Еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму мәселелері жөнінде 19 сәуір күні өткен кеңейтілген кеңесте Мемлекет басшысы ауыл шаруашылығы саласының негізгі бағыты азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету екендігін атап өткен еді. Осы бағытта биыл еліміздегі ауыл шаруашылығы өндірісіне қомақты қаржы бөлінді. Сондай-ақ жер және су ресурстары жеткілікті, агросубъектілерге жан-жақты мемлекеттік қолдау шараларын көрсетуде.
Мәселен, Жетісудың ауыл шаруашылығын дамытуға 46 млрд теңге қаражат бөлінген. Оның ішінде өндірісті субсидиялауға 23,2 млрд теңге қарастырылған. Жалпы, аймақтағы ауыл шаруашылығы өндірісінде өсім бар, дегенмен, өнімділікті арттыру бағытында атқарылуға тиіс жұмыстар да жеткілікті.
Әрине, ауыл шаруашылығын өркендету үшін дәнді-майлы дақылдарды егуде ауыспалы егіс көлемін сақтау, тұқымды сапаландыру, минералды тыңайтқыштарды жеткілікті мөлшерде дайындау керек. Жоғары өнім алу үшін әрбір дақылды өсірудің арнайы технологиялық карталарын әзірлеудің де маңыздылығы басым.
Биыл ауа райы аумалы-төкпелі болып тұр. Көктемгі күн райының қолайсыздау жағдайы ауыл шаруашылығы еңбеккерлерін алаңдатып тастағаны да жасырын емес. Оның үстіне күннің бірде суып, бірде ысып кетуі, күндіз-түні үздіксіз соққан желдің де сала мамандарының жоғары өнімділікке деген күдік-күмәнін көбейте түсті.
Аймақтағы дәнді дақылдардың егіс көлемі 315,3 мың гектарды құрады. Бүгінде егін орағы Ақсу, Қаратал, Кербұлақ, Сарқан аудандарында басталып, жұмыс қызу жүріп жатыр. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының 11 шілде күнгі ақпаратына сүйенсек, 3,8 мың гектар масақты-дәнді дақыл алқабы орылып, 6,8 мың тонна астық бастырылған. Қазіргі гектар берекелігі 18,0 центнерді құрады. Бірақ егін орағы енді ғана басталып жатқанын ескерсек, нақты көрсеткіш 315,3 мың гектар алқап толық орылып, қамбаланған кезде белгілі болады.
Бірақ дәнді дақылдардың өнім көлемі төмен болмайтынына осы саланы қадағалап отырған мамандар сенімді. Дегенмен күннің ыстығы мен жауын-шашынның аздығы шаруаларды алаңдатып отыр. Жақында егінге орақты алғаш болып Кербұлақ ауданының диқандары салды. Биыл олар 113 мың гектардан аса жерге дәнді дақыл егіпті.
«Масақты дәнді дақылдың көлемі 263 мың гектарды құрайды. Оның ішінде күздік дақылдар – 68 мың гектар. Бүгінгі күнге дейін Кербұлақ ауданында алғашқы 250 гектар шабылды. 500 тоннаға дейін өнім алынды. Ал Қаратал
ауданы бойынша күздік бидай – 150 га, алынған өнім – 225 тонна, әр гектардан 15 центнерден айналып отыр. Жаздық бидай көлемі – 511 га, 250 гектары орылып, 375,8 тонна өнім алынып, әр гектарынан 15,5 центнерден айналуда. Жаздық арпа көлемі – 2 574 га, орылғаны – 400 га, алынғаны – 640 тонна немесе 16 центнерден өнім түсуде. Егін орағына 8 комбайн, 12 тасығыш техника қатысуда», дейді ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының орынбасары Бақтияр Шампиков.
Оның айтуынша, 2023-2024 жылғы мал қыстату науқанына 35 бригада, 18 шөп шабатын, 25 шөп тайлағыш, 35 тасығыш жұмыс істеуде. Қазіргі таңда (17 шілдеге дейінгі мәлімет бойынша) шөп жинау жоспары 89 мың тонна болса, дайындалған шөп 22 мың тонна. Бұл – жоспардың 25 пайызы ғана. Пішендеме 9,8 мың тонна жиналу қажет, әйткенмен әзірге 2,5 мың тонна бар. Ал сабан мен жем 500 тонна дайындалған. Жетісулық диқандар биыл 861 мың тонна өнім жинап, ел ырыздығын еселеуге үлес қосуды жоспарлап отыр.
Шыны керек, биылғы көктем құбылмалы мінез көрсетіп, көк бірден көтерілмей, маусым айында жауын-шашынның жиілігінен шабындыққа шалғы салынбады. Түн салқындығы бүгінге дейін жалғасып келеді.
Әдетте түндегі жылудан нәр алып, өсіп-өнетін көкшалғынның шығымы кей өңірде көз қуантарлықтай емес. Соған қарамастан, қысқы мал азығын артығымен дайындауды жоспарлаған бірқатар шаруашылық біржылдық, көпжылдық шөп егіп, шабындығын екі-үш мәрте шауып алуға қам жасауда.
Мысалы, Сарқан аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің мәліметінше, алғаш рет шалғы түскен көпжылдық шөп жиынтығы – 47 238 тонна, шабылған табиғи шөп – 22 105 тонна. Бұл – бастапқы нәтиже. Шабындықтағы қызу еңбектің енді қарқын ала түскенін шаруашылықтардан алынған көрсеткіштер айғақтайды.
Қарабөгет ауылының фермерлері жаз басындағы ыстықтан көтеріле алмаған шабындықтың есесін егістік алқабынан алуға ынталы. Сондықтан да бұл өңірде арпа, майбұршақ сабандарын орап, түктеп дайындау қауырт жүзеге асуда. Сонымен қатар алғашқы шабылған 282 гектар жоңышқа алқабынан 600 тонна орам түк дайындалған.
«Табиғатқа қояр кінә жоқ.Жылдағыдай болмаса да ерте қамдансақ, алты ай қысқа жететін жемшөп қорын дайындап алуға мүмкіндік бар», дейді «Абылқасымов» шаруа қожалығының басшысы Балтабек Абылқасымов.
Жаз айы ертең-ақ өте шығады. Жазда қапысыз қамданғанның қыстан қысылмай шығатынын жақсы білетін шаруалардың еселі еңбегі ырысын арттыра түсері анық. Жалпы, Жетісу облысындағы негізгі салалық бағыт – ауыл шаруашылығы екені белгілі. Аталған сала – аймақ экономикасы үшін үлкен маңызға ие.
Мәселен, «Sairanbek Agro» ЖШС 2020 жылдан бастап ауыл шаруашылығымен айналысады. Серіктестіктің негізгі қызметі – өсімдік шаруашылығы мен күздік бидай және арпа өсіру. Компания Сарқан ауданы бойынша ірі шаруашылықтардың бірі саналады. Шаруашылықта жалпы алаңы 1 871 шаршы метрді құрайтын база бар. Өсімдік шаруашылығының жұмысын жандандыруға мүмкіндік беретін ауыл шаруашылығы техникаларымен де қамтамасыз етілген.
Мемлекеттік қолдау алу үшін «Даму» қорына жүгінген компания «Forte bank» АҚ-дан жылдық 21,75 пайыз несие алды, оның 7 пайызын кәсіпкердің өзі төлейді. Ал қалған бөлігін мемлекет субсидиялайды. Сондай-ақ «Даму» қорының кепілдігі бар. Несие негізгі құралдарды толықтыруға берілді. Бүгінде шаруашылықта 20-дан аса адам еңбек етеді. Олардың 10-ы тұрақты жұмыспен қамтылған. Қалғаны маусым кезінде келеді. Шаруашылық биыл жоғары өнім аламыз деп отыр.
Ауа-райы әр шаруаға әртүрлі әсер еткенімен мамандар жоспарға сай қарекет етуде. Ауыл шаруашылық өнімдерінің қайта қымбаттауына жол берілмейтініне сенімді. Өнім мол болса, халықтың көңілі де жай болатыны анық.
