Аймақтар • 14 Желтоқсан, 2021

«Теңізден» алынған телегей

773 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Қазақ жеріндегі ең ірі кеніштің бірі – «Теңіз». Жылыой ауданында орналасқан бұл кен орнын игеру оңай болған жоқ. Өйткені мұндағы «қара алтынның» құрамында күкірттің мөлшері көп. Оның үстіне мұнай тым тереңнен алынады.

«Теңізден» алынған телегей

Тәуелсіздік таңы «Теңіз» тереңін­дегі телегейді ел игіліне жара­­туға ықпал етті. Дәлірек айт­­қанда, тәуелсіздіктің таң­сәрі шағында Қазақстанның Тұң­ғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев кен орнын игеруге инвестор тарту үшін «Шеврон» компаниясымен тіке­лей келісім жүргізді. Әлемдік мұнай нарығында көш­бас­шы атанған алпауыт – дербес ел ре­тін­де жаһанға таныла қоймаған Қазақ­станның эко­но­микасына инвес­тиция салу­ға тәуекел еткен тұңғыш компания. Сөйтіп, 1993 жылғы 6 сәуірде «Теңізшевройл» бір­­лес­кен кәсіпорны құрылды. Осы­лай­ша, тереңінде телегей «қара алтыны» бар «Теңіз» кен ор­нын игеру басталды.

Компанияның бас директоры Кевин Лайонның мәліметіне сүйенсек, «Теңіз» кенішіндегі бар­ланған мұнай қоры 3,2 млрд тонна (25,5 млрд баррель) болса, ал Королев кен алаңында 200 млн тонна (1,6 млрд баррель) шамасында «қара алтын» бар. Аталған кен орындарынан алынатын көмірсутекті шикізаттың көлемі 890 млн-нан 1,37 млрд тон­наны (7,1-10,9 млрд баррель) құрап отыр. Тағы бір дерек, «Теңіз» коллекторының ені – 20 (12 миль), ұзындығы – 21 шақырым (13 миль). Қазір кен орын­дарын игеріп жатқан «Теңіз­шевройл» акцияларының 50 па­­­йызына «Шеврон» иелік етеді. Ал «ЭксонМобил Ка­захстан Венчурс Инк.» – 25%, «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ – 20%, «ЛукАрко» компаниясының 5% үлесі бар.

– «Теңіз» кен орнында 1993 жылы шамамен 1 млн тон­на мұнай өндірілді. Ал 2020 жылдың соңына таман өнім өндірудің жыл­дық кө­­ле­мі 26,5 млн тон­наға дейін өсті. Бұл Қазақстанда өндірілген мұнай көлемінің шамамен 35 пайызын құрай­ды. Компанияның бұл табысы Қазақстан Республи­ка­сының Үкіметі мен ак­цио­­нерлердің, жер­гілікті атқарушы органдар мен қыз­меткерлеріміздің қол­дауынсыз мүмкін болмас еді. Енді, міне, Қазақ­стан­ның Тәуелсіздік алғанына 30 жыл толар қарсаңда «Теңіз» кенішінен өнді­ріл­ген мұнай көлемі 500 млн тоннаға жетті, – деп мәлім етті Кевин Лайон.

Бас ди­рек­тордың ­орын­­­­басары Айбек­­ Қрам­­­­баевтың айтуын­­­ша, «Теңіз» кенішінің иге­рі­­луі тә­уел­сіз Қазақстанның жа­­­­һан­­дық мұнай-газ өнер­­кә­­сі­бін­­дегі ірі елдер қа­та­ры­нан табылуына ықпал етті. Осы кезге дейін ком­па­ния қазақстандық кә­сіпорындарға 158 млрд дол­лардан астам тікелей төлем, жергілікті тауарлар мен­ қыз­мет түрлеріне 39,3 млрд-тан астам доллар аударған.

– Компания 28 жылдың ішін­де Қазақстан аумағында 310 мыңға жуық жұмыс орнын ашуға атсалысты. Ал 2000 жыл­дан бері қоршаған ортаны қорғау шараларына 3 млрд дол­лардан астам, оның ішінде пар­ник­ті газды қоса алғанда, жалпы шығарындыларды азайту жо­баларына 1,5 млрд доллар көле­мінде қаражат салды. Осы ке­зең­де атмосфераға жіберілетін шы­ғарындылардың жалпы кө­лемі 71 пайызға тө­мендеп, 2017 жыл­­дан бері алау­да газ жағу 67,8 па­­­йызға қыс­қарды, – дейді А.Қрамбаев.

Қазір кен орнында жалпы құны 45 млрд долларды құ­рай­­­тын екі жоба іске асыры­лып жатыр. Оның бірі – Келе­шек кеңею, екіншісі – Ұңғы ер­неуін­дегі қысымды басқару жо­басы. Кен орында 2023 жылы іске қосылатын бұл жобаларға 300-ге жуық қазақстандық компания мердігерлікке тартылды. Был­тыр жобаға қажетті 408 мо­дуль­ді жеткізудің үш жылдық бағ­дар­ламасы сәтті аяқталды. Әр­қайсысының салмағы 500-ден 1 800 тоннаға жететін модульдер Қа­зақстанда, Оңтүстік Корея мен Ита­­лияда дайындалып, Ресейдің ішкі су жолымен Каспий теңізі жағалауындағы Прорва түбе­гін­де салынған жүк түсіру тер­миналына тасымал­данды. Бар­лық мо­дуль­дік жүктің жалпы сал­мағы 280 мың метрикалық тонна құ­рады.

Жұмыстың үдемелі кезінде 120-дан астам кеме пайдаланылды. Оның ішінде 40 кеме жаңадан құрастырылып, кейбірі осы жоба үшін арнайы жаңғыртудан өткі­зіл­ген. Қазақстандық «Қаз­МорТрансФлот» компания­сы Кас­пий теңізіндегі тасымалды жү­зеге асырды. Кемелер Қа­зақ­стан мен басқа нүктелер арасында 140 мың шақырымнан астам қашықтықты жүзіп өтті. Бұл жобаның тағы бір ерекшелігі – «Теңіз» кен орны маңындағы Прорва түбегі. Мұнда модульдік жүкті қабылдау, одан әрі тасы­мал­дау үшін салынған жаңа бағыт түзілді. Прорва түбе­гінде ұзындығы 71 шақы­рым­ды құрайтын теңізге кіру арна­сы, жүк түсіру, сақтау қон­дыр­­ғылары мен кірме жол бар. Ха­лық­аралық сипаттағы бұл жо­балар іске қосылғанда «Теңіз» ке­ні­шіндегі шикі мұнай өндіру көлемі жылына шамамен 12 млн тоннаға артып, жылына 39 млн тоннаға жетеді. Жоба­ның алғашқысы өндіріс қуатын арттыруға бағытталса, екіншісі кен орнындағы алты кешенді тех­нологиялық желіден құ­рал­ған зауыттардың толық­қан­ды жұ­мысын қамта­масыз ете­тіні көз­де­ліп отыр.

– Біздің басты ұстанатын мақ­сатымыз – өндірістің қауіп­сіздігі. Осы мақсатта жаңа технологиялар енгізілді. Бұрғы­лау, өндірістік операциялар, еңбекті қорғау, қа­уіп­сіздік техникасы және басқа салаларда жұ­мыс істейтін жер­гі­лікті қыз­мет­керлердің кәсіби білік­ті­лігін арттыруға инвестиция са­лынды, – дейді бас директор Кевин Лайон.

 

Атырау облысы