Өйткені ерді ел де, жер де ұмытпайды. Жүрекке дақ, санаға сызат салған тәжік-ауған оқиғасына ширек ғасырға жуық уақыт өтсе де, қаралы датаға айналған қақтығыс күні кешегідей жадымызда.
Иә, 1995 жылдың 7 сәуірі тарих беттерінде ерлік пен өрлік сынға түскен күн ретінде қатталды. Пшихавр шатқалындағы қақтығыста Қазақстан Ішкі әскерінің жетінші құрама ротасы содырлардың тұтқиылдан жасаған шабуылына тойтарыс берді. Сан жағынан жау күші басымдыққа ие болған ұрыста 17 әскери қызметшіміз оққа ұшты, жер құшты. 33 жауынгеріміз жараланды. Ауған тарапынан шабуыл жасаған содырлар алпыс минуттың ішінде Тәжікстан аумағына жеткісі, шекарадан өткісі келді. Алайда рухы өр, тәні бекем қазақстандық жауынгерлер жауға жойқын тойтарыс берді. Бес қаруын сайлаған жауынгерлер бес сағаттық қарулы қақтығыстан кейін жауды кері шегінуге мәжбүрледі. Қазақстандық батальон жауынгерлері ел мен жердің қауіпсіздігі үшін оққа да, отқа да қарсы тұрып, ерліктің озық үлгісін көрсетті. «Қазбаттың» қарулы қақтығыста дұшпанның десін басқанына да жиырма жеті жылдың жүзі толды.
Жетінші рота жаудың жігерін құм еткен күн Ұлттық ұланда Ерлік күні болып бекітілген. Тарихта «тәжік-ауған оқиғасы» деген атпен қалған датаға орай, біз аты аңызға айналған жетінші рота сардарлары мен сарбаздарын сөзге тартып, естен кетпес естеліктерімен бөліскенді жөн көрдік.
«Ол күні жиектен оқ жаңбырша жауды. Айнала тола жанарын құм жапқан жауынгерлер. Бәрі де фәнимен қоштасқан. Бұл көріністі естен шығару әсте мүмкін емес еді», дейді тәжік-ауған оқиғасының ардагері Қайрат Сәтбаев жадында жай отындай жаңғырық болып қалған сәтті еске алып.
«Бастапқыда не болғанын аңғармай қалған біздің бойымызды үрей билеп алған болатын. Алайда ажалмен бетпе-бет келген сайын санаңнан қорқыныш атаулыны сылып алып тастайды екенсің. Моджахедтер ә дегеннен-ақ алдыңғы және артқы жақтағы көліктерді гранатометпен атып, күлін көкке ұшырып үлгерді. Айналаны көк түтін басқан, зулаған оқтың даусы құлақты шыңылдатады. Әп-сәтте қасымдағы взвод жігіттерін жинап, автокөліктің дөңгелектерінен қалқан жасап, тығылдық. Жауынгерлерге «мен бағытты айқындайтын оқтармен атамын, сол жерлерді нысанаға алып, сендер де солай қарай оқ жаудырыңдар» деп бұйрық бердім. Ізі ұшқындап анық көрінген оқпен жауды нысанаға алып атып жатырмын. Артынан сарбаздарым да сол бағытқа оқ жаудырды. Кенет, бір жерден шыққан оқтың үні өшсе, ендігі кезекте автоматтың үні басқа жақтан сақылдап қоя береді. Міне, осылай ұрыс жалғасып жатты. Мұндай сын сағатта минутыңыз сағатқа, сағатыңыз құдды бір тәулікке айналып кеткендей күй кешеді екенсің. Жаралыларды жинап, жақын маңдағы БТД-ның қалтарысына жеткіздік. Сағат күндізгі он екі жарым шамасында басталған қарулы қақтығыста жүріп, уақыт тілі үшке таяғанын да аңғармаппыз. Әрқайсымыздың кеудемізде дамылсыз соққан жұдырықтай жүрек «Мен тірі қалуға тиіспін» деп тұрғандай әсер етеді. Жауынгерлердің ажал оғынан қаймықпай, Отан алдында берген антқа адалдық танытып, жаудың бетін қайтару үшін жанталасқан түрлерін көрсеңіз ғой... Бастапқыда десі басым көрінген жаудың сесі жүрек шайлықтырғанымен, міндетті атқарудан артық парыз жоқ екенін барлығымыз бір адамдай түсіндік», дейді сол қақтығыстың қатысушысы әрі куәгері Қайрат Сәтбаев.
Тағы бір кейіпкеріміз, запастағы полковник Берік Омаров: «Жауынгерлеріміздің өлімін өз көзіммен көргендіктен, бұл оқиға жанымды оттай қариды. Олардың көретін қызықтары әлі алда еді. Жау осал болмады. Содырлар соғыс өнеріне әбден машықтанып, ұрыстың тәсілдерін жетік меңгерген. Шайқаста бізді құтқарған 40-50 метр жерде тұрған көпір болды. Тауды тесіп өтетін осы көпірді қалқан қылып, жауға тойтарыс бермегенде аман қалуымыз екіталай еді», дейді тәжік-ауған оқиғасының ардагері Берік Ілесбекұлы.
