Жәдігер • 25 Желтоқсан, 2023

Ұлттық музейге тапсырылды

120 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Әлем таныған қазақ балуаны, Ұлы даланың біртуар пер­зенті, күш атасы Қажымұқан Мұңайт­пасұлының қанжары 111 жылдан соң Астанадағы Ұлттық музейге тапсырылды. Бұған дейін қолдан-қолға өтіп келген қанжарды әлем жұртшылығын таңғалдырған балуанға 1912 жылы Ыстанбұлдың әкімі Ша­ғыр паша сыйлаған көрінеді.

Ұлттық музейге тапсырылды

Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»

«Жауырыны жерге тимеген балуанға түрік пашасы сыйға тартқан қанжардың 111 жылдан соң халыққа таныстырылуы да тегін емес. Үнемі бірінші болған ғой батыр бабамыз. Мұнда да сандардың бәрі бірден басталады», дейді Мәжіліс депутаты Ардақ Назаров.

Осы уақытқа дейін қолдан-қолға өтіп келген қанжарды Ардақ Назаров біреуден біреуге сатылайын деп тұрған жерінен кездейсоқ байқап қалған. Бірден Кеңес Хамитов есімді кәсіпкерге хабарласып қанжарды сатып алып, мұражайға тапсыруды жүзеге асырған осы кісі. 1912 жылы Мұқан Мұңайт­пас­ұлы бабамыз әлі қажы атанбай тұрып, Ыс­танбұлда атақты балуандарды шөке­сінен түсіріп, өнер көрсетеді. Сонда қазақ балуанының өнеріне тәнті болған Шағыр паша оған құрмет білдіріп, екеуі қажылыққа бірге аттанады. Сол сапарда батыр Мұқанға разы болған паша осы қанжарды сыйға тартады. Оны қанжар жүзіндегі арабша жазу дәлелдейді. «Ешқашан жеңілмеген балуан Мұқан Мұңайтпасұлына Шағыр пашадан сыйлық. 1330 жыл» деп жа­зылған. Мұнда уақыт хижра жыл санауы бойынша белгіленгенін ескеру керек.

Бұған дейін белгісіз болып келген қанжар Қазақстанға шетел асып келсе керек. Ыстанбұл билеушісі қанжарды Қажымұқанға 1912 жылы сыйға тартқан. Балуан бабамыздың осы жылы күресіп, атақты түрік балуанын жыққанын және қажылыққа барғанын тарихшылар нақтылапты. Жәдігер сатып алынған соң Президент әкімшілігі мен Мәдениет және ақпарат министрлігі ұйымдастырып, тарихшы ғалымдар мен қарутанушылар, сирек жазуды оқу­шылар бірігіп, қанжар Қажымұқан бабамызға тиесілі екеніне әбден көз жеткізген.

«Бұл – өте құнды жәдігер. Атақты балуан тұлғасының жаңа қырларын ашып, жаңаша көзқарас қалыптастыру үшін көп мағлұмат беретін дүниенің Ұлттық музейге тапсырылғаны өте дұ­рыс болды. Осындай затты түріктің ел билеу­шісі біздің атақты тұлғамызға сый­лағандықтан, мемориалдық зат ретінде тарихи һәм мәдени құны өте жоғары.

Қажымұқан Мұңайтпасұлы бодан­дық заманның өзінде қазақ күресін дүние жүзіне танытты. Сондықтан бұл кісі – қазіргі қазақ күресі мен цирк өнерінің бастауында тұрған тұлға. Ол кезде балуандар күресіп қана қоймай, циркте ойын көрсеткен. Әртүрлі ауыр заттарды көтеріп, беліне салып бұра­ған, тағысын тағы. Кейін ол кеңес өкі­меті кезінде осындай өнер көрсете жү­ріп, түскен ақшаға ұшақ сатып алып, Екінші дүниежүзілік соғысқа жө­­нелт­­кені белгілі», дейді этнограф, қа­ру­танушы Халиолла Ахметжан.