Инфографиканы жасаған Амангелді Қияс, «EQ»
Зауыттардан зиянды шығарындылардың ауада тұтасып тұрғанына байланысты қолайсыз метеорологиялық жағдайдың жарияланып келе жатқанына жарты айдан асты. Тұрғындар да наразылық білдіріп отыр. Алайда шарасыз. Экология департаменті бастығының мәліметінше, Өскемендегі ауаға шығарылатын шығарындылардың жалпы көлемі 164 369 тоннаны құрайды. Оның ішінде өндіріс ошақтарының, көліктерді, жеке сектордың, кәсіпкерлік нысандардың шығарындылары бар.
Өскемендегі өзекті мәселеге қатысты арнайы брифинг өткізген облыстық экология департаментінің басшысы Данияр Әлиев тұрғындардың шағымы орынды екенін сөз етті.
– Ауаның ластығын айтып, тұрғындар жиі шағымданады. Бірақ дәрігерлер бастың ауруына экологиялық жағдай кінәлі деп нақты диагноз қоймады. Біздің ойымызша, Өскемендегі газ тұрғындардың денсаулығына кері әсерін тигізіп жатқанын ашық айтып, науқастар тізіміне енгізу керек. Газдан тамағы ауырып барғандарға «тұмау» деп жалпылама диагноз қояды. Осы мәселені, яғни қаладағы лас ауа райынан тұрғындардың сырқаттануын аурулар тізіміне енгізуді біз денсаулық сақтау басқармасына ұсындық, – дейді облыстың бас экологі Данияр Әлиев.
Департамент бастығының айтуынша, тұрғындар қолайсыз метео жағдай жарияланған күндері денсаулықтары нашарласа, ЖСН (жеке сәйкестендіру нөмірі) мен байланыс нөмірлерін көрсетіп, облыстық экология департаментіне хабарласуына болады. Департамент мамандары тұрғындардың шағымын ресми түрде облыстық денсаулық сақтау басқармасына жібереді. Алайда бұл қадамдар экологиялық жағдайды жақсарта ма? Нәтижесі – уақыт еншісінде. Ең дұрысы, алпауыт кәсіпорын – «Қазцинк» ЖШС-да 1950 жылдардан бері жұмыс істеп тұрған ескі күкірт қышқылы цехын жаңалау керек шығар. «Қазцинк» ЖШС-ның бас экологі Қазтай Тәкеевтің айтуынша, ескірген цехты ауыстыру жоспарда бар.
– Кәсіпорын «Жасыл Қазақстан» бағдарламасы аясында 2025 жылға дейін эмиссияларды 20 пайызға дейін азайтуды көздеп отыр. Біздің компанияда төрт күкірт қышқылы құрылғысы бар. Оның үшеуі – Өскеменде, біреуі – Риддерде. Олардың әрқайсысына қосымша тазалау құрылғысын қоямыз. Алдымен елуінші жылдардан бері жұмыс істеп тұрған ескі күкірт қышқылы цехының құрылғысын ауыстырамыз, – деді Қ.Тәкеев.
Қолайсыз метео жағдайға өндіріс ошақтары ғана емес, жылу электр орталықтарынан шығатын түтіннің де әсері орасан. Өскемен жылу электр орталығының бас экологі Марина Стрельцова зиянды шығарындыларды азайту үшін бірқатар жоспар жасалған көрінеді. Айтар болсақ, жаңа қазандық салып, жаңа технологияларды қолдануды көздеп отыр. Автоматтандырылған мониторинг жүйесін енгізу үшін Финляндия мен Германиядан тазарту құрылғыларын сатып алып орнатқанымен, біздің жақтың көмірін көтере алмайтын көрінеді. Неге дегенде, Еуропа елдерінде қазандықтар көбінесе газға негізделген екен.
Сонымен қатар экологияның нашарлығына Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшылығы да алаңдаушылық білдіріп отыр. Өскеменде қолайсыз метео жағдай орын алған күндері «Ұлттық сараптама орталығы» филиалының санитарлық-гигиеналық зертханасы облыстық экология департаментінің зертханасымен бірлесіп, селитебті аймақта атмосфералық сынамаларды іріктеу жүргізуде. Атмосфералық ауадан сынама көміртегі оксидіне, күкіртсутекке, күкірт диоксидіне, аммиакқа, азот диоксидіне, шаңға, сутегі хлоридіне алынды. Нәтижесінде, көрсетілген ластаушы заттардың ең жоғары бір реттік концентрациясынан асып кетуі көміртегі оксиді, күкіртсутегі, сутегі хлоридінен анықталды. Бұл мәліметтер облыстық экология департаментіне жіберіліп, бір мақсатта жұмыс жүргізу басталды.
– Қолайсыз метео жағдай болғанда атмосфераның беткі қабатында ластаушы заттар жиналады. Оның адам денсаулығына теріс әсер ететіні айтпаса да түсінікті. Осыған байланысты, Санитариялық-эпидемиялогиялық департаменті мамандары түсіндіру жұмыстарын жүргізуде. Мәселен, далаға көп шықпаған абзал. Терезелердің жабық тұрғаны жөн. Минералды су көбірек ішіп, ас содасының шамалы ерітіндісімен ауыз қуысын жиі шайыңыздар, – дейді Санитариялық-эпидемиалогиялық департаментінің баспасөз хатшысы Бағлан Тауанова.
Сондай-ақ дұрыс тамақтануға да көңіл бөлу керектігі баса айтылды. Балалардың тамақтану рационында сүт, сүт өнімдерін, ет тұтынуды көбейтуге ұсыныс жасалды. Уытты заттарды шығару және ағзаны тазарту үшін таган-сорбент, индигель, тагангель қолдануға болады.
Дейтұрғанмен, қоғам белсенділері экологияны ластап отырған өндіріс ошақтары өскемендіктерге өтемақы төлеуі керек деп есептейді. Себебі дәрі-дәрмек қымбат. Дәрігерге қаралудың өзі қиямет-қайым. Ал ауаның ластығынан ауруға шалдығып жатқан тұрғындар аз емес.
– Қыстың күні ауа сапасы орта есеппен 40 пайызға төмендейді. Өндіріс ошақтары оны да ескеруі керек. «Қазцинк» ЖШС қосымша газ тазалаушы қондырғылар орнатуы тиіс. Ал жылу электр стансасы қосымша қазандық қоюды жоспарлап отырған көрінеді. Өйтсе шығарындылардың көлемі тағы ұлғаяды. Жалпы, ЖЭС бойынша мәселе көп, – дейді тәуелсіз эколог Дәулет Асанов.
Қалай десек те, будақ-будақ жөңкілген көк түтіннің мәселесі мұнымен шешіле қалмайды. Мемлекет тарапынан назар аударылғанда ғана оң нәтиже болатын шығар. Дәрігерлер де өз тараптарынан тұрғындардың денсаулығына шынайы ден қойып, аурудың экологияға бар-жоғын ашып айтып отыруы керек.
ӨСКЕМЕН
