ZOOM кеңістігінде онлайн режімде өткен еске алу кешіне қаламгердің немересі, белгілі экономист, энергетик Әсет Наурызбаев, Л.Толстой атындағы Қостанай облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының бөлім меңгерушісі Алматай Нұрмағамбетова, аудан көлеміндегі өзге де зиялы қауым өкілдері мен мәдениет саласының қызметкерлері, мектеп мұғалімдері мен оқушылар қатысты.
Танымдық-тарихи мәні ерекше іс-шараның барысында Әсет Қабдошұлы еліміздің бас газетінің бастау кезеңдерінде қызмет еткен, кейін соғысқа аттанып майдан шебінде қаза тапқан майдангер журналист Аманғали Сегізбаевтың өмір тарихы мен шығармашылығы жайында әңгімелеп, атасының кіндік қаны тамған өңірде өтіп жатқан іс-шараны ұйымдастырушыларға алғыс айтты.
– Атам Аманғали Сегізбаев 1897 жылы осы өңірдегі Ақсу ауылында туып өсті. Алғаш татар молдасынан сауат ашыпты. Кейін Троицк қаласындағы Зейнолла ишанның медресесінде оқып, одан кейін «Уәзипа» медресесіне ауысып, оны жақсы бітіреді. Еңбек жолын Қостанай қаласында ұстаздықтан бастайды. Одан кейін уездік оқу бөлімінің инспекторы болып қызмет атқарады. Атамның қазақ журналистикасына сіңірген еңбегі мол. Ол 1923 жылы Орынборда жарық көріп тұрған «Жас қазақ» журналының жауапты хатшысы, 1924 жылдан бастап «Еңбекші Қазақстан» газетіне редактор, Семей облыстық «Екпінді» газетінің жауапты хатшысы, қазіргі «Егемен Қазақстан» – сол кездегі «Социалистік Қазақстан» газетінің қызметкері, меншікті тілшісі болған. «Қызыл Қазақстан», «Жас қазақ», «Әйел теңдігі» журналдарына да белсене ат салысып тұрған. Оның өлеңдері, фельетондары мен очерктері сол кезеңдегі баспасөз бетінде жиі жарияланып тұрды. Көптен бері осы атамның есімі өзінің туған жерінде ұмытылып кетті-ау деген өкініште жүр едім. Бүгін, міне, еске алып, құрметтеп жатқандарыңызға рахмет. Менің мынау кеудемде ол кісінің қалдырған мұрасы келер ұрпақтың кәдесіне жарап, есімі ұмытылмайтын болды деген үміт отын тұтаттыңыздар, – деді қалам қайраткерінің немересі Әсет Наурызбаев.
Одан кейін еске алу шарасына жиналғандарға Л.Толстой атындағы облыстық кітапхананың бөлім меңгерушісі Алматай Тойманқызы өзі ұйымдастырған «Жазушы. Жерлес. Азамат» атты тақырыптық көрмемен таныстырып, кітапханадағы тарихи деректерге сүйене отырып, Аманғали Сегізбаевтың қаламгерлігі туралы ой толғады.
– 1918 жылы Аманғали Сегізбаев Қостанай қаласына келіп, жаңадан ашылған мұғалімдер курсына түседі. Осы курста оқып жүріп, өзі құралпы жастардың басын қосып, ойын-сауық үйірмесін ұйымдастырады. Өзі осы үйірмеге лайықтап тұңғыш рет «Қаламқас» атты шағын пьеса жазады. Оны сахнаға шығарып, басты кейіпкердің бейнесін өзі сомдайды. Ал Қаламқасты Рахима деген шәкірт қыз ойна-
ған екен, – деді бөлім меңгерушісі.
Алматай Нұмағамбетованың қолындағы деректер бойынша, Аманғали Сегізбаев 1921 жылы уездік оқу бөлімінің жанынан 21 адамнан тұратын көркемөнерпаздар тобын ұйымдастырып, ауыл арасына шығып, ойын-сауық көрсетеді. Бұл өнерпаздар тобының белсенді мүшелерінің ішінде кейін әйгілі сахна саңлақтарына айналған халық әртістері Серке Қожамқұлов, Елубай Өмірзақовтар да жүрген.
Аманғали Сегізбаев артында мол әдеби мұра қалдырған қарымды қаламгер. Ақын шығармаларының ішіндегі шоқтығы биігі – «Аршалы бойында» деп аталатын дастаны. Шамамен 1920 жылдары жазылған бұл дастанда ақын туған жері Аршалыны жырға қосады.
1942 жылы соғысқа аттанған жалынды журналист 1944 жылы Кенисберг қаласын азат ету үшін болған ұрыста қаза табады.
– Қаламгердің қазасы туралы жазушы, ғалым Бүркіт Ысқақовтың «От ортасынан оралмағандар» атты кітабында: «...Ұрыстан кейін шаршап қалжыраған солдаттар дем алмастан қала ішінде жарылған бомба мен снарядтардан шыққан өртті сөндірумен болды. Осы кезде өртеніп жатқан бір үлкен үйден шырылдаған жас баланың дауысы шықты. Үлкен жүрек иесі, балажан Аманғали Сегізбаев өз басына төніп тұрған қауіп-қатерге қарамастан өртеніп жатқан үйдің ішіне кіріп кетті де, көк түтінге булығып, тұншығып жатқан екі жасар неміс қызын от-жалынның арасынан алып шықты. Бала деген кім? Ол нәресте, ол сәби. Ол достың да, дұшпанның да кім екенін білмейді. Әлгі неміс қызы да сондай нәрестелердің бірі еді. Ол бейтаныс жауынгердің, Аманғалидың қойнына тығылып, мойнынан мықтап құшақтап алды. Аманғали оны қолына алып, екінші бір жауынгерге берді де: – Бір қауіпсіз жерге апарып, аман сақтаңдар! – деп тапсырды. Ауыр ұрыстардан әрі өрт сөндіруден шаршап-шалдыққан жауынгерлер, жайғасып дем ала бастады. Осы кезде Аманғали өзінің жауынгер жолдасынан: – Жаңағы баланың жайы қалай? – деп сұрады. Бірақ ол жауап беріп үлгермеді. Қалтарыста тығылып тұрып оқ атқан қорқақ та зұлым жаудың сұрқия оғы Аманғали Сегізбаевтың үлкен жүрегінің соғуын тоқтатты, оның тамаша өмірін үзіп кетті», деп жазады. Бұл қайғылы оқиға 1944 жылы қарашада болған екен, – дейді кітапханашы Алматай Тойманқызы.
Еске алу кеші барысында жиналғандарға Денсиов аудандық тілдерді оқыту орталығының директоры Салтанат Оңалбекқызы мен Т. Дарқанбаев атындағы Әйет жалпы білім беретін мектебінің 8-сынып оқушысы Анастасия Матвеева Аманғали ақынның өлеңдерін жатқа оқып берді.
Жиын соңында мұражай қызметкерлері Аманғали Сегізбаевтың мұрасына арнап дайындаған «Шинель киген журналист» көрмесінің тұсаукесері өтті. Көрмеге музей қызметкерлері майдангер журналистің ұрпақтары Ораз Аманғалиұлы мен Светлана Аманғалиқызы Наурызбаевалардан алған құнды фотосуреттер, көне қолжазбалар мен сарғайған хаттар қойылған.
Қостанай облысы
