Ал «Ривьера Қасқасу» демалыс орнында ұйымдастырылған ғылыми-конференцияда Бекасыл Биболатұлының «Зикзал» еңбегіне, ғылыми мәліметтер мен дінтану туралы ой-тұжырымдарына талдау жасалды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Бекасыл Биболатұлының 200 жылдық мерейтойына арналған құттықтауын Президенттің кеңесшісі Мәлік Отарбаев оқып берді. «Дархан даламызда өсиет сөз, өшпес із қалдырған тұғырлы тұлғалар аз емес. Сол тарихи тұлғалардың бірі – «сахара ғұламасы» атанған Бекасыл Биболатұлы. Қасиетті Түркістан топырағында дүниеге келіп, ұлт руханиятының дамуына зор үлес қосқан ғұламаның «Зикзал» атты еңбегі халқымыз үшін асыл мұра. Бекасыл Биболатұлы – ғасырлар бойы халқымыздың бойында жинақталған өмірлік тәжірибені, салт-дәстүрді, дала даналығын жеткізген ағзам жандардың бірі. Ол өмір бойы адалдық пен тазалыққа, еңбекқорлық пен отансүйгіштікке үндеген. Бірлік пен ынтымақты ту етіп, халықты татулық пен бауырмалдықты сақтауға шақырған. Өзінен бұрынғы ойшылдардың шығыстық тағылымын кейінгі ұрпаққа жеткізу үшін медресе-мектеп ашып, білім мен мәдениетті дамытқан. Қазақ руханиятындағы алып тұлғалардың бірі Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы ғұлама Бекасыл Биболатұлын аса құрметпен ұстаз деп мойындап, оның «Зикзал» атты еңбегін баға жетпес құнды ғылыми туынды деп бағалаған. Ғұлама Бекасыл Биболатұлының 200 жылдық мерейтойы Халықаралық форумның аясында атап өтілуде. Мен баршаңызды қасиетті тұлғаның салтанатты шарасының басталуымен құттықтаймын. Бұл той – қазақ руханиятының, түркі ойының тойы!» делінген Президент жолдаған құттықтау хатта. Мемлекет басшысының құттықтау хаты әулие-бабаның ұрпағы – белгілі мемлекет және қоғам қайраткері Ержан Исақұловқа табыс етілді.
Конференцияда Қырғыз Республикасының халық ақыны Қожагелді Күлтегін мен Жоғарғы Кеңесінің экс-спикері Зайнидин Құрманов, Түркістан облысы әкімінің орынбасары Сәкен Қалқаманов, Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы институтының директоры Зұлпықар Ғаипов Бекасыл Биболатұлы еңбектерінің ерекшеліктері мен құндылығы туралы баяндады. Ел ынтымағы мен бірлігінің маңыздылығы айтылды. Сондай-ақ конференция барысында сөз алған баяндамашылар оның Сайрам, Қарнақ, Ташкент, Самарқанд, Бұхара, Шам (Сирия) еліндегі білім ордаларын түгел меңгерген данышпан, теолог, астролог, астроном, математик, философ, шипагер, кие дарыған кісі болғанын, Ислам қағидаттарын, өмір салтын терең меңгерген даналығын айтты. Бекасыл Биболатұлы туған жерінде медресе ашып, сол аймақтың балаларын оқытқан, шығармашылықпен айналысып, көптеген кітап жазған. Көзінің тірісінде-ақ әулие атанған Бекасыл Биболатұлының исламның асыл қасиеттері, салт-дәстүрі, ғылымның сан-саласы қамтылған, қазақ топырағында бұрын кездеспеген, өмір тылсымдарының сырлары мен құпияларын ашатын, адамның күнделікті өміріне керекті пайдалы кеңестер, ғылыми мәліметтер мен басқа да тұжырымдар бар «Зикзал» атты ғибрат кітабы – халқымыздың тəуелсіздік жылдарында тапқан асыл қазыналарының бірі ретінде