Осы жерде бір толықтыра кететінім, адам капиталы дегенде тек білімді ғана емес, сонымен қоса тәрбиені де ұмытпаған абзал. Бәлкім тәрбие бірінші жүру керек шығар. Шығыстың ойшылы Әл-Фараби «Тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы» деген жоқ па? Сондықтан адам капиталы дегеніміз ол – сапалы ұлт тәрбиелеу. Санасы биік, жаңалыққа жаны құмар, ғылымға ұмтылған ұрпақ қалыптастыру.
Кезінде Германия да Президент қозғаған мәселемен бетпе-бет келді. Неге дейсіз ғой. Өйткені немістер кітап оқымайтын, білімге құштар емес ұлттар қатарына түсіп кеткен еді. Бұл сол екімыңыншы жылдардың басында еді. Кейін Германия үкіметі тез ес жинап, бұл мәселені қолға алып, ұлттың сапасын көтеру жолында қыруар жұмыс атқарды. Соның нәтижесінде неміс халқы әлемдік рейтингте ең көп оқитын ұлттардың қатарына көтерілді.
КСРО заманында кеңес халқы да қолынан кітап түспейтін ұлттар қатарынан болған. Сол кездің статистикалық көрсеткішінде жүз адамға шаққанда 82 адам кітап оқитын. Ал жоғарыда айтқанымыздай, адам капиталын арттырудың нәтижесінде немістер бұл көрсеткіштен де асып түсті. Яғни қазіргі таңда Германия халқының жүз адамның ішіндегі тоқсан үші кітаппен дос. Бұл – өте жоғары көрсеткіш. Біз де осындай дәрежеге жетуіміз керек. Ол үшін жоғарыда баяндап өткенімдей, ұлттың сапасына жұмыс істеуіміз қажет. Тек білім беріп қана қоймай, бірінші кезекте тәрбиеге де маңыз қойған жөн. Президент айтпақшы, бірінші кезекте ұлттық мүдде, елдік мақсат тұруға тиіс.
Қазақтан төртінші өнеркәсіп туралы сөз қозғаған кезде Германия ол уақытта бұл белесті бағындырып қойған еді. Ол мақсатқа жеткізген жалғыз жол сол баяғы адам капиталын дамытудың жемісі. Ал төртінші өнеркәсіптік төңкерісте көпшілігіміз білетіндей, кәсіпорындарда бұрынғы қол жұмысын автоматтандырылған роботтар атқарады.
Президент те осы мақсатты меңзеп айтты деген ойдамын. Яғни ұлтты сапа жағынан көтеріп, әлемнің дамыған елдерінің қатарына қосу білімсіз, ғылымсыз өркениет шыңындағы мемлекеттермен интеграциялану өте қиын.
Скандинавия елдерінде адамдардың көпшілігі бірнеше тілді біледі. Олар қосымша шет тілдерін мектеп қабырғасында жүріп меңгереді. Ал көп тіл білудің пайдасы мол. Өйткені сол тіл арқылы өзге жұртты танисың, солардың ішкі әлеміне үңілесің және олардан бізде жоқ тәжірибені үйренуге көмектеседі. Осындай мәдени қарым-қатынас арқылы халықтар бір-бірінен үйреніп дамиды. Жапонияда да осы тәжірибе бұрыннан қалыптасқан. Тіпті самурай ұрпақтарының таңдаған жолымен жүрсек біз де өсіп-өркендейміз деп кезінде Алаш партиясының көсемдерінің өзі айтып кеткен.
Сондықтан адам капиталы тәрбие мен білімнің ұштасуы, ал одан туған нәтиже ұлт сапасын айқындайды деп ұққан абзал.
Сәкен МӘЖІНБЕКОВ,
саясаттанушы
