторын салуды көздеп отыр. Мұндай реактор экологиялық тұрғыда таза әрі қауіпсіз саналады.
Аталған реактор сұйық ториймен (актиноидтарға жататын радиоактивтілігі аз ауыр металл) жұмыс істеп, оны салқындату үшін тұз балқымасы қолданылмақ. Мамандардың сөзіне сенсек, мұндай қондырғының артықшылығы көп. Біріншіден, реактор көп мөлшерде суды қажет етпейді, яғни шөлді аймақтарда жұмыс істеуге қауқарлы. Екіншіден, торий уранға қарағанда әлдеқайда арзан, сондай-ақ оның ыдырауы кезінде пайда болатын элементтер ядролық қару жасауға жарамсыз. Үшіншіден, мұндай реактордың қалдықтары 500 жылда ыдырайды. Ал уран қалдықтарының ыдырау кезеңі 10 мың жылға созылатыны белгілі.
Реактордың 2 мегаваттық прототипі тамыз айында дайын болып, алғашқы сынақтар қыркүйекте басталады. Ал толық қуатты 100 мегаваттық көлемді реактор 2030 жылға дейін Увэй қаласында салынады деп жоспарлануда.