Фото: ortcom.kz
Депутаттардың ойынша, кешегі су басқан жердің көбі астық егетін өңірлер болғандықтан, көктемгі егіс уақтылы бастала ма деген сұрақ туып отыр. Ал бау-бақша, көкөніс өсірушілер мен саяжай серіктестіктерінің жағдайы өте нашар. Олардың техникалары, суару жүйелері, трансформаторлары бүлінген, жылыжайлары бұзылған, егіс алқаптары су астында қалған. Қала маңындағы халықтың табыс көзі бау-бақша мен көкөніс егу екенін ескерсек, төтенше жағдайдың әсері тапшылыққа, одан соң бағаның күрт өсуіне де әкелуі мүмкін.
«Деректер бойынша Ақтөбе, Қостанай мен Солтүстік Қазақстан облыстарында 200 тоннаға жуық тұқым қоймаларын су басқан. Өкінішке қарай, Ауыл шаруашылығы министрлігінде бүгінге дейін еліміздегі су астында қалған егістік жер туралы нақты мәлімет жоқ. Батыс Қазақстан облысында жалпы 4 мың гектарға жуық күздік және 1 гектар жылыжай су астында қалғаны анықталды. Сонымен қатар ТМД елдерінде теңдесі жоқ сирек кездесетін ағаш, өсімдіктері бар бақты су басқан. Осы бақты сақтап қалу үшін мемлекет тарапынан тиісті қолдау қажет. Су тасқыны топыраққа жақсы ылғал бергенімен, құнарлы қабатының эрозияға, басқа да келеңсіз жағдайларға әкелетіндігін ұмытпағанымыз жөн. Осыған байланысты топырақты өңдеу мәселесіне баса назар аудару қажет», дейді Арман Өтеғұлов.
Сарапшылардың пікірінше, біздегі топырақтың сіңіргіштігі өте зор. Бір гектар дұрыс өңделген топырақ 1000-нан 2000 текше метрге дейін суды қабылдай алады. Елдің солтүстік облыстарында егістік алқабы 15 миллион гектар болса, бұл аймақ кем дегенде 15 текше шақырым ылғалды сіңіре алады.
Отырыста тасқын кезінде шығын болған төрт түлік саны да айтылды. Сондай-ақ уақтылы жүргізілген шаралар нәтижесінде 133 730 бас ауыл шаруашылығы жануарлары қауіпсіз аймақтарға көшірілген.
«Республиканың 6 облысындағы шығынға ұшыраған мал саны қазіргі таңда 8 372 басты құрап, комиссия жұмысының нәтижесінде бүгінге 8 058 бас расталды. Республикалық штабтың хаттамасымен жануарлардың шығынын өтеу алгоритмі бекітіліп, соған сәйкес барлық мал иелеріне өтемақы төлене бастады. Дегенмен тұрғындар тарапынан шығынға ұшыраған малдың өлексесі табылмай қалғанда, тіркелмей, ен салынбаған жағдайда тиісті өтемақыны қалай аламыз деген сауал туындауда. Осыған орай мемлекет қандай да бір табиғи апат кезінде өз мүлкін, ауыл шаруашылығы жануарларын жоғалтқан азаматтардың құқықтарын қорғап, өтемақы төлеу мәселесі бойынша нақты құқықтық база қалыптастыруы қажет», дейді сенатор.
Мал шығыны демекші, осы жерде қырылған малдың өлексесінен бөлек, аса қауіпті инфекциялар бойынша мәселе бар. Мысалы, су басқан аймақтар – Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан облысында барлығы 10 сібір жарасы көмілген мал қорымын су шайған. Алынған сынамалар теріс нәтиже көрсетіпті. Бірақ қауіпті инфекция көрші мемлекеттерден келген ағын су арқылы таралуы мүмкін екенін де естен шығармау керек сияқты. Сондықтан бұл мәселені үнемі бақылауда ұстаған дұрыс.
Арман Өтеғұловтың сөзінше, жауапты министрлік суды сақтау, жинау тетігін қарастыру керек. Шаруалар тасыған суды жинау үшін өздерінің шағын су қоймаларын құруға дайын. «Сондықтан мамандандырылған жобалық институт сапалы, тиімді жобалар жасап, мемлекеттік құрылымдармен тез арада келісім жүргізулері қажет», дейді ол.
Отырыста Үкіметке су басқан өңірлердегі бүлінген егістік көлемі және қанша егістік жер айналымнан шыққаны, қанша ауыл шаруашылығы техникасы суға кетті, оларды қалпына келтіру жұмыстары қалай жүргізілуде деген сұрақтар жолданды. Сондай-ақ егіске үлгермеген шаруаларға алмаған пайдасының қалай өтелетіні, лизингтік кредиттерін кейінге қалдыру, тасқыннан зардап шеккен агроқұрылымдарға қандай мемлекеттік қолдау болатыны туралы мәселе де айтылды. Бұған қосымша Үкімет тарапынан су тасқыны салдарынан зардап шеккен аймақтардағы азық-түлік тауарлары бағасының өсуін қадағалау шараларын күшейту туралы да сөз болды.