бағалануда. Оның бір дәлелі бүгінде «Зикзал» қазақ оқырмандарының тарапынан зор сұраныс тудырып отыр. Ғалымдардың пікірінше, «Зикзал» – кез келген қазақтың төрінде тұратын қасиетті кітап. Ал Қазақстан мұсылмандары діни басқарма-сы Ғұламалар кеңесінің мүшесі, белгілі дінтанушы, араб, парсы және шағатай тілдерінде жазылған «Зикзалды» қазақ тіліне аударған Зәріпбай Оразбай бұл еңбекті әлемдік деңгейдегі Ханафи мазһабын дәріптейтін бірден бір ғылыми кітаптардың қатарына жатқызады. «Бекасыл Биболатұлы Құранның тәпсір ілімін, хадис ілімін, пайғамбарлар тарихын өте жоғары деңгейде білген. Шариғат ғылымдарын өте жақсы меңгерген. Және соны өте шебер тілмен баяндап бере алған. Кітабының «Зикзал» деп аталуының себебі бір еңбекте бірнеше кітапты жинақтап, құрастырып жазуында. Мұндай өте күрделі тәсілмен кітап жазған ғұламалар сирек. Бірнеше кітапты бір-бірімен ғажап байланыстыра құрастырады. Бір тақырып ретінде қарайсыз, ал оның ішінде бірнеше кітап бар. Соның ең алғашқысы «Палнама» деп аталады. Бұл – дүниежүзіндегі «Палнама» аталатын кітаптардың тоғызыншысы. Яғни «Палнама» туралы қалам тартқан әлемнің тоғыз ғұламасының бірі – Бекасыл баба деген сөз. Бұл кітапқа дейін бұрын дүние жүзі бойынша «Палнама» деп аталатын кітаптардың сегізі мәлім екен. Оны америкалық ғалымдар дәлелдеген. Яғни бұл дүниежүзілік деңгейдегі еңбек. Соған сүйене отырып та ол кісіні дүниежүзілік деңгейдегі ғұлама деп тұжырым жасауымызға болады. «Зикзал» тағылымы мол, көп қырлы: пайғамбарлар тарихы, ислами ақиқат ілімі, сопылық санаты, жұлдызнамалық ілім, жорамал жасау, дұғалармен емделу, бұржылық ілім негіздері, өмірдегі түрлі құбылыстар баяны, жылдар сипаттамасы қамтылған жан-жақты терең ілімді қасиетті кітап. Мен «Зикзалды» оқырманға түсінікті болу үшін қарапайым тілде аудардым, көптеген түсініктемелер бердім», дейді белгілі шығыстанушы Зәріпбай Оразбай.
Бекасыл Биболатұлы философ, астролог, теолог, шипагер, қаламгер сияқты қасиеттердің барлығын бір бойына тоғыстырған ұлтымыздың ұлы тұлғаларының бірі екенін филология ғылымдарының докторы, Мәжіліс депутаты Сауытбек Абдрахманов та атап өтті. «Жаңа билбордта Бекасыл бабамыздың сан қырлы қасиеті айтылды. Соның ішінде бір қасиеті көрсетілмегенін мен іштей дұрыс деп отырмын. Ол – көріпкел деген сөз. Біраз кітаптарда, біраз мақалаларда сол көріпкел деген сөз айтылады. Жалпы, көріпкелдік, әрине адамзат баласының тарихында талай көрінген қасиет. Сонау Нострадамустан кешегі Вангаға дейін, біздің өзімізде де Мөңке биден тартып көптеген көріпкелдер өткен. Бекасыл бабамыз да өмірден өтерінде «...осындай күндер келеді құл-құтан көтеріліп, ылғи жалаңаяқтар ел басқарады. «Жылан тақыр» боласыңдар. Көлік төрт дөңгелекті темір болады. Аспан жол болады. Қатын ел билейді», деген сияқты көп әңгімелерді айтып кеткен. Бірақ мұның жағдайы сәл басқашалау. Мен 1986 жылы Болгарияға журналистік сапармен бардым. Сонда бізді Вангамен жолықтырды. Кейін біраз кітаптарды қарап, оқып жаздым да. Ол шынында да зағип адам, ғылыми дүниелерді оқуы мүмкін емес, яғни оның көріпкелдік қасиеті бар. Ал Бекасыл бабамыздың алдағыны болжауы ол аса терең білімнің нәтижесі. Ғұламалықтың арқасы, арғы-бергінің бәрін көкірегіне түйгеннің арқасы. Осы жайды ғана айтқым келеді. Тағы бір айтатын дүние Мемлекет басшысының құттықтауында айтылған «адалдық пен тазалыққа үндеген» деген сөзге назар аударғым келеді. Қазіргі кезде заман өзгеріп, қоғам өзгеріп, адам өзгеріп тарихымызда жаңа дәуір басталады деп отырған кезде Бекасыл бабамыздың сөзі бізге бұрынғыдан да керек. Өйткені қазір біз адалдыққа, тазалыққа шақыратын сөзге де, сондай өнегеге де зәру жағдайда тұрмыз. Оның бәрін өздеріңіз көріп-біліп отырсыздар. Сол күндеріміз келсін, сол күндерге жетуге Бекасыл бабамыздың рухы дем берсін!» деді Сауытбек Абдрахманов.
Ал академик, жазушы Ғарифолла Есім Бекасыл әулие – Алла тағала сөзін жұртшылыққа тереңдеп жеткізуші тұлға екенін айта келе, «Зикзал» сөзінің мән-мағынасы туралы өз көзқарасын білдірді. «Бекасыл әулиенің негізгі шығармасының аты – Зикзал. Ол оны толық түсіндірмегенімен өлеңінде бар. Аудармашы зикзал, сірә, қисынды деген мағынаны білдірсе керек. «Қолыма қалам алып жаздым зикзал, Басқаның бір өлімнен ертесі абзал. Жақсылар, оқып көрсең, міне, кітап, Ішінде әрбір түрлі нұсқалар бар», дейді Бекасыл әулие. Ал хакім Абай: «Әуелі аят хадис – сөздің басы, Қосарлы бәйітмысал келді арасы, Қисынымен қызықты болмаса сөз, Неге айтсын пайғамбар мен оны Алласы», дейді. Зикзалды насихат сөз, қисынды сөз не үлгілі сөз деп түсінуге болар. Сонда не қызықты? Өмір – қызықты. Өмір сүре білу– қызықты. Екі дүние мархабатына бөлену – қызықты. Хакім Абай «Қисынымен қызықты болмаса сөз» деп отыр. Сонда қисынды сөз – Алланың сөзі. Алланың сөзін сөйлеуші, Зикзал айтушы – Бекасыл әулие. Хакім Абай айтқан, толық адам – таза мұсылман адам. Бекасыл әулие – таза мұсылман, яғни ол заманының толық адамы. Кемел тұлға. Жол бастаушы. Жөн көрсетуші. Тура жолға салушы. Алла тағаланың қисынды сөзін айтушы. Зикзал еңбегінің авторы», деді академик. Бекасыл Биболатұлы – өз дәуірінде «Құтб заман» дәрежесіне жеткен әулие, медресе ұстаған ұстаз. Құран ілімін жетік білген адам. «Өзінің Отанына, өз ортасына ізгілік дәнін себуші. Жеті ұлттың тілін білген. Өзінің шығармасын жеті ұлттың тілімен өрнектеген, жеткізген ғажайып бір энциклопедиялық білім иесі. Бекасыл әулиенің «Зикзал» кітабында мынадай керемет ұлы тілек бар: «Бақ, дәулет, ырыздық, несібе аспандай күркіреп келсін, Бұлттай қаптап келсін, Күндей жарқырап келсін, Судай сарқырап келсін, Қаздай қалықтап келсін, нұрын шаша берсін!». Міне, қандай үлы тілек, ұлы сөз. Бекасыл әулиенің еңбегі ұлы даламыздың, мемлекетіміздің рухани өрлеуіне толық үлес қосатын рухани байлығымыз, қазынамыз. Ол мыңжылдық тұлғасы. Сондықтан да Бекасыл әулиенің ұлттық құндылықтарын өзіміздің өмірімізде қолдана білсек, оның шығармаларында мемлекетті басқару ісіне керек ақыл-кеңестер, тәрбие мол. Даналық тәжірибесі өмірімізге қажет», дейді филология ғылымдарының докторы, профессор Серік Негимов.
