Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ.
Еліміздің 14 облысы мен Астана, Алматы қалаларын қамтыған «Мерейлі отбасы» байқауының
Атырау облысы бойынша жеңімпаздары
Бешімовтер әулеті байқаудың бас жүлдесіне ие болды
«Қара алтын» селін тасытушылар
Жылыой ауданындағы Қосшағыл кен орнының ашылу тарихына шолу жасасақ, ел аузындағы аңызға бергісіз әңгіме желісі былайша өріледі: Бешім Қызылбасов деген қарт 1926 жылдың жаз айында көрші ауылдан келе жатып, шағылдар арасындағы қара қоңырланған жерді байқайды. Атынан түсіп, зер сала қарағанда қою қара майдың жиналып қалғанын аңғарады. Мұнай туралы, оны игеруге талпыныс жөнінде желдей ескен жағымды жаңалықтардан үнемі хабардар, көзі ашық, көкірегі ояу Бешім қарт жер бетіне шыққан майды торсығына құйып, топырағын дорбасына салып алады. Қозыкөш жерден үйіне келген соң торсығындағы майды отқа жағып көреді. Пышырлап алаулай жанған майды мұнай деп топшылаған Бешім қарт оны шалғай болса да Доссордағы мұнай кәсіпшілігіне жеткізу үшін атына мініп, желе жорта жөнеледі. 1911 жылдан бері Доссордың жоғары сапалы қара алтын селін тасытып жатқан мұнай кәсіпшілігіндегілер торсығына мұнай, дорбасына майлы топырақ салып әкелген ауыл ақсақалын жылы ұшырай қарсы алады... ...Кейінірек сол Бешімнің өзі Қосшағыл деп қойған кен орнын өнеркәсіптік игеру 1935 жылы басталады. Дәл сол жылдың 23 қыркүйегінде Қосшағыл кәсіпшілігі құрылуымен Жылыой ауданында мұнай игерудің алғашқы қадамдары жасалады. Бұрын мал мен құстан өзге ештеңе көрінбейтін ен далада техниканың гүрілі естіліп, әр төбенің басында отырған ауыл жастары өндіріске тартылады. Бірақ, тағдыр Бешім қартқа туған дала төсіндегі дүбірлі еңбекті, мұнай барлайтын, өндіретін технологияның тетігі қазақ жастарының қолына тигенін көруді жазбаған екен. Ол кәсіпшілік құрылардан екі жыл бұрын, 1933 жылы өмірден озады. Дегенмен, оған кейіннен «Қосшағыл кен орнын алғаш ашушы» деген атақ беріліп, геологтарға мұнай көзін тауып бергені үшін өмірлік жәрдемақы тағайындалыпты. Оны әкесімен бірге күні-түні геологтармен аралас-құралас жүрген үлкен ұлы Мұқан алып тұрған. Неге екені белгісіз, Мұқан 1951 жылы өмірден озғанда, жәрдемақыны төлеу де тоқтап қалады. Жалпы, Бешім Қызылбасовтың ұлдарының бәрі дерлік Қосшағыл кен орнын игеруге атсалысқан. Ердәулет, Бердәулет дейтін екі баласы соғыс жылдарында бұрғышылыққа жұмысқа алынып, кейіннен атақты бұрғышы, бұрғылау шебері, мұнай өндіруші оператор болып абыройлы еңбек еткен. Төремұрат, Нарымбай есімді балалары да еңбек жолын осы кен орнында бастап, 1939 жылы фин соғысына аттанған. Екінші дүниежүзілік соғыстың қан майданынан екеуі де елге оралған жоқ. Ең кіші баласы Мизам ғана ұзақ жылдар мұнай саласында еңбек етті. Бұл күндері Бешім қарттың ұрпағынан тараған 50-ге жуық немере-шөберелері мұнай өнеркәсібінің білгір мамандары атанып жүр. Сондай немерелерінің бірі – Наурызғали Ердәулетұлы Бешімов. – Мамандық таңдауыма, өмірімнің дұрыс арнаға түсуіне жол сілтеген екі азаматтың адамгершілік, ағалық көмегін әлі күнге ұмытпаймын. 1951 жылы мектеп бітіріп, енді оқуға аттанамын деп тұрғанда әкем қайтыс болды. Әкем менің бала кезімде: «Мәскеуде мұнай оқуы бар, сені соған оқытамын», дейтін еді. Бірақ, әкем дегеніне жете алмады. Тұрмыстың қиын кезеңі ғой, қапелімде жұмыс табу да оңайға түспеді. Құрман Бисенов деген көрші тұратын ағай мені Комсомол кәсіпшілігінің директорына ертіп апарып, жөндеушілікті үйренуші етіп жұмысқа орналастырды. Сол кәсіпшіліктен бір жылдан соң Мәскеудегі мұнай институтына оқуға аттанарда мекеме басшысы Қуаныш Құдабаев ағай: «Жолыңа жаратарсың»деп маған 300 сом ақша берді. Бұл менің екі баламен ауылда қалған анамның екі жылдық зейнетақысына тең қаржы еді. Осындай адамгершілігі мол азаматтардың қамқорлығы арқасында Мәскеуден білім алдым. 1958 жылы мұнайшы-инженер мамандығымен еңбек жолымды Бешім атам «қара алтын» тапқан Қосшағыл кәсіпшілігіндегі №1 учаскеде оператор болып бастадым. «Құлсарымұнайгаз», «Жайықмұнайгаз», «Теңізмұнайгаз» секілді ірі кәсіпорындардың басшылық қызметіне дейін көтеріліп, Шафих Ізбасов, Саламат Мұқашев, Оңайбай Көшеков сынды азаматтардың сенім білдіруімен Мақат ауданы партия комитетінің бірінші хатшысы қызметін абыроймен атқардым. Осы қызметте жүріп, Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы Д. Қонаевтың қабылдауында болғанымды әр кез еске алып жүремін. Қайда жүрсем де Бешім атам салған мұнайшылық кәсіптегі отбасылық жолдың үзілмеуін ойлайтын едім. Қазір, шүкір, ата жолын жалғастырған балалар, немерелер бар, – деп еске алады өткен күндерін ардагер мұнайшы Наурызғали Ердәулетұлы. Бешім қарттан бастау алған әулеттің шежірелі еңбек жолын зейнет жасындағы Наурызғали ағаның балалары жалғастырып келеді. Балаларының бәрі де берісі Алматыда, әрісі Мәскеуде мұнайшылыққа баулитын институт бітіріп, бұл күндері бір-бір мекеменің білікті басшылары атанып отыр. Мәселен, Сатыбалдысы еңбек жолын Бешім атасы мұнай тапқан Қосшағылда бастап, қазір Құлсары мұнай дайындау және айдау цехына басшылық етіп жүр. Асылбегі Құлсары мұнай айдау басқармасының бастығы. Қызы Сақина «Теңізшевройлда» жетекші маман, кіші қызы Дәрігүл мұнай дайындау және айдау цехының операторы болып жұмыс істейді. Келіндері Ақмамық пен Тоғжан да өз нәсібін мұнай-газ саласынан тауып жүр. Бұл күнде Наурызғали қария немерелерінің әжесі атанған Қалыш апаймен бірге елдің тыныштығы мен ұрпағының амандығын тілеп отырады. Жылыой ауданы.Балалар үйінен 6 ұл-қызды асырап алып, бауырына басқан
Хасановтар әулеті екінші жүлдеге лайық деп танылды
Жан жылуы
Біреудің баласы түгілі, өзінің баласына жан жылуын төге алмайтындар кездесіп жатқанда, Хасановтар әулетінің балалар үйінен бір емес, алты ұл-қызды асырап алып, бауырына басуы талайды таңдандыратын шығар. Асылбек пен Қалының бұл қадамға баруына не себеп болып еді? Отбасының тұңғышы – Айнамгүлдің сынып жиналысына барған Қалы мектеп-интернат балаларын патронаттық тәрбиеге алуға болатындығын естіп, ері Асылбекпен ақылдасуды қажет деп тауыпты. Осындай ойға бекінген Қалы дастарқан басында ері Асылбекпен шүйіркелесіп отырып, «Мектеп-интернаттан бір бала асырап алсақ...» деген ұсынысымен бөлісіпті. Қай кезде де ақылдасудан, бір-біріне қолдау білдіруден тартынбайтын ерлі-зайыптылар көп уақыт өткізбей, ертеңіне-ақ Атырау қаласына жол тартыпты. Қалаға жетісімен бірден «Ақбота» балалар үйіне маңдай тіреп, келген жанға жәудірей қарайтын ата-ана қамқорлығынсыз қалған балалардың ортасынан табылады. Балалардың бәрі де әсем, бәрінің көзінен үміт оты көрінеді. Бастапқыда өздері қалаған бір баланы асырап алуға бекінгенде, оның төрт ағайынды екендігі анықталады. Ағайындылардың біреуін асырап алып, үшеуін балалар үйінде қалдыруға бола ма? Асылбек пен Қалы балалар үйінен Азамат, Айжан, Альфия, Азат есімді қазақтың төрт баласын бірден бауырына басып, жан жылуын аямай төкті. Сол кезде ата-ананың аялы алақаны мен мейірімін аңсаған төрт баланың қуанышын сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес-ау! Хасановтардың өзгенің балаларын бауырға басуға талпынған өзгеше қадамына ауылдастары бастапқыда таңданып қарағанмен, кейін оларды қолдаушылар қатарынан табылды. – Хасановтар отбасы тұратын Еспол ауылының тұрғындары да төрт баланы еш жатырқаған жоқ. «Асылбек пен Қалының балалары өте тәрбиелі», деп ауылдастары ерекше мейірімділік танытты», – деп толғанады Индер ауданындағы қаламгер-әріптесіміз Сүйеу Халықов. – Асылбек пен Қалы – ауылдың сыйлы адамдары. Жаны таза, жүрегі ақ оларды жерлестері ерекше құрмет тұтады. Олармен әңгімелесе қалсаң, тек балаларының жетістігін, қуанышын айтуды ұнатады. Жүрегі мейірімге толы қазақтың қарпайым келіншегі – Қалы араға оншақты жыл салып, тағы да отағасы Асылбекке қолқа салыпты. Төрт ағайынды баланың есейіп келе жатқанын, оларға артынан еретін іні-қарындастың қажеттігін тігісін жатқыза жеткізіпті. Сөйтіп, ерлі-зайыптылар былтыр тағы да Атыраудағы «Ақбота» балалар үйіне барыпты. Мұндағы тәрбиешілермен, басшылармен ақылдасып, Ерасыл мен Бәтиманы Есполдағы үйіне әкеледі. Олардың осындай мейірбандығына ауылдастары тағы да қуанады. Хасановтардың отбасындағы үлкен ұл – Азамат «Қашаған» кенішінде жұмыс жасайды. Альфиясы Атыраудағы Қатира Дүтбаева атындағы педагогикалық колледжде білім алып жүр. Бұлардан кейінгі Азат пен Ерасыл және Бәтима ауылдағы мектептің үлгілі, тәрбиелі шәкірттері. Индер ауданы.Аққайсиевтер әулетінің өнегесі бірінші жүлдемен аталып өтті
Мәуелі бәйтерек
Махамбет ауданында Үмбет Аққайсиев дейтін еңбек ардагері тұрады. Үмбет ағамыз қатардағы еңбек ардагері емес, өзінің еңбекқорлығымен есейіп, іскерлігімен шыңдалған адам. Алғашқы еңбек жолын Индер ауданында ферма зоотехнигінен бастапты. Жас болса да шаруашылықты өркендетуге белсене араласыпты. Малшыларды, өзге де сала мамандарын ортақ іске жұмылдыра білетін жас маманға үш жылдан кейін «Құрмет Белгісі» ордені беріліпті. Бұл енді жас маманды жігерлендіреді, талпындырады. Индердегі шаруашылықты басқаруда таныла бастаған Үмбет Аққайсиев кейін Махамбет ауданындағы сүт зауытын басқаруға жіберіліпті. Басшылардың бұлайша таңдау жасауына Аққайсиевтің жаңашылдығы ұнаған болуы керек. Үмбет Аққайсиевтің өмірлік жары Сақыпжамал Орынғалиқызы Индер ауданындағы орта мектепке алғаш келген шет тілінің маманы еді. Өзінің шәкірттерін білімнің қайнар бұлағынан молынан сусындатуды ойлаған ұстаз бұл ісін тек он жылдай ғана атқара алды. Жастық жалынымен жарқырай көрінген мұғалиманы шаруашылық, мектеп басшылары, ауылдық кеңес депутаттары 1973 жылы Горы ауылдық атқару комитетінің төрайымы қызметіне ұсынады. Міне, осы кезден бастап Сақыпжамал апайдың мансабы өсе береді. Ауылдың мәдениетін көтеруге білек сыбана кіріскен ол кейін Махамбет аудандық партия комитетінің хатшылығына тағайындалады. Осылайша Аққайсиевтер әулетінің отанасы Махамбет аудандық партия комитетінің хатшысы қызметінде он бір жыл, халық депутаттары аудандық кеңесі атқару комитетінің төрайымы лауазымында төрт жыл жұмыс жасапты. Бір кездері Алматыдағы жоғары оқу орны қабырғасында танысып, қол ұстаса Атырауға келген қос жас –Үмбет пен Сақыпжамал бұл күндері жапырағы жайылған мәуелі бәйтерекке айналды. Екеуі де «Махамбет ауданының құрметті азаматы» атанды. Қазір олардан өрбіген ұл-қыздары экономиканың әр саласында жемісті еңбек етіп жүр. Ұлы Арман Қарағанды жоғары милиция мектебінде, кейін Атырау мұнай және газ институтында жоғары біліп алды. «Енемнің өнегесінен көп нәрсені үйрендім», дейді келіні Альбина. Ұдайы қарапайымдылығы мен кішіпейілдігінен айырылмаған Үмбет пен Сақыпжамал Аққайсиевтердің өнегесі ұрпағына жұғысты болыпты. Оған немерелерінің білім алуға талпынысы мен еңбекпен тапқан нанның дәмі тәтті болатындығын ұғынуы дәлел бола алады. Махамбет ауданы.Шаяхметовтер әулетіне үшінші жүлде берілді
Ұлттық дәстүрдің ұлықтаушысы
Құрманғазы ауданында тұратын Мұқар Шаяхметовті 2002 жылдан бері білеміз. «Ақжонас» шаруашылығын басқарады. Жол үстінде көп жүреді. Бірде аудан, облыс орталықтарындағы басқосуларға, енді бірде малшылар жағдайын білуге аттанып бара жатады. Сөйтіп, «Ақжонасты» өңірдегі іргелі шаруашылықтың біріне айналдырды. Мұқар Шаяхметов тек іскер басшы ғана емес, көңілдері жарасып, сонау 1973 жылы қол ұстасқан жары Ақтілек Уаһапқызымен бірге тәрбиелі ұл-қыз өсірген өнегелі отбасының тірегі. Өнегелі отбасының үлкен ұлы Дидар әкесінің жолын жалғастыруды көздеп, шаруа қожалығын құрды. Оның шаруа қожалығында 500 қой, 50-ге жуық сиыр, түйе мен жылқы да өсірілуде. Әкесі Мұқардың тұрмысы төмен отбасыларға, көпбалалы аналар мен зейнеткерлерге талай рет көмек қолын созғанын көріп өскен Дидардың қайырымдылығына жұрт қызығады. Мараты ел заңдылығының сақталуын қалт жібермей қадағалайтын прокуратура саласының белді қызметкері атанды. Гүлнафисасы банкте қызмет етеді. Ұлттық салт-дәстүр мен құндылықтарды ұрпағының санасына сіңіруді көздеген Мұқар мен Ақтілек Шаяхметовтер бірнеше рет өңірлік конкурстарға қатысып, «Өнегелі отбасы», «Озат кәсіпкер», «Жыл мұғалімі», «Ұлағатты ата-ана» секілді аталымдардың жеңімпазы атанған. Ұлағатты отбасының отанасы Ақтілек бірнеше жыл Еңбекші орта мектебінде ұстаздық қызметті абыройлы атқарды. Ұстаздың шәкірт тәрбиелеудегі озық тәжірибесі ауылдың аумағынан асып, ел көлемінде кеңінен насихатталды. Шәкірттерінің бойына өнеге мен тәрбие ұштастыра дарытқан ұлағатты ұстаз жемісті еңбегі үшін «Ы.Алтынсарин» төсбелгісіне ие болды. Мұқар Шаяхметовтің ауыл шаруашылығы саласын өркендетуге қосқан үлесі айрықша екені жасырын емес. Оның ең басты жетістігі – өзі шаруашылықты ыдыратпай, еділбай қойын асылдандыруды сәтті жалғастырып келеді. Бұл шаруашылықтың асыл тұқымды қойлары еліміздің ауыл шаруашылығы көрмелерінде бірнеше рет жүлделі орындарды иеленді. Шаруашылық басшысының өзі бірінші дәрежелі «Еңбек даңқы» төсбелгісімен марапатталды. Өнегелі істерімен танылған Шаяхметовтердің әулетінде ұрпақтар сабақтастығы өз жалғасын таба бермек. Құрманғазы ауданы. Мақалалар топтамасын әзірлеген «Егемен Қазақстан» газетініңАтырау облысындағы меншікті тілшісі Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ.
Суреттерді түсірген Рахым ҚОЙЛЫБАЕВ.