«Белбеу – қазақтың ұлттық киімінің өте ертеден келе жатқан дәстүрлі құрамы, зергерлік өнер туындысы. Музей қорында тұрған кісенің алтын жалатылған 40 күміс жапсырмасы бар. Кісе белбеуге қару-жараққа қажетті жабдықтарды немесе басқа да ұсақ-түйек бұйымдарды салуға арналған қайысбаулы қалталар ілінген. Тік төртбұрыш түріндегі қалташаға 6 жапсырма бекітіліп, ұзын қайысбаудан тұратын 8 сәнді шашақпен әшекейленген. Кісе белбеудің оң жақ басының ұштығы ілгек түрінде келсе, сол жақ басында ілгек ілінетін екі тесігі бар. Қалта 17 металл жапсырмамен нақышталған, ортасында ақық қондырылған үлкен жапсырмасы бар. Ақық – қазақ шеберлерінің зергерлік өнерде жиі қолданатын тасы, ежелден денсаулық пен байлықтың белгісі болып саналған», дейді музейдің ғылыми хатшысы Нәзима Оташева.
Бір қызығы, Санкт-Петербург кунсткамерасында да дәл осыған ұқсайтын кісе тұр. Бұл белбеу де Сарыой болысына тиесілі. Біріншісі аталған болысқа қарасты №10 ауылдан, екіншісі №4 ауылдан алынған. Кунсткамерадағы кісе белбеудің араб қарпімен өрілген «Қадырбай» деген жазуы бар. Қадырбай рулық атау болуы мүмкін. Өйткені Сарыой болысын мекендеген Қарабалық руының ұрпақтары Қадырбай, Қарсақ, Қарта, Жантілес, Шуманақ, Танабұға болып бөлініп кетеді.
Петерборда жатқан ақық көзді кісе белбеу алтынмен апталып, күміспен күптелген. Анықтамасында «Ұзындығы – 168 см, ені – 3,5 см. Қалтасының биіктігі – 22,5 см. Қынының ұзындығы – 28,5 см. Белбеудің толық салмағы – 1543 грамм. Ерлер тағатын белдіктің мейлінше көне түрі. Жасалған уақыты – ХVІІІ ғасырдың соңы, ХІХ ғасырдың басы. Кісе белбеу – аңшы, қойшы, жауынгер қазақтың киімінде болатын міндетті заттың бірі. Кісе белбеудің өзге белбеуден айырмашылығы – арнайы теріден тігілген қалтасы болады. Бұл қалтаға оттық, шақпақ, қосымша білте, қарудың майы, оқ-дәріге арналған сауыт, оқшантай салынған» деген жазу бар.
ХІХ ғасырдың ортасына таман кісе белбеу қолданыстан шығып, декоративтік маңызға ғана ие болып қалады. Яғни бай-бағландардың киіміне сән үстеп тұратын қымбат дүниенің бірі саналған. Бірақ болыс басқармалары таққан кісе белбеудің қалтасы құжат, мөр салуға ыңғайлы болса керек.
Петербор музейіндегі кісе белбеудің түсініктемесінде «Жәдігерді әкеп тапсырушының мәліметінше, бұл белбеуді Кенесары ханның ағасы таққан» деп жазылған. Сондықтан көне жәдігердің Санжар сұлтандікі болуы да ғажап емес.
Қостанай облысы
