Сурет: kaznpu.kz
Мемлекеттің экономикадағы тікелей үлесі әлі де жоғары деңгейде қалып отыр. Мұндай ахуал нарықтағы теңдік шарттарын бұзады, жеке бастамаларға тосқауыл болады. «Елімізде мемлекеттік кәсіпорындарды басқару саясаты әлі де тиімсіз екенін мойындаған жөн. Олардың мақсат-міндетін, қызмет аясын, қаржыландыру тәсілдерін және жұмысының басқа да тұстарын тиісті заңдармен реттеу қажет. Сонымен қатар холдингтер мен Үкімет арасындағы қаржы мәселелеріне қатысты ұстаным тұрақты әрі жүйелі болуға тиіс» дейді Мемлекет басшысы. Осы ретте Президенттің наурыз айындағы Еліміздің экономикасын ырықтандыру туралы Жарлығы аса маңызды. Аталған құжатқа негізделе отырып, жекешелендірудің ұлттық кеңсесі ашылды. Оған мүше ретінде Мәжіліс депутаттары да кірді, мен де өзімді ұсынып, мүше болдым.
Аталған Ұлттық кеңсенің басты мақсаты – квазимемлекеттік компаниялардың тарапынан жеке кәсіпкерлікке орынсыз бәсекелестікті жою, жеке кәсіпкерлік бастамаларды ынталандыру. Квазимемлекеттік компаниялардың негізгі мақсаты – мемлекеттік тапсырмаларды орындау, экономикадағы бәсекелестік жоқ секторларды дамыту, үлкен инвестицияларды қажет ететін және стратегиялық маңызы бар салалармен айналысу. Алайда елімізде мемлекеттік-квазимемлекеттік компаниялар көптеген бәсекелі салада да орын алған. Мысалы, құрылыс-монтаждау жұмысы, автобус тасымалы, таксопарк, тамақтандыру орындары, санаторий сияқты қызметтерді жеке кәсіпкерлермен жағаласа отырып жасайды.
Мемлекеттік капитализмді дамыту және мемлекеттің экономикаға шектен тыс араласуы еліміздің экономикалық дамуын тежейді, мемлекеттік және квазимемлекеттік қызметкерлер санын көбейтеді және азаматтарға өз ісін бастауға