Прапорщик Динар Сибагатуллин әлі күнге дейін Ұлттық ұланда қызмет атқарады. Әскери қызметін қатардағы жауынгерден бастаған ол да шатқалдағы шайқасқа қатысқан.
«Сол күн әлі есімде. «Ұрысқа!» деген бұйрықты ести салысымен бәріміз машинадан секіріп түстік. Бір жағы – жартас, екінші жағы – құз. Жолдың осындай оңтайлы тұсын таңдап алған жау ес жиғызар емес. Олардың алдын ала бәрін ойластырғанын, алдымен пулеметшілер мен зениттік-минометтік қондырғыны бірден жойғанынан от пен оқ арасында қалғанымызды түсіндік. Бірнеше қаруластарым машинадан түскен бетте мерт болды. Жедел ес жиып, жаудың қай жақтан атқылап жатқанын бағдарлай бастадық. Қанша уақыт өткенін білмеймін, бір кезде «100 метрдей қашықтықтағы көпірге бекініңдер!» деген пәрменді естісімен сол бағытпен жүгіргенімде, тізе тұсымның тыз ете қалғанын сездім. Аяғыма граната жарықшағы тигенін ертеңінде бір-ақ білдім», дейді Динар Маратұлы.
Қиян-кескі шайқастан аман-есен үйіне оралған бұрынғы сарбаздың бірі Дәурен Жақыпбековтің де айтары аз емес. Бүгінде қырықтың қырқасынан асқан Дәурен Асқарұлы жастай әскерге аттанған. 1993 жылы Алматы қаласындағы П.Чайковский атындағы музыкалық училищеде оқып жүргенде академиялық демалысқа шығып, Отан алдындағы азаматтық борышын өтеуге бекіген еді.
«Сол күні көлікке отырып, колоннамен жолға шыққан едік. Екі айдан кейін әскердің мерзімі аяқталады. Ойымызда ештеңе жоқ. Бейбітшілік миссиясын орындауға барғанбыз. Барлығымыз көлікте қалжыңдасып, әңгіме айтып келе жаттық. Енді сәл шыдасақ, «дембель» болып үйімізге қайтамыз деген көңіл-күйде едік. Шатқалдағы көпірге келгеніміз сол еді... Алдымызда және артымызда келе жатқан көліктерді көз алдымызда атып, жарып жіберді. Қозғалыс тоқтады. Жау тарапы оқты жаңбырша жаудыра түсті. Қасымда отырған сарбаздың басына оқ тиді. Өмір мен өлім арасындағы күрес басталды. Менің арқама оқ тиді. Орнымда құлаған күйі жатып қалдым. Айнала абыр-сабыр болып кетті. Қансыраған мен әлі көліктің ішіндемін. Маңайда зулаған оқтың даусы құлаққа анық естіледі. Әр секундтың құнын түсіне түстім. Кез келген секундта өмірмен қош айтысуым мүмкін екені санама жетті. Сонда ғана мына өмірдің мәнін ұқтым. Адам өмірінен асқан ештеңе жоқ екенін сезіндім. Қаруластарыма айтар алғысым шексіз. Мені тастамай, қауіпсіз жерге жеткізді. Бұл оқиғаны жастар білсе, Отан қорғаудың оңай еместігін сезініп, өмірдің мәнін жете түсінетіні даусыз деп білемін», дейді даңқты рота жауынгері Дәурен Жақыпбеков.
Санамызда өшпес сызат, жүрегімізде жазылмас жара болып қалған қарулы қақтығыста қаза тапқан 17 сарбаздың бесеуіне ІІ дәрежелі «Айбын» ордені, он екісіне «Жауынгерлік ерлігі үшін» медалі берілді. Сондай-ақ батыр боздақтардың бәріне Ресей тарапынан «Қызметте үздік шыққаны үшін» медалі қаза болған соң табыс етілді.
Тәжік халқына көрсеткен көмегі үшін қазақстандық жауынгерлерге құрмет ретінде Душанбеде монумент бой көтерді. Еліміздің астанасы Нұр-Сұлтан қаласындағы «Отан-Ана» монументі қасынан Ішкі әскердің 17 сарбазына арналған Ерлік аллеясы ашылып, ескерткіш баған орнатылды. Сонымен қатар Шымкент, Петропавл және басқа қалаларда да батырларға ескерткіштер қойылған.
Сондай-ақ Ішкі істер министрлігі Ұлттық ұлан Бас қолбасшылығының бастамасымен 2019 жылы осы оқиға желісімен түсірілген «Қазбат» фильмі жарыққа шықты. Оқиға тарихта қалсын, өскелең ұрпақ батырларымыздың ерлігін ұмытпасын деген ниетпен таспаланған кинокартина – жауынгерлерге Ұлттық ұлан тарапынан көрсетілген құрмет.
Иә, ерлік ешқашан ұмытылмайды. Шайқаста шейіт болған сарбаздардың бейнесі әрдайым жүрегімізде сақталады...
