Заманымыз бір, дәуіріміз бір болған соң, әрі екеуміз де ғылым, білім саласында ұзақ жылдар бойы қызмет етіп келе жатқандықтан, Құралбек Сәдібайұлын бір кісідей білуім заңды. Орайы келіп тұрғанда оның өмір жолына аз-кем тоқталып өтейін.
Түрлі энциклопедиялық және анықтамалық басылымдардан оның өмірбаянын оңай табасыз, Қ.Құлажанов С.М.Киров атындағы Қазақ ұлттық университетін «Химия, органикалық катализ» мамандығы бойынша бітіргеннен кейін сондағы катализ кафедрасында инженер болып жұмысқа қалды, осы кафедраның аспиранты болды.
Ол ұзақ уақыт бойы ғылыми жұмыспен айналысты, кандидаттық және докторлық диссертациялар қорғады. Астық өнімдерін кешенді өңдеудің ион-озондық технологиясын әзірлеу, «суық» технологиялар негізінде емдік-профилактикалық мақсаттағы жаңа үлгідегі экологиялық жағынан қауіпсіз тағам өнімдерін жасау, ауыл шаруашылығында мал сүтін өңдеудің инновациялық технологияларын әзірлеу, тамақ өнеркәсібі шикізатын, ауызсуды және су ресурстарын лазерлік технология негізінде өңдеу мен сақтаудың жаңа тәсілдерін жасау – оның ғылыми зерттеулерінің негізгі тақырыбы. Бұл жұмыстар отандық ғылыми жетістіктер қатарында жоғары бағаланды. Бір сөзбен айтқанда, оның барлық зерттеуі адамдардың тұрмыс-тіршілігін жақсартуға арналып келеді.
Қ.Құлажанов – АТУ-де халықаралық стандарттарға сай жоғары инженерлік-технологиялық білім беру және өндіріспен ұштастырылған ғылыми-зерттеу жұмыстарын жолға қоя білген білікті де іскер басшы. Осы еңбектерінің нәтижесінде ол республика көлемінде жоғары мектептің ірі ұйымдастырушыларының бірі ретінде танымал.
Қызмет өрісін кеңейту, кейінгі буынға тәжірибеңді үйрету, ғылыми зерттеулерге жас ғалымдарды тарту қажеттігі туындайтын кез болады. Міне, осындай себептен де 1980 жылы Құралбек Сәдібайұлы Жамбыл жеңіл және тамақ өнеркәсібі технологиялық институты Алматы филиалының ғылыми-зерттеу секторының меңгерушісі қызметіне бекітілген соң, жаңа іске өзіне тән жігермен құлшына кірісті. Кейіннен филиал директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары, Аналитикалық және физикалық-коллоидтік химия кафедрасының меңгерушісі, нан өнімдері және тоқыма бұйымдары технологиясы факультеті деканының орынбасары, директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары және 1994 жылдан бастап осы филиалдың директоры болып жұмыс істеді. 1996 жылдың мамыр айында Алматы технологиялық институтының ректоры, 1999 жылы «Алматы технологиялық университеті» АҚ-ның ректоры болды, ал 2014 жылдан бастап «Алматы технологиялық университеті» АҚ-ның президенті қызметін атқарып келеді.
Осы орайда осынау оқу ордасы филиалдан дербес институтқа, содан кейін университетке айналуы Құралбек Сәдібайұлы Құлажановтың тынбас қажыр-қайратының, үлкен біліктілігінің арқасында мүмкін болғанын айта кетуіміз керек. Соңғы отыз жыл бедерінде АТУ-дың қалыптасуы, дамуы және қол жеткізген жетістіктері, ел экономикасының маңызды да өзекті саласы – жеңіл және тамақ өнеркәсібі үшін қажетті кадрлар даярлануы Құралбек Құлажановтың есімімен тікелей байланысты. Ерен еңбегінің нәтижесінде түрлі деңгейде марапаттарға ие болып келеді.
Академик Құралбек Құлажанов «Құрмет» орденімен, бірнеше мерекелік медальмен, білім мен ғылымды дамытуға қосқан зор үлесі үшін халықаралық Шапталь медалімен (Париж), «Ғасыр ғұламасы, академик Н.Назарбаев – ҰҒА алтын медалімен», Жоғары оқу орындары қауымдастығының Ахмет Байтұрсынов атындағы алтын медалімен, Білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағының «Білім және ғылым қызметкерлерінің кәсіподағына сіңірген еңбегі үшін» медалімен, «Қазақстан Республикасының білім беру үздігі», «Білім беру ісінің құрметті қызметкері» белгілерімен марапатталған. Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, Мәдениет қайраткері, Жамбыл облысының құрметті азаматы, Сарысу ауданының құрметті азаматы, Қазақстанның қоғамдық наградалар мен атақтар жөніндегі комитетінің шешімімен «Қазақстан Республикасының құрметті азаматы», «Мемлекеттердің еуразиялық одағының құрметті азаматы», «Мәскеу мемлекеттік тағам өндірістері университетінің құрметті профессоры» құрметті атақтары бар. Ол сонымен қатар ардагерлер қозғалысына белсенді қатысқаны үшін «Ардагерлер ұйымы» республикалық қоғамдық бірлестігі шешімімен «Құрмет белгісімен», Кәсіпкерлік бастамаларды қолдау қоры кеңесінің шешімімен «Басқару ісіне сіңірген еңбегі үшін» құрмет белгісімен, Қазақстан Инженерлік академиясы төралқасының шешімімен «Қазақстанның құрметті инженері» белгісімен, Ауған соғысы ардагерлері ұйымдарының «Қазақстан ардагерлері» қауымдастығы кеңесінің шешімімен қайырымдылығы үшін «Сауап» медалімен марапатталған және тағы басқа да бірқатар халықаралық, республикалық, қоғамдық маңыздағы марапаттардың иегері. Соның ішінде Халықаралық бизнес Ассамблеясының «Еуропалық сапа» наградасы, «Алтын Үкі» (Женева, Швейцария) наградасы, «Мемлекеттердің еуразиялық одағының құрметті азаматы» ордені бар.
Міне, осы бір толық қамтылмаған аталымдар тізілімінің өзі оның отандық жоғары білім және ғылым саласында аянбай еңбек етіп келе жатқандығының көрінісі іспеттес.
Жоғарыда айтқанымдай, замандастар ретінде де, химиктер ретінде де Құралбек Сәдібайұлы екеуміз бір-бірімізді көптен бері білеміз. Бірақ 1995 жылдан ғана жақын араласа бастадық, ол кезде мен еліміздің Білім министрі болып тағайындалып, Алматыға көшіп келгенмін. Сол тұста ол Жамбыл жеңіл және тамақ өнеркәсібі технологиялық институты Алматы филиалының директоры болатын. Мен бұл филиалдың оқу-лабораториялық және ғылыми жабдықтармен жарақтандырылуы жағынан, сондай-ақ профессор-оқытушылар құрамының дәрежесі тұрғысынан негізгі институттан көш ілгері екенін бірден байқадым. Қай жағынан қарасаң да, бәрі жинақы, тәртіп бар. Филиал жоғары білім ордалары арасында не жылудан, не электр жарығынан қарызы жоқ оқу орындарының бірі еді. Үлгілі болды. Қиын кез еді ғой, қаражат жетіспейді, оқытушылар мен қызметкерлерге жалақы беру кешіктіріліп жатты.
Ел Үкіметінің шешімі бойынша оңтайландыру жүргізіліп, жоғары оқу орындарының бірқатары қосылып, біріктіріліп жатқанда Құралбек Сәдібайұлы басқаратын филиал, керісінше, дербес университетке айналды, оның үстіне бір өзі ғана солай құрылды. Одан басқа барлық жоғары оқу орындарының филиалдары ірі оқу орындарының құрамына қосылып кетті.
Сонымен қатар профессор Құралбек Құлажанов ғылыми-зертеулермен белсене айналысты, тамақ өнімдерінің технологиясы бойынша жас ғылыми мектеп құрды. Осы іргелі зерттеулері үшін ол Ұлттық ғылым академиясының академигі болып сайланды. Оның басқаруындағы «Алматы технологиялық университеті» акционерлік қоғамы ТМД көлемінде белді жоғары оқу орындарының біріне айналды.
2022 жылғы маусым айында QS Quacquarelli Symonds Халықаралық рейтинг агенттігі (Ұлыбритания) QS World University Rankings-2023 әлемнің үздік университеттері рейтингінің кезекті басылымын жариялады. Осы рейтингтің нәтижелеріне сәйкес Алматы технологиялық университеті дүние жүзінің 100 мемлекетінің жоғары оқу орындары ішінде 561-570 шепке орнықты. Қаншама оқу орындары іріктеуден өте алмағандығын ескерсек, бұл өте жақсы көрсеткіш.
Сондай-ақ 2022 жылы Алматы технологиялық университеті QS Stars халықаралық рейтинг жүйесінің жоғары бағасына ие болды. QS Stars халықаралық рейтинг жүйесі университеттерді негізгі критерийлердің кең ауқымы бойынша бағалайды. Соның ішінде басты екі санат бойынша: оқыту және жұмысқа орналастыру жөнінен университет 5 жұлдыздан алды. QS Stars сарапшылары жүргізген аудит нәтижелері бойынша АТУ жалпы есепте 4 ерекшелік жұлдыздарымен марапатталды. QS жұлдыздары университетке халықаралық аренадағы имиджін арттыра түсу үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.
Алматы технологиялық университеті үшін халықаралық ынтымақтастық оның қызметі мен миссиясының ажырамас бөлігі болып табылады. Құралбек Сәдібайұлының тікелей басшылығы мен қолдауының арқасында қазіргі таңда АТУ алыс және жақын шетелдердің көптеген жоғары оқу орынымен және ғылыми орталығымен өзара ынтымақтастық туралы меморандум жасасқан. Соның нәтижесінде университет студенттері мен оқытушыларының шетелдерде білім алып, зерттеу жұмыстарын жүргізуіне, біліктілікті арттыру бағдарламаларына қатысуына мүмкіндік жасалып отыр.
2012 жылдан бері АТУ түлектеріне дипломның еуропалық үлгідегі Қосымша тіркемелері (Diploma Supplement) беріліп келеді.
Осында диплом алған мамандар еліміздің түкпір-түкпірінде және алыс-жақын шетелдерде тағам өндірісінің, жеңіл өнеркәсіптің, жалпы экономиканың түрлі саласында, сонымен қатар мемлекеттік қызметте абыроймен еңбек етіп жүр. Министр болғандары да, өркенді өндірісті басқарып жүргендері де бар. Өз түлектеріне жұмыс берушілердің сұранысы жағынан университет еліміз бойынша жоғары оқу орындары арасында алдыңғы қатарда келеді. Бұған, жоғарыда атап көрсеткеніміздей, аса беделді халықаралық және ұлттық рейтингтік агенттіктердің түрлі сараптан сүзгіленіп, әбден пысықталған нәтижелері айғақ. Неге десеңіз, бұл агенттіктер ең әуелі осы айтып отырған көрсеткіштерді басшылыққа алады.
АТУ президенті Құралбек Құлажановтың басты назарда ұстап отырған жобасы – университеттің ғылыми-зерттеу және инновациялық қызметі. Ол «білім – ғылым – инновация – өндіріс» циклін бір желіде дамыту бағытын ұстанып келеді. Университет алдағы уақытта ғылыми-зерттеу оқу ордасы ретінде дамуды және танылуды мақсат етіп отыр.
Ендеше, АТУ республика көлемінде және Орталық Азия шеңберінде бейінді белді де беделді жоғары оқу ордаларының біріне айналды десек, бұл ең алдымен, оның басшысы – президенті академик Құралбек Құлажановтың мұқалмас қажыр-қайратының, терең білім-тәжірибесінің, табанды мақсаткерлігі мен көреген жаңашылдығының, зор ұйымдастырушылық қабілетінің арқасында мүмкін болғанына ешкім күмән келтіре алмайды.
Міне, ірі химик-ғалым, педагог, академик Қ.Құлажанов осындай жан. Сонымен қатар Құралбек Сәдібайұлын дос-жаранның, айналасындағы адамдардың қадір-қасиетін білетін, аса бір мейірбан адам деп танимын. Ол шын мәнінде қарапайым, сенімге берік әрі табанды да қағидатты ұстанымы бар өз ісіне берілген адам. Құралбек Сәдібайұлының осы жолғы мерейжасы – өміріндегі тағы бір шың, оның алдағы уақытта да өз ұжымымен бірге ғылымда да, жоғары оқу орнын дамыту бағытында да биік белестерге қарай беттей беретініне сенемін.
Мұрат ЖҰРЫНОВ,
ҰҒА президенті, академик
