Бұл жолғы қымызмұрындық мерекесі Степногорск қаласының іргесіндегі Қарабұлақ ауылында өтті. Алыстан көз тартатын ақшаңқан киіз үйлер тігілген, желіге құлын байлаған мерекеге жиналған қауым бір-біріне арқа-жарқа болып құттықтауларын да айтып жатыр.
– Қымызмұрындық – бие байлаған соң құт байланған қара күбі алғаш қотарылғанда елге бал сусыннан ауыз тигізу рәсімі, – дейді Степногорск қаласының әкімі Алпысбай Қайыржанов, – әрідегі жаны жомарт, көңілі дархан ата-бабамыз дәмнің алғашқысына ауылдың ақсақалдары мен іргелес отырған көрші-қолаңды шақырған. Еншісі бөлінбеген қазақтың жомарт пейілінің жарасымды белгісі. Бұрынғыдан қалған «қымыз – көптің асы» дейтін аталы сөз бар. Осы сөздің астарында халқымыздың дархандығы мен қонақжайлығы, жомарттығы жатқандай. Аты барда желіп жүріп, жер таныған аталарымыз асы барда беріп жүріп ел таныған.
Көне дәстүрдің көп көкейіндегі сұлбасы қайта тіріліп, түптің түбінде тұрақты дәстүрге айналып жатса, қандай жарасымды. Игі әсері де мол болмақ. Мәселен, төрт түліктің төресі – жылқының жайына көңіл аударылар еді. Қазір жайылымның тарлығынан үйірлеп жылқы ұстай алмай отырған малсақ қауым қаншама. Амалсыз шідерлеп бағып отыр. Қайран да қайран жылқының бір басына жетіп артылатын түйткілді мәселелері де аз емес. Айталық, кешегі кеңес заманында сайын дала төсінде сағымдай ұйытқыған сәйгүліктердің төрт аяғы тұсалып, келешегі кесілді. Техникаға иек артқан жұрт жылқыға деген жанашырлықты азайтып алды. Тұқымының да азып кетуі осы кезден басталды.
Қымызмұрындық мерекесіне Қазақстан Республикасының ЮНЕСКО және ИСЕСКО істері жөніндегі ұлттық комиссиясы жанындағы материалдық емес мәдени мұраны қорғау жөніндегі ұлттық комитет, «Ұлы тағзым» қоғамдық қорының өкілдері қатысты. Қолданбалы өнер шеберлері өздерінің көз жауын алатын бұйымдарын жиналған жұрттың назарына ұсынды. Әдемі ән әуелеп, әсерлі би биленді. Спорт сайыстары да қызғылықты өткізілді. Ең бастысы, бүгінгі мейрамның тақырыбына сай ұйымдастырылған ата дәстүрі еді. Босағасына береке байланған ақшаңқан киіз үйлердің табалдырығынан аттап, төріне шыққан меймандар дәмі тіл үйіретін сары қымыздан толғай жұтып отырып, ата дәстүрі туралы аталы сөз сабақтады. Ал іргеде жүген-құрық тимеген құлынды ықшам киінген епті жігіттер құлағынан басып тұрып, ноқталап жатты. Мұнан соң жас келіншектерге бие сауудың қыр-сыры көрсетілді. Қымыз баптаудың өзі қыр-сыры мол кәсіп.
– Атакәсіпті қайта жаңғыртудың нәтижесінде елді еңбекқорлыққа баулуға болады, – дейді Біржан сал ауданының тұрғыны Мұрат Әжібаев, – ауыл балалары ауылдың осындай дәмін татып өссе, денсаулығы мықты болар еді ғой. Өкінішке қарай, қазір ел ішінде отырып, бие байламайтындар көбейді. Қымыздың да бір-ақ түрі дайындалады. Бала кезімізде түр-түрінен ауыз тиіп едік. Осы тұрғыдан алғанда этнофестивальдің тиімді екені даусыз. Тұтастай алғанда, әлмисақтан жалғасып келе жатқан ата дәстүрдің алпыс екі тамырына қан жүгіртіп, дәріптеу.
Ақсақалдың сөз ләмі шындық. Әріден қазсаң, қымызға байланысты мейрамдардың мың жылдан астам тарихы бар екені белгілі. Жалғыз Алаш даласында ғана емес, түркі, моңғол мәдени ортасынан ойып тұрып орын алғаны даусыз. Мазмұндық тұрғыдан ұқсас осындай мерекелер Башқұрстан, Бурятия, Қырғызстан, Моңғолия, Якутияда да аталып өтеді.
Бұл күн Қарабұлақ ауылының іргесіндегі елді мекендер үшін ақ түйенің қарны жарылған күн болды. Жастар жағы ілкіден шырға тартқан ата дәстүрінің ізетті көрінісін көріп, бағзы заманның бағалы бейнесімен табысқандай. Соңғы жауындардың әсерінен қаулай өскен көкмайсаның үстінде көне заманның көркем көрінісі көшіп келіп қонғанда, жіліктің майындай сары қымыз сапырылып, хош иісі аңқып, бар даланы береке мен ырыстың шуағы шомылдырып тұр еді.
Ақмола облысы,
Қарабұлақ ауылы
