ЕҢБЕКШІЛЕР МҮДДЕСІ ЕЛ МҮДДЕСІМЕН ЕГІЗ

Қазақстан кәсіподақтарының XXІІ съезі қарсаңында Еліміздің Ата Заңында әр адам ең­бек етуге, қызмет және кәсіп түрін таң­дауға құқылы екені атап көр­се­тіл­ген. Сондай-ақ еңбекке еріксіз тар­ту үдерістеріне жол берілмейтіндігі ерекше айтылған. Осы орайда, бірінші ке­зекте еңбекшілердің мүддесі алға шы­ғатыны айтпаса да түсінікті жәйт. Аталған мәселелерде кәсіподақ­тар­ға үлкен жауапкершілік жүктелетіні бел­гілі. Алдағы маусым айының ба­сын­да өтетін республика кәсіподақ­тары­ның кезекті съезінде еңбек­ші­лер­дің мүд­делері мен құқықтарын қорғау са­лала­рын­да бұл ұйымның мақсаттары мен мін­дет­тері жаңа заман тала­бына сай белгіленіп, оның қоғамдағы бе­делі мен рөлі жоғарылай тү­суі­не ал­ғы­ш­арттар жасалатынына  үміт мол. БІРІКСЕК ҮЛКЕН ӘЛЕУЕТІМІЗ БАР Азаматтық қоғамның ажы­ра­май­тын бөлігі – кәсіподақ­тар­дың рөлі мен маңызын арттыра түсу өте қажет. Бүгінгі күні Шы­ғыс Қазақстан облысының кә­сіп­одақтары 166 521 адамнан тұ­ратын мықты ұйымдастырылған күш, бұл облыс экономикасында жұмыс істейтіндердің 56%-ын құрайды. Облыстық кәсіподақтар кеңесінің құрамына 14 облыс­тық, 4 аумақтық кәсіподақ бірлестіктері және 8 тікелей қызметтегі бастауыш кәсіподақ ұйымдары кіреді. Облыс кәсіпорындары, мекемелері және ұйымдарында 1884 бастауыш кәсіподақ ұйымдары қызмет етеді. Елбасының: “Кәсіподақтар жалданушы жұмысшылардың мүддесі мен құқығын қорғаудың ықпалды институты болды және солай бола бермек”, деген сөзі бізге еңбек адамдарының тағды­ры үшін үлкен жауапкершілік жүктейді. Біз есеп беру кезеңінде, Қа­зақ­стан Кәсіподақтары феде­ра­циясы ХХ съезінің бағдарламалық құжа­тында айқындалған міндет­терді, сонымен қатар, Елбасының рес­пуб­лика кәсіподақтарының кезектен тыс ХХІ съезінде және халыққа жыл сайынғы Жол­дау­ларында атап көрсеткен еңбек­ші­лердің әлеу­меттік-экономикалық көкейкесті проблемаларын ше­шу­ге көзделген ұсыныстарын жүзеге асыру ба­ғытында жұмыс істеп келеміз. Шығыс Қазақстан облыстық кәсіподақтар кеңесі кәсіподақ мү­шелерінің әлеуметтік құқықтары мен мүдделерін қорғау, кәсіп­одақ­тар қызметінің тиімділігін арт­ты­ру, қоғамда жүріп жатқан үрдіс­тер­ге ықпалды күшейту мақса­тын­да кәсіподақтар қатарын ны­ғайту, осы бағыттағы ұйымдас­ты­ру жұмыстарына баса мән береді. Алқалы отырыстарда ұйымның ішкі проблемалары, ұйымдастыру құрылымдарын жетілдіру, атқару және қаржы тәртібі секілді мә­се­лелер қаралады. Кен-металлургия өнеркәсібі, білім беру және ғы­лым, денсаулық сақтау, орман са­ла­сы кәсіподақтары да пленумдар мен кеңестерде осы мәселелерді талқылайды. Жаңадан кәсіподақ мүшелерін қатарға тарту және ынталандыру жұмыстарына назар аударылады. Кәсіподақтар қата­ры­ның тұрақты нығаю үрдісі мем­лекеттік және банк мекеме­ле­рінде, құрылыс, мәдениет, агро­өнер­кәсіп кешені кәсіподақ­тарында байқалады. Кәсіподақ активтерінің күн тәртібінен түсірмейтін негізгі мәселесі – облыстық, өңірлік деңгейде және еңбек ұжымдарында әлеуметтік әріптестікті дамыту әрі жетілдіру. Елбасымыздың бастамасымен қолға алынған “Ұжымдық шарт жа­саңыздар!” атты акциясы не­ғұрлым көп жұмыс берушілер мен жұмыскерлерді қамтуды көздейтін жалпыұлттық акцияға айналды. Бастауыш кәсіподақ ұйым­дар­ын­да 1789 ұжымдық шарт бекі­тіліп, кәсіпорындарда акция барысында 104 жаңа кәсіподақ ұйымдары құрылды. Кен-метал­лургия өнер­кә­сібі, білім беру және ғылым, ден­сау­лық сақтау, мемлекеттік меке­ме­лер, телеком­муникация кәсіп­одақтары ұжым­дық шартпен толық қамтылуға қол жеткізді. Еңбек кодексінде көр­сетілген жеңілдіктер мен ке­пілдіктер келісімдерде, ұжымдық шарттарда көрініс тапты. Кәсіп­одақ ұйымдары бар меке­ме­лер 95% ұжымдық шартпен қам­тыл­ды. Өкінішке қарай, кәсіподақ ұйымдары жоқ кәспорындарда ұжымдық шарттарды бекіту жұ­мыстарын жүргізу оңай емес. Оның бірінші себебі, жұмыс бе­ру­шілердің дұрыс түсінбеушілігі. Еңбек заңнамасы ұжымдық шарт­тарды бекітуді жақтағанмен, жұ­мыс­керлер жұмыс берушінің қабағына қарап, бірінші болып бастама көтеруге қорғанады. Бүгінгі күнде облыс аумағындағы барлық заңды тұлғаларда акция барысында 5324 ұжымдық шарт­тар бекітілген. Дағдарысқа қарамастан, ресми тіркелген жұмыссыздардың саны 15%-ға төмендеді, қарыз жал­ақыны төлету бойынша жұмысшы топтың қызметінің нәтижесінде ірі және орта кәсіпорындардың жалақы бойынша қарыздары азай­ды. Дағдарысқа қарсы шара­лар шегінде “Жол картасына” бөлінген 17,3 млрд. теңге қаржы жергілікті тұрғындарды жұмыспен қамтуға мүмкіндік берді. Атап айтқанда, 816 мың адамға ауыз су­дың сапасы жақсартылды, жол­дар жөнделді, 88 денсаулық сақ­тау, 344 білім беру, 62 мәдениет, 11 спорт нысандары жөндеуден өтті, 88 елді мекен көркейтілді. Осы жұмыстарға орташа 28 мың теңге айлық жалақымен 33085 адам тартылды. “Жол картасы” бойын­ша атқарылып жатқан жұмыстар­дың сапасын бақылау жөнінде ко­миссия құрылды, оның құрамында кәсіподақ өкілдері де болды. 2009 жылы дағдарысқа қарсы шара ретінде халықтың әлеумет­тік ахуалын жақсартуда “Жол картасы” тиімді құрал болды. Биылғы жылда да облыс бюд­жетінен 10,7 млрд. теңге қарас­тырылып, қосымша 11600 жұмыс орындары құрылып жатыр, сонымен қатар, кадрларды қайта дайындауға, әлеуметтік жұмыс орындары бағдарламасын ұлғай­туға қаржы қарастырылған. Қаржы дағдарысын еңсеру мақсатында еңбекшілердің эко­номикалық құқықтарын сақтау бойынша әлеуметтік әріптестер­мен 2938 меморандумға қол қойылды, оның орындалу бары­сы 3 жақты комиссияның оты­рыс­тарында тұрақты түрде қара­лып тұрады. Өнеркәсіптерде еңбек заң­намасы шегінде кәсіподақтардың еңбекті қорғау және еңбек қауіп­сіздігі бойынша құқықтары анық­талған. Қазіргі уақытта ең­бек­ті қорғау және еңбек қауіп­сіздігі бойынша 2500 қоғамдық инспектор сайланып, олар өз міндеттерін атқарып жатыр. Еңбек жағдайын дұрыс сақтау үшін қоғамдық бақылау кен-металлургия, білім беру және ғылым, телекоммуникация, элек­трэнергетикасы өнеркәсіптерінде жақсы жолға қойылған. Кен-металлургия өнеркәсіптерінде әлеу­меттік әріптестік және әлеу­меттік еңбек қатынастарын рет­теу бойынша көшпелі комиссия­ның республикалық салалық отырысы “Қазмырыш” ЖШС және “ӨТМК” АҚ-та “Еңбекті қорғау және еңбек қауіпсіздігін нығайту мен жағдайы туралы” деген тақырыпта өткізілуі тегін емес. Мақсаты – қоғамдық инс­пек­торлардың жұмысын іс жү­зінде көрсету. Соңғы бесжыл­дық­та облыс бойынша өндірістік жазатайым оқиғалардың 40%-ға төмендеуі жүргізіліп жатқан жұмыстардың нәтижесі деуіміз керек. Бірақ, бұған қарамастан, облыс бойынша өндірістік жазатайым оқиғалардың деңгейі әлі де жоғары деп есептейміз. Кәсіподақ ұйымдары Еңбек кодексіндегі еңбекшілердің құқықтарын қорғайтын ережелер мен нормаларды іс жүзінде қол­дану туралы ақпараттық-түсіндіру жұмыстарына баса көңіл бөледі. Салалық кәсіподақтар кеңесі өз жұмыстарында Еңбек кодексін білу және қолдану бойынша көшпелі семинарлар өткізеді. Денсаулық сақтау, білім беру және ғылым, агроөнеркәсіп ке­шендері, мемлекеттік мекемелер мен өзге де кәсіподақтарда ең­бек­шілердің құқығы біліктілікпен қорғалады. Мұнда кәсіподақ мү­шелерінің еңбекақы қарыздарын жою, заңсыз жұмыстан босату, орынсыз жаза қолдану, әлеу­мет­тік қорғау жұмысын жетілдіру, басқа да өмірлік маңызы бар арыздары мен өтініштері міндетті түрде қаралады. Кәсіподақ ұйымдарындағы маңызды мәселелердің бірі – бастауыш ұйымдар деңгейінде еңбекшілер және олардың отба­сыларының демалысы мен сауықтыру жұмыстарын ұйым­дастыру. Осыған байланысты кәсіпорындардың ұжымдық шарттарында кәсіподақ мүшелері мен олардың отбасыларына жеңілдіктер беретін әлеуметтік пакет қарастырылады. Бұл – еліміздің ем-жайларында, дем­алыс базаларында және жазғы сауықтыру лагерьлерінде демалу мүмкіндігі туғызылады деген сөз. Осы бағытта “Қазмырыш” ЖШС, “ӨТМК” АҚ, кон­ден­сатор зауыты, телекоммуни­ка­ция, “Қазпошта”, басқа да әлеуметтік әріптестіктерде жақсы тәжірибе жинақталған. Шығыс Қазақстан облысы­ның білім беру және ғылым қыз­меткерлері кәсіподағының бала­лардың жазғы демалысын ұйым­дастыру жұмыстары жақында өткен республикалық семинар­дың тақырыбына арқау болды. Осындай семинарлардың нәти­жесінде өткен жылы 3000-нан астам қызметкер санаторийлерде, 17 мыңға жуық адам демалыс ба­за­ларында сауығып, демалса, жаз­ғы демалыс түрлерімен оқу­шылардың 95%-ы қамтылды, оған кәсіподақ бюджетінен 31,4 млн.теңге, жергілікті бюджеттен 118 млн.теңге бөлінді. Облыстық кәсіподақтар кеңе­сінің облыстың қоғамдық-саяси өмірінде де өз орны бар. “Нұр Отан” халықтық-демократиялық партиясымен қызметтестік ту­ра­лы меморандумға қол қойылған. Азаматтық Альянспен де бір­лес­кен жұмыстар жүргізілуде. Об­лыс­тық кәсіподақ кеңесінің және салалық комитеттердің басшы­лары облыстық, салалық алқалар мен комиссиялардың мүшелері. Бұл кәсіподақ басшыларының барлық жағдайлардан хабардар болуына мүмкіндік береді. Жастар саясаты бәрімізге ор­тақ. Жастар арасында тәлімгерлік қозғалысы мен “Ең үздік маман” байқаулары қайта жанданды­рылуда. Нұржан ТҮСІПОВА, Шығыс Қазақстан облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрайымы. ӨСКЕМЕН.