Криминалдық полиция басқармасының деректері бойынша, жыл басынан бері қалада 1560 интернет-алаяқтық фактісі тіркелген. Соңғы 5 жыл ішіндегі мәліметтерге сүйенсек, 2017 жылы қалада – 90, 2018 жылы – 142, 2019 жылы – 666, 2020 жылы – 1677, өткен жылы 3398 интернет-алаяқтық тіркелген. Ал мұндай қылмыс түрлерін ашу 4,3 есе өскен. Өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда қылмыс саны 34,6 пайызға азайған. Қуатбек Науатовтың айтуынша, осы жылдың 7 айында мұндай қылмыстарды ашу көрсеткіші 30 пайызға артып отыр. «Интернет саласындағы қылмыстар санының азаюына тәртіп сақшылары жүргізетін профилактикалық жұмыстар ықпал етуде. Ведомствоның жедел қызметкерлері мен баспасөз қызметі таратқан хабарламалар, алаяқтардың қылмыстық сызбалары туралы бейнебаян, ақпараттар орталық көшелер мен кинотеатрлардың электронды билбордтарында орналастырылған», дейді басқарма басшысы. Департамент өкілі қала тұрғындарын сақ болуға шақыра отырып, бейтаныс адамдардың өтініші бойынша Anydesk және Teamviewer сынды қашықтан кіру бағдарламаларын орнатпауды ескертті. Бұл бағдарламалар алаяқтарға телефон кітапшасына, мобильді банктерге және гаджеттің жадында сақталған басқа жеке мәліметтерге толық қол жеткізуге мүмкіндік береді. Алдаудың танымал тәсілдерінің бірі – өздерін банктің қауіпсіздік қызметкері ретінде таныстыратын қоңыраулар. Жәбірленушілермен әңгіме барысында олар өздерінің шоттарынан күдікті транзакциялар жасалып, жаңылыстырылғанын айтады. Жәбірленушілерден ақша қаражатын үнемдеу мақсатында ұялы телефонына Anydesk немесе Teamviewer қосымшаларын жүктеуді сұрайды. Бұл бағдарламалар смартфонға және сәйкесінше мобильді банкинг қосымшасына толық қол жеткізуге мүмкіндік береді. Соның нәтижесінде алаяқтар жалған шоттарға заңсыз транзакциялар жүргізеді. Бұл – алаяқтардың жиі қолданатын әдісі. Осы әдіс бойынша әрекет еткен 461 қылмыстық іс сотқа жолданды.
Мұндай жағдайда Қуатбек Науатов дереу полицияға хабарласуды, сонымен бірге барлық хат-хабарды сақтауды, экранның скриншотын түсіруді (кейбір мессенджерлерде қылмыскерлер барлық диалогті өздері жоя алады), банкомат немесе ақша салу терминалын қолданғанда чектерді сақтау қажеттігін ескертті. Қ.Науатовтың айтуынша, интернеттегі алаяқтықты әшкерелеу және тергеу қиын. Өйткені ол трансшекаралық сипатқа ие, яғни жәбірленуші бір аймақта, ал қылмыскер басқа елде отыруы мүмкін. Мұндай тәсілдерде әртүрлі банк шоттары, пластикалық карталар, үшінші тұлғаларға ресімделген абоненттік нөмірлер пайдаланылып, қолма-қол ақшаға айналдыру жалған тұлғалар арқылы іске асады. Olx.kz, Kolesa.kz, Krisha.kz, Market.kz, Instagram.com және Vkontakte.com әлеуметтік желілер интернет-алаяқтық кең тараған платформалар болып табылады.
Сондықтан онлайн-қызметтерді пайдалану және интернет арқылы тауарларды сатып алу кезінде абай болу қажет. Жеке банк карталары, жеке басқа қатысты деректерді берудің қажеті жоқ. Сондай-ақ интернеттен сатып алынған өнімге алдын ала төлем жүргізбестен бұрын интернет дүкен жайлы ақпаратты тексеріп алған жөн.
АЛМАТЫ