Бұл жобалар Ғылым қорының гранттық қаржыландыру жобасына қатысады әрі инвесторлардың қолдауымен үлкен нарыққа шығады деген үміт басым. С.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медициналық университетінің ғылым жөніндегі проректоры Қайрат Дәулетовтің айтуынша, ғалымдар әзірлемелерінің денсаулық сақтау саласы үшін тиімділігі жоғары болмақ. Осы орайда ғалымдарды материалдық ынталандыру шаралары аясында ғылыми зерттеулерге тиісті қаражат бөлініп жатыр. Ал ғылыми қызмет нәтижелерін коммерцияландыру үшін алдағы уақытта технопарк құру көзделіп отыр.
«Ғылым қоры» АҚ Инвестициялар және жаңа жобалар департаментінің директоры Құрманғазы Омаров атап өткендей, еліміздің алдында тұрған міндет – технологияларды тұтынушы емес, өндіруші елге айналу.
– Әлемдік нарықта бәсекелестікке қол жеткізу үшін отандық кәсіпкерлердің ғылымға бетбұрыс жасауы аса маңызды. Бүгінде бизнес тарапынан ғылымға қызығушылық артып келеді. Осы мақсатта Ғылым қоры жанынан бизнес серіктестер клубы құрылып, қазір инновацияға дайын кәсіпкерлердің саны 200-ге жуықтады. Десек те, ғылыми әзірлемелерді коммерцияландыруда негізгі ойыншылар арасында технологиялық кәсіпкерлік мәдениет деңгейінің төмен екені байқалады. Бұл ғалымдар ғана емес, бизнес өкілдеріне де қатысты жайт. Осы орайда келесі жылдан бастап ғалымдарды бизнес біліктілікке оқыту жұмыстары қолға алынатын болады. Ал қазіргі кезде іріктелген жобалардың сапасын арттыру мен коммерциялық артықшылықтарын көрсету мақсатында бизнес-тренерлер жұмыс істеп жатыр. Ғалымдар осы жылдың маусым айында Ғылым қорының конкурсына қатысуға мүмкіндігі бар. Конкурсқа ұсынылған әрбір жобаға мемлекет тарапынан 300 млн теңгеден астам грант бөлінеді. Жеңімпаз атанған жобаларды ғалымдар алдағы үш жылда нарыққа шығаруы керек. Биыл ауыл шаруашылығынан бастап атом энергетикасы сияқты экономиканың барлық саласын қамтитын шамамен 70 жоба қаржыландырылады. Бұл ретте басты міндет – отандық бизнес өкілдерін осы жобаларға кең ауқымда жұмылдыру. Егер жобаларға бизнес өкілдері қатысатын болса, онда тиімділігі де арта түседі, – деді Құрманғазы Омаров.
Технологияларды коммерцияландыру реакторы алаңында аутоиммунды ауруларға қарсы әзірленген дәрілерді таныстырып өткен С.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медициналық университеті химия кафедрасының меңгерушісі Диас Мырзақожаның айтуынша, бұл – университет ғалымдары әзірлеген үшінші препарат. «Жаңа өнімнің шетелдік аналогтерден сапасы әлдеқайда жоғары әрі табиғи өнімдерден жасалған. Бірақ отандық өнімдерге деген сенімсіздік бұл өнімнің ішкі нарықта кең таралуына кері әсер етіп отыр. Десек те, қазіргі кезде сертификатталған моринга, жылтыр ганодерма және ферула негізіндегі «Polyherbguard» қант диабетіне қарсы дәріге малайзиялық инвесторлар қызығушылық танытты. Олар дәріні өндірумен қатар Сингапур, Индонезия сияқты, жалпы саны алты мемлекетке таратуда бірден-бір дистрибьютор болуды көздеп отыр. Препарат нарыққа 2025 жылы шығады. Инвестицияларды қайтару мерзімі 2 жылды құрайды», – деді Диас Мырзақожа.
Ғылыми қауымдастыққа кеңінен таныс инновациялық жобаның бірі – Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Қан тамырлары патологиясы орталығының директоры, профессор Оралбай Дәрменовтің қан тамырларындағы түйінді түбегейлі жоюға арналған құрылғысы. Құрылғының инновациялық-технологиялық мүмкіншілігінің зор екені ғылыми тұрғыда дәлелденген. Қазіргі кезде заманауи құрылғыға қызығушылық танытып отырған шетелдік инвесторлар да бар. Профессор инновациялық өнімнің алдағы уақытта үлкен сұранысқа ие болуымен қатар, жүрек-қан тамырлары ауруларының алдын алуда жоғары көрсеткішке қол жеткізетініне сенімді. Жаңа құрылғы артериядан атеромаларды жоюға, бірден бірнеше тамырды тазалауға мүмкіндік береді әрі адам өмірін 10-15 жылға ұзартады деп болжанып отыр.
Биология ғылымдарының докторы Наталья Ли тері күтіміне арналған «Cryoprotect» өнімін таныстырды. Өнімнің құрамы қыстайтын жәндіктерден алынған табиғи криопротекторлардан тұрады. Ол адам терісін 52 градустан төмен температурада, аязды күндердегі ауаның құрғақтығынан және биік таулы аумақтардағы күн радиациясынан қорғайды. Қазіргі кезде ғалымдар сынақ үлгілерін жасап, патент алуды жоспарлап отыр. Балалар әлемі маркетплейсімен және «L’Etoile» компаниясымен серіктестік келісім жасалған.
Жаңа әзірлемелердің қатарында көздің торлы қабығындағы макулярлы ісікті емдеуге арналған полимерлі биоүйлесімді имплант та науқастарға қолжетімді болмақ. Қазақ ұлттық медициналық университеті фармацевтикалық, токсикологиялық химия, фармакогнозия және ботаника кафедрасының доценті Дмитрий Берилло таныстырған имплант науқастарға қолжетімділігімен қатар жоғары тиімділігімен де ерекшеленеді. Ғалымның айтуынша, дүние жүзінде мұндай науқастардың саны 7 миллионнан асады. Бұл патологияны емдеу жылына шамамен 2 млн теңгеге түседі әрі бактериялық қаупі жоғары. Жаңа өнім процедуралар санын жылына 4-ке дейін қысқартуға мүмкіндік береді. Жалпы құны 250 млн теңгені құрайтын жоба 2 жыл ішінде өзін-өзі ақтайды деп болжанып отыр.
«MedTech» реакторының қорытындысында 8 жоба бизнес-серіктестермен келіссөздер жүріп, 4 жоба бойынша бизнес-кәсіпорындар мен ғылыми ұйымдар арасында бірлескен қызмет туралы уағдаластыққа қол жеткізілді. Ал инвестицияның жалпы сомасы 500 млн теңгеден асады. Бұған дейінгі технологияларды коммерцияландыру реакторлары қорытындысына сәйкес 51 ғылыми жобаның 28-і бойынша бизнес өкілдерімен келісім жасалған болатын.
АЛМАТЫ
