«Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығының миссиясы – мұғалімнің кәсіби дамуы саласында мемлекеттік саясатты жүзеге асыру.
Қызметінің басты қағидасы – ұлттық құндылықтар мен педагогикалық дәстүрлерге сүйене отырып, заманға сай бар жақсыны пайдалану. Орталық он жыл бойы педагогтерді үздіксіз кәсіби дамытуда біліктілікті арттырудың жаңа тәсілдері мен нысандарын әзірлеумен айналысып келеді.
Қазіргі уақытта бізде әлемдік тәжірибені, озық халықаралық тәжірибелерді және қазақстандық мектептің қажеттіліктерін ескере отырып әзірленген білім беру бағдарламалары мен жобаларының инновациялық портфелі бар.
Орталықтың білім беру бағдарламаларын зерттеу негізінде әзірленеді, жоғары білікті тренерлер құрамы дами түсуде, оқыту кезеңдері мен практиканы ұштастыруды және оқытудың тәуелсіз сараптама жүйесін көздейтін біліктілікті арттыру курстары өткізілуде, мектеп деңгейінде және мектептер желісінде педагогтерді курстан кейінгі жүйелі әдістемелік сүйемелдеу іске асырылады.
Біздің ұйым – өз қызметін сыни бағалай білетін, даму барысында тұрақты әрі прогрессивті ұйым. Шетелдік серіктестермен әрдайым ынтымақтастықтамыз: олардың тәжірибесі мен жетістіктерін зерттейміз, сарапшылар мен ақпараттар алмасып отырамыз, білім беру қызметінің озық практикасын пайдаланамыз.
2012 жылдан бері орталықта мектепке дейінгі кезеңнен бастап жоғары білім беру аралығында барлық деңгейдегі педагогтерді оқытуға арналған 200-ден астам бағдарлама әзірленді және іске асуда. Он жыл ішінде орталықтың өз базасында оның бағдарламаларын жүзеге асыратын басқа ұйымдардың базасында да 540 мыңнан астам қазақстандық мұғалім оқудан өтті. Сонымен қатар барлық бағдарлама мұғалімдердің кәсіби қажеттіліктерін (мақсаттарды, міндеттерді және күтілетін оқу нәтижелерін анықтау үшін) курсқа дейінгі зерттеулерге негізделген.
Біліктілікті арттырудың 10 бағдарламасы ACQUIN (Германия) аккредиттеу, сертификаттау және сапаны қамтамасыз ету институтында халықаралық сапа стандарттарына сәйкес сертификаттаудан бірауыздан өтті. Сертификаттаудың қорытындысына сәйкес халықаралық сарапшылар: «бағдарламалар мазмұны мен ұйымдастырылуы Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл Орталық Азия үшін ерекше, ал мұғалімдер мен басшыларды осы бағдарламалар бойынша оқыту мектептің және барлық білім беру жүйесінің келбетін өзгертуге үлес қосады» деп атап көрсетті.
Сертификатталған біліктілікті арттыру бағдарламалары мен кәсіби тренерлер құрамы ТМД және алыс шетелдердің ғылыми-білім беру қоғамдастығымен өзара жемісті жұмыс істеуге мүмкіндік берді. Біз өз идеяларымыз бен жобаларымызды ірі шетелдік жоғары оқу орындарымен және орталықтармен, атап айтқанда, Кембридж университетімен (Ұлыбритания), Білім беру саясаты саласындағы ұлттық зерттеу институтымен (Жапония), EduCluster Finland (Финляндия), Солтүстік Каролина университетімен (АҚШ) ынтымақтаса отырып, ілгері жылжып келеміз.
Орталықтың халықаралық деңгейдегі жарқын жетістіктерінің бірі – UNESCO-Hamdan 2019-2020 байқауына қатысуы. Оқытуды жақсарту бағытында қызмет атқаратын әлемнің 190 ұйымының ішінде біздің орталық білім берудегі озық тәжірибелер мен мұғалімдердің тиімділігін арттырудағы жетістіктері үшін әлемдегі ең үздік 10 жобаның қатарына енді. Финалистерді педагогикалық қызмет саласында бірегей білім мен тәжірибеге ие танымал сарапшылардан құралған, әлемнің түкпір-түкпірінен келген халықаралық қазылар алқасы таңдағанына айрықша назар аударған жөн.
Халықаралық қазылар алқасы педагогтердің кәсіби дамуындағы ұйымның академиялық жетістіктері мен құнды тәжірибесін мойындауы халықаралық сенімнің артуына себепкер болды. Орталық Югра–Ханты-Мансы автономиялық округінің жалпы білім беретін мектеп мұғалімдеріне арналған екі біліктілікті арттыру бағдарламасын әзірледі. Онлайн курстар sdo.cpm.kz қашықтан оқыту платформасында өтті. Сауалдама нәтижелері бойынша, тыңдаушылардың басым бөлігі (96%) кәсіби қажеттіліктерінің жоғары деңгейде өтелгенін және оқыту форматының тиімділігін атап өтті. Сонымен қатар Ресей Федерациясының басқа өңірлерінде – Самара, Барнаул, Тольятти қалаларының мұғалімдеріне арналған оқыту іс-шаралары өткізілді.
Еуропалық одақтың «Түрікменстандағы білім беру жүйесіне ықпал ету» жобасымен ынтымақтастық аясында біліктілікті арттырудың тоғыз бағдарламасын әзірлеп, Түрікменстанның Ашғабад қаласы мен уәлаяттарындағы мектептер мен колледж педагогтерін, біліктілікті арттыру орталықтарының және Түрікменстанның ұлттық білім беру институтының қызметкерлерін оқыттық.
Орталықтың қызметі шетелдік әріптестердің үлкен қызығушылығын тудырып келеді. Біз орталық тренерлерінің ресейлік педагогтерге арналған шеберлік сабақтарын өткізетін EdCrunch білім берудегі жаңа технологиялар аясында Еуропадағы ең ірі конференцияның белсенді қатысушысы болдық. Бүгінде олармен бірге мектепті басқарудың цифрлы жаттығу құрылғысын жасау жобасымен жұмыс істеудеміз.
Педагогтердің біліктілігін арттыру сапасын жақсартуға бағытталған серпінді өзгерістер тренерлердің кәсібилігіне байланысты болмақ. Осы ретте тренерлердің жоғары деңгейлігін олардың зерттеу жұмыстары айқындайды. Қызметкерлердің 20-дан астам ғылыми жұмыстары халықаралық журнал беттерінде жарық көрді.
Бағдарламалардың мониторингі бойынша бірлескен қазақстандық-британдық зерттеуді ерекше атап өткіміз келеді, оның нәтижелері «Педагогикалық шеберлік орталығының бағдарламалары. Ықпалын зерттеу» (Impact Study: Centre of Excellence Programmes. Report) халықаралық рецензияланатын Teacher Development журналында (2016) жарияланды. Бұл орын алған өзгерістердің ауқымын және олардың сапасын дәлелдеу жүйесін білдіреді, ол мектептердің жұмыс істеу мәдениетінде, мұғалімдерді сыныптарда оқыту практикасында, қазақстандық мектеп оқушыларының ынтасы мен оқу жетістіктерінде көрініс табады. «Педагогикалық шеберлік орталығының бағдарламалары. Ықпалын зерттеу» нәтижелері Майндағы Франкфурт (Германия), Нью-Йорк (АҚШ), Мәскеу (Ресей) қалаларында өткен халықаралық кітап көрмелерінде алтын медальдармен марапатталды.
Сондай-ақ орталық тренерлерінің зерттеулері WALS-тің (Дүниежүзілік сабақты зерттеу қауымдастығы, 2015 жылдан бастап орталық оның ресми мүшесі) жыл сайын өткізілетін халықаралық конференцияларға ұсынылды. Дүниежүзілік қауымдастық сабақты зерттеуді енгізудегі қазақстандық тәжірибе қауымдастықтың Бейжің қаласындағы Сарапшылық кеңесінде (2018) және Амстердам қаласындағы конференция аясындағы жеке симпозиумда (2019) арнайы мәселе ретінде қаралды.
Малайзия Білім министрлігінің шақыртуымен 2021 жылдың қыркүйегінде Орталық мектеп мұғалімдерінің біліктілігін арттыру жүйесіне сабақты зерттеуді енгізу тәжірибесі бойынша таныстырылым жасады. Орталық мектептің ішкі әлеуетін арттыру, мұғалімдердің жүйелі және құрылымдық кәсіби дамуы үшін екі бағытта жүзеге асырылған курстан кейінгі әдістемелік қолдау жүйесін құрды.
