Бүгінгі қала баласы түгілі, ауыл баласының өзі ашамай дегеннің не екенін біле ме? Кекілі желбіреген ойын баласы ата-анасына ілесіп, түрлі қолғабыс жасап, қажетіне жарағанда, көрші-қолаң, дос-жаран жиылып келіп, өңіріне танабау тағып көрді ме? Бестас ойнап, ұқыптылығы мен ептілігін ұштай ма? Асық неге алуан түрлі болып боялады?
«Балалық шақ – патшалық тақ» көрмесінің мақсаты – балалар этнографиясын өзектендіру. Көрмедегі ең көне жәдігер – асықтар. Бұл асықтар б.э.д. ІІ ғасыр мен б.э. ІV ғасырға тиесілі, Орталық музей қорында сақталған тарихи құнды жәдігерлердің қатарында. IX-XI ғасырдағы бала ас ішетін ыдыстар, XI-XIII ғасырдағы баланың түбегі, XIII-XIV ғасырдағы сәбидің шүмегі, XIX-XX ғасырларды қамтитын сирек кездесетін балалардың фотосуреттері де осы көрмеден табылады. Сондай-ақ бағалы этномәдениеттің қайнар көзі – ұлттық құндылық болып саналатын бала киімінің үлгілері, «ойыншықтар әлемі», бала күтіміне қолданылатын заттар қазақ мәдениетінің ерекшеліктерін, дәстүрлі өмір салтының отбасылық тұрмыс-тіршілігін бейнелейді. Ұлттық байлық есебіндегі осы жәдігерлердің барлығы тақырып бойынша іріктеліп, сол кездегі отбасылық-әлеуметтік болмыс тұрғысынан сыр шертеді. Ал 25 халықтың ұлттық киімін киген қызылды-жасыл қуыршақтар балалар назарын еріксіз аударатын кейінгі жылдарда толықтырылған қызықты бұйым қатарында.
«Балалар, мынау не деп ойлайсыңдар?» дейді бір топ мектеп оқушысын жанына үйіріп алған экскурсовод Дулат Бүркітбаев. «Коньки». «Дұрыс айтасыңдар. Бұл – ағаштан жасалған коньки. Мұндайды естіп көрдіңдер ме? XIX ғасырдың соңы XX ғасырдың басындағы бұйым. Бұл темірдің жоқтығынан емес, көшпенді халық керекті бұйымдарын көбінесе ағаштан, теріден жасайтын болған. Көшпенді халық бір затты жасау үшін материал іздеп әуре болмаған, барлығын табиғаттан немесе алдында жайылып жүрген малдан алған. Мал оларға әрі тамақ, әрі киім, әрі үй, тіпті сүйегіне дейін пайдаланып, ең аяғы тезегін де отын етіп, тіршілігіне пайдаланған» деп қарапайым тілмен түсіндіріп, қызығушылығы оянған қала баласының үсті-үстіне қойған алуан түрлі сұрағын жан-жақты ақпаратпен толықтырып, жалықпай жауап беріп жатты.
13 жасқа дейінгі бала танымына арналған этнокөрме Мемлекеттік орталық музейде алғаш рет ұйымдастырылып отыр. Ауқымды мақсат арқалаған көрменің ең алдымен жас ұрпақтың жан-жақты дамып, рухани санасының қалыптасуы жолындағы үлесі зор. Музей қорындағы балалар мен жасөспірімдерге арналған экспонаттар арқылы тәрбиелеу үрдісі үстінде балалардың танымдық қасиеттері мен адамгершілік нормаларын, коммуникативті дағдыларын, ерекше қабілеттерін аша отырып, этномәдениетті сіңіру арқылы жан-жақты дамытуды, тәжірибеде қолдануды мұрат етеді. Өткен ұрпақ тәжірибесіндегі мәселелерді тұжырымдау арқылы балаларды дербес шығармашылыққа дайындаудың шешіміне де қызмет ететіні сөзсіз. Ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық тәрбиенің белгілі жүйесінде жас буын жадына біртіндеп сіңіріп отыратын арнаулы тағылым, тиісті тәсілдер ретінде қолданып, әдет-ғұрып, жұмбақ, айтыс, өлең, жыр-дастандарды, ертегілерді халықтық тәрбиенің сан алуан мәселелерін қозғайтын тәлімдік материал ретінде пайдалана отырып, баланың азаматтық ой-өрісі мен болмысын қалыптастыруды көздейді.
АЛМАТЫ
