Бұл шығармада үлкен достықтың жаңғырығы бар, әсерлі әуен өзгеше күйге бөлеп қана қоймайды, жадыңызда мәңгілік мекендейді. Міне, қараңызшы, шыққанына 30 жылдан асса да, бұрын естімеген адамша қайта-қайта қосыла шырқап отырмын. Жұқа қара шашын иығына төгіп тастап, қара-қоңыр гитарасын кеудесіне басып төгілте шырқаған Ұлықпан Жолдасов екі мыңыншы жылдардың басында тойдың көркіне айналды. «Алтынайсыз» кеш өтпейтін, «Алтынайсыз» халық тойдан жібермейтін, сондай бір тәтті музыканың сөзі мен сазы жұрттың жүрегіне қоныстанып алды.
Былтыр Шымкент шаһарына қонаққа барғанымда, туындының авторы, ақын Ханбибі Есенқараевамен дидарласудың жолы түсті. Әңгімені осы «Алтынайдан» бастадық. Ақын апамыз ақтарыла сөйледі.
«1991 жыл. Ош қаласында қырғыз халқының айтулы тұлғаларының бірі – Құрманжан датқаның 180 жылдығына арналған үлкен іс-шара өтті. Сол тойға Оңтүстік Қазақстан облысынан екі адам делегат ретінде шақырылдық. Бірі – мен. Екіншісі, облыстық атқару комитетінің хатшысы. Шынын айту керек, бұған дейін Екатерина, Елизавета деген орыстың қатын патшаларын білетінбіз. Ал шығыс халқынан шыққан, оның үстіне қырғыз бауырларымыз ұлықтаған ханшаның тойы көңілімізге ерекше бір мейрам орнатқандай болды. Жан-жақтан қонақтар келгенде белгілі ғой, оларды әрі-бері алып жүретін бір адамды бекітіп қоятыны. Маған бекітілгені Қырғызстанның арақ-шарап зауытының директоры Алтынай Сулайманова деген келіншек екен. Өзі басшылық ететін зауытта 10 мыңдай адамды басқарады. Осыдан-ақ оның мықтылығын байқай беру керек шығар. Алтынай тек шенеунік қана емес, жүрегі жұмсақ, көзінен сағынышы төгілген, мейірімді, бауырмал, сондай бір әдемі жан болып көрінді маған. Ошта 3-4 күн болдық. Бір-бірімізге бауыр басып қалыппыз, қайтатын кез жетіп, қоштасып жатқанда Алтынайдың көзіне мөлтілдеп жас келіп қалды. Жалпы, біздің табиғатымыздағы жоғалтқан нәрсеміз – біреуді жақсы көру, қоштасарда көзге жас алу. Қазіргі заманда сирек кездесетін адами қасиеттер. Содан Шымкентке дейін 12 сағаттай жол жүрдік машинамен. Жол бойы Алтынай көз алдымнан кетпеді. Қимас туысыммен қоштасқандай сезімде келе жаттым. Ыстық та ізгі сезімдерге толы қимастық өлең жолдарына айналған-ды сол жолы», деді қаламгер тебірене еске алып.
Ал сазгер Құралай Сәтмұхамбетова өзінің естелігінде шығарманың өмірге келуін былайша суреттейді. «Бір жолы іссапармен Созақ ауданына бардық. Арнайы бөлінген автобустан ақын Ханбибі Есенқараева екеуімізге қатар орын тиді. Жолай ол Алтынай деген құрбысы бар екенін, оны сағынып жүргенін айтты. Оған арнап жазған өлеңін де оқып берді. Содан Созақта болған 1-2 күнде белгісіз бір әуен ыңылдап көкейден кетпей қойды. Негізі қыздарға арналған мәтін болған соң ба, әлде табиғатымыз ортақ нәзік жандар болған соң ба, ән тез жазылды. Бір аптаның ішінде өңделіп, әрленіп, дайын болды. Бірақ, шынын айту керек, ол кезде Ханбибінің суреттеуінде болмаса, қырғыздың Алтынайымен танысқан жоқ болатынмын. Сондықтан да өзім іштей әнші Алтынай Жорабаева, иллюзионист Алтынай Байтоқанова секілді ұлттық рухымызды мықты ұстаған қазақтың Алтынайларын көз алдыма елестете отырып, соларға арнап жаздым. «Алтынай» әнін алғашында Жұбаныш Жексенұлы, Рамазан Стамғазиева, Гүлмайдан Сүндетова орындады. Бірақ әннің бағын ашқан Ұлықпан Жолдасов, ал әншінің бағын ашқан «Алтынай» екенін бүгінде біз ғана емес, көпшілік айтып жүр. Іңкәрлікке толы жыр шумақтары мен сазды әуен қазақ пен қырғыз аялаған һәм қастерлеген қыздардың бірі-біріне деген назы, достығы, қимастығы мен іңкәр сезімінің көрінісі іспетті. 1990 жылдардың басында көпшілік қосыла шырқаған «Алтынай» осылайша ретро әндердің біріне айналып кете барды».
Шіркін, әннің мәтінімен қабысқан сұлу саздың нотадағы биі көңіл масайратады ғой. Ғашық жүректің бір буырқанар сәтіндей көңіл көншітеді. Тыңдаңызшы:
«Алатауды айналып,
Ош аспаны ойланып.
Әлем бір сәт қалғандай,
Кірпігіңе байланып». Иә, мектеп қабырғасындағы бала махаббатым сол Алтынайдың кірпігіне байланып қалғандай бір сағыныш сананы тербейді. Естіген сайын мөп-мөлдір һәм аңғал қимастықты қайта жыр еткім келетіндей…