Біріншіден, бұл әдістемелік белсенділерді дайындау. Осы жүйе арқылы еліміздің әрбір мектебінде үйлестірушілер мен тренерлердің төрт санаты табысты жұмыс істейді: оқыту әдістемесі мен технологиялары, зерттеулер, критериалды бағалау, тапсырмаларды әзірлеу және сараптау бойынша. Биыл мұғалімдердің зерттеу және талдау, деректерді жүйелеу және өңдеу, диагностиканы жүзеге асыру дағдыларын кеңейту мақсатында талдау бойынша жаңа санатты мектеп тренерлерін оқыту басталды. Сондай-ақ тренерлер құрамын дайындау барысында практик-мұғалімдерге үлкен көңіл бөлінетінін атап өткен жөн. 2021 жылы пәндік курстарда тренерлер құрамының 75%-ынан астамы алдын ала іріктеуден және орталықта оқытудан өткен жалпы білім беретін және зияткерлік мектептердің үздік пән мұғалімдері болды.
Екіншіден, әр аудан мен қалада жетекші мектептер желісін құру. Орталық жетекші мектептер қызметінің қарапайым, бірақ тиімді моделін жасады: оқытудан өткен және жетекші мәртебесін алған әрбір мектеп өз өңіріндегі бірнеше серіктес мектептерді өзара іс-қимыл ауқымына «тартып», әдістемелік ынтымақтастық және «тепе-теңдік» қағидаты бойынша тәжірибе алмасады немесе оқытады. Жыл сайын жетекші мәртебесіне ие болған мектептер тізімі белсенді түрде толықтырылып отырады. 2023 жылға қарай олардың республикадағы жалпы саны 2000-ға жетеді, бұл жалпы, ауқымды әдістемелік қолдаудан жеке және атаулы қолдауға көшуге мүмкіндік береді.
Егер алғашқы жылдары әдістемелік қолдау мұғалімдердің метапәндік дағдыларын дамытуға негізделсе, соңғы жылдары ол білім беру процесін бақылау және талдау, пәндік құзыреттіліктерді дамыту, жиынтық бағалау нәтижелері бойынша оқу жетістіктерінің динамикасын, білім беру сапасын басқаруға арналған мектепішілік бақылау сияқты тақырыптарға бағытталған.
Біз цифрлы қайта құру дәуірінде өмір сүрудеміз. Педагогтердің цифрлы дағдыларын дамыту – орталықтың білім беру қызметінің маңызды құрамдас бөлігі. 2018 жылдан бері еліміздің педагогтеріне арналған қашықтан оқытудың sdo.cpm.kz білім беру платформасы жұмыс істейді. Қазіргі таңда педагогтер мен басшыларға арналған 400-ден астам онлайн курстар мен вебинарлар орналастырылған. Мұғалімдердің онлайн оқытуға мүмкіндіктерін кеңейте түсетін online.cpm.kz екінші платформасы әзірленді.
Мұғалімдердің дамуындағы жеке траекторияны қалыптастыру үшін осы платформаға орталықтың білім беру өнімдерінің онлайн тізілімі (курстар, семинарлар/вебинарлар, құралдар) біріктірілген.
Жаңа құзыреттіліктерді алудың тиімді құралы ретінде орталықтың бастамасымен барлық ниет білдірушілер үшін «Қашықтан оқытуды үйренемін», «Бақытты ата-ана – табысты бала», «Эссе жазу» жаппай ашық онлайн курстары әзірленіп, іске қосылды.
Цифрлы технологиялар, цифрлы ресурстар және оларды пайдалану процесінде туындайтын жаңа кәсіби байланыстар мен қатынастар бізге жаңаша ойлауға, жоспарлауға және шешімдер қабылдауға жол ашып, ұйымды дамытуға жаңа мүмкіндіктер береді.
Бұл педагогтердің кәсібилігі мен шеберлігін дамытуда, қазіргі заманның жаңа сын-тегеуріндеріне сәйкес шығармашылық ынтымақтастықта жаңа биіктерге қол жеткізуге шабыт береді.
Жанбота КАБДЫКАРИМОВА,
«Назарбаев Зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымы Педагогикалық шеберлік орталығының директоры