Осыған байланысты елімізде тұрақты даму бағыты ретінде экологиялық стандарттаудың пайда болғаны туралы айтуға болады.
Құқық белгілейтін сипаттағы кодекске қарағанда, стандарттарда қоршаған ортаға техногендік және антропогендік әсер ету саласында кәсіпорындар мен ұйымдарға қойылатын нақты, ғылыми негізделген талаптар қамтылады. Осы шекті рұқсат етілген нормалардың бұзылуы, тиісінше, стандартқа қайшы келеді және жалпы кәсіпорын қызметіне сәйкес келмейді.
Қазақстан Республикасы әлемнің дамыған экономикаларының қатарына кіру үшін барлық күш-жігерін жұмсап келеді және бұл мәселеде адам мен табиғат арасында жол берілетін шекараларды нақты белгілемей әрекет ету мүмкін емес.
Халықаралық стандарттарға сәйкес, өндіріс пен сервистік қызмет көрсету қоршаған ортаға кері әсерін тигізбеуі және халықтың денсаулығына, өсімдіктер мен жануарлар әлеміне қауіп төндірмеуі үшін өнімнің, көрсетілетін қызметтердің сапасын және экологиялық қауіпсіздікті басқару өзара тығыз байланыста жүзеге асырылады.
Жаңа Экология кодексін әзірлеу кезінде әлемдік ІЖӨ-нің шамамен 60%-ға жуық үлесі бар 40-қа жуық мемлекетті біріктіретін Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы елдерінің тәжірибесі негізге алынды. ЭЫДҰ елдері экономикалық мәселелерді экологиялық құрауыштармен бір жиынтықта шешеді, сондықтан Қазақстан осы прогрессивті көзқарасты толығымен бөлісуге дайын.
Ұлттық стандарттау жоспарына ресурстарды үнемдеу, экоуыттылық, радиоактивті қалдықтарды басқару саласындағы ұлттық стандарттар және осыған ұқсас халықаралық және еуропалық стандарттардың талаптарына негізделген басқа да стандарттар енгізілді және практикалық әзірлеуге келіп түсті.
«Ресурс үнемдеу. Құрамында сынап бар құрылғылар мен аспаптарды қоспағанда, электр-техникалық және электрондық жабдықтардың қалдықтарымен бүкіл өмірлік циклі кезеңдерінде жұмыс істеу. Қауіпсіздік талаптары» деп аталатын Қазақстан Республикасының стандарты электр жабдықтарын қауіпсіз жинауға және кәдеге жаратуға қойылатын талаптарды белгілейді. Кәдеге жарату барысында ол көбіне құрамында уытты заттар бар қалдықтарға айналады, сондықтан оларды өңдеудегі басым бағыт қауіпсіз кәдеге жарату болып саналады.
Радиоактивті қалдықтардың қоршаған ортаға зиянды әсерін болдырмау мақсатында «Битумдалған радиоактивті қалдықтар. Жалпы техникалық талаптар» және «Цементтелген радиоактивті қалдықтар. Жалпы техникалық талаптар» деп аталатын стандарттар әзірленуде. Мұндай қалдықтарды бақылаусыз жинауға болмайды, олар алу, тасымалдау және көму бойынша ерекше талаптарды қажет етеді және жаңа стандарт осы салада ерекше бақылауды қамтамасыз етуге арналған.
Экология кодексі аясында алғаш рет «Қалдықтар. Сипаттамалары. Экоуытты сынақтар жүргізу үшін қалдықтардың сынақ үлгілерін дайындау» деп аталатын стандарт әзірленуде. Стандарт қоршаған орта үшін қалдықтардың қауіпсіздік деңгейін анықтауға және мүмкін болған жағдайда қалдықтарды ұтымды пайдалануға мүмкіндік беретін экоуыттылық көрсеткішін айқындауға бағытталған.
Еуропалық стандарттар негізінде «Қалдықтарға және қайта өңдеуге арналған мобильдік контейнерлер», «Жылжымалы қоқыс контейнерлері. 6-бөлім: Қауіпсіздік пен гигиена талаптары» деп аталатын стандарттар жасалуда. Осы стандарттар, тиісінше, қалдықтарды жинақтау және сұрыптау үшін қауіпсіз орын болуға тиісті қоқыс жинағыштарға қойылатын талаптарды айқындайды, бұл қоршаған ортаның сапасына, елді мекендердің санитарлық жай-күйіне, қалаларымыз бен ауылдарымыздың эстетикалық тартымдылығы мен эпидемиологиялық қауіпсіздігіне елеулі әсер етеді.
Экологиялық қауіпсіздік жөніндегі стандарттарды әзірлеу тұрақты дамудың және қолайлы перспективалардың негізгі құрауыштарының бірі. Экономикалық қызмет контексіндегі қоршаған ортаны тиімді басқару қазіргі ұрпақтың өмір сүруіне қолайлы жағдайларды ғана емес, сонымен бірге табиғи ресурстарды ұтымды пайдалануды және болашаққа сақтауды, энергия тиімділігін арттыруды және басқа да экологиялық қауіпсіздік элементтерін қамтамасыз етеді.
«ҚазСтандарт» РМК жоғарыда аталған стандарттарды әзірлеу жөніндегі уәкілетті органы барлық мүдделі тараптарды әзірленетін құжаттарды жария талқылауға қатысуға шақырады. Сарапшылық қоғамдастықтың, жұртшылықтың және осы тақырыпқа бей-жай қарамайтындардың барлығының бірлескен күш-жігері Қазақстанда экология менеджментінің мемлекеттік жүйесін құру және жалпы тиімді экосаясатты іске асыру кезінде үздік пікірлер мен практиканы ескеруге мүмкіндік береді.
Салтанат КӘРІБЖАНОВА,
Қазақстан стандарттау
және метрология институты
стандарттау департаментінің басшысы