Ал форумға арнайы келген баянауылдық өлкетанушы Алтынбек Құрманов Мәшһүр Жүсіп пен Бекасыл Биболатұлы арасындағы байланыс, қарым-қатынас туралы деректердің бүгінге қалай жеткені жөнінде әңгімеледі. Айта кетелік, ел газеті «Егемен Қазақстанның» тұрақты оқырмандарының есінде болар, басылымның 2013 жылдың 27 қарашасындағы санында қазақ руханиятындағы алып тұлғалардың бірі Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының Оңтүстікке сапарын баяндайтын «Қазақ баласы оқыдым, тоқыдым десе де, Бекасыл хазірет бола ма?!» деген қолжазбасының мәтіні жарияланған болатын. Баянауылдық мәшһүртанушы Алтынбек Құрмановтың ұсынуымен. Аталған қолжазбада Мәшһүр Жүсіп Бекасыл Биболатұлын аса құрметпен хазірет, ұстаз деп атайды және пір тұтады, ғұламаның қадір-қасиетін айшықты аша түседі, оның «Зикзал» атты еңбегін аса құнды туынды деп бағалайды. Ал биыл газетіміздің 28 шілдедегі нөмірінде Мәшһүр Жүсіптің Бекасыл Биболатұлы туралы «Сайрамсуда мың шейіт, Қасқасуда кім жатыр?» деп аталатын тағы бір естелігі жарияланды. Оны да Иманғали Мәненұлы деген атасынан қалған архивтен тапқан Алтынбек Құрманов редакцияға жолдаған-ды. Естелікте Бекасыл Биболатұлының дене тұрқы, ата шежіресі, қасиеті, ұстанымы, үлгілі істері мен қазақ пен қырғыз арасындағы туындаған дауға бітімгершілік жасағаны туралы тың деректер келтірілген.
Форум аясында Бекасыл Биболатұлының еңбектерін насихаттау, есімін ұлықтау сынды игі істерді ұйымдастырып, бастамашы болып жүрген генерал, саяси ғылымдар докторы, профессор Ержан Исақұловқа ауылдастары сый-құрмет көрсетіп, ат мінгізді. Он тоғызыншы ғасырда қағазға түскен құнды қолжазба 2003 жылы Бекасыл əулие ұрпағының қолына тигелі бері ғылыми айналымға түсіп, бірнеше конференцияның арқауы етілгенін айта кетелік. Конференцияның модераторы Қазақстан Жазушылар одағы төрағасының бірінші орынбасары Ақберен Елгезек «Зикзалдың» құндылығы мен мән-мағынасына өз көзқарасын білдіре келе, Ержан Исақұловтың Жазушылар одағы мүшелігіне қабылданғанын хабарлап, арнайы куәлікті табыс етті. Өз кезегінде генерал ғалым халықаралық форумның Түркістан немесе Шымкентте емес туған жерінде ұйымдастырылуының себебін айта келе, іс-шараны өткізуге атсалысқандарға және алыстан арнайы келген қонақтарға алғысын жеткізді.
Форум қатысушылары мен қонақтары Қырғыз елінің манасшылары мен Төлеби ауданының тумасы, белгілі әнші Нұрлан Өнербаевтың өнерін тамашалады. Жиын соңында Бекасыл Биболатұлы мен оның ата-бабаларына арналып ас берілді.
Түркістан облысы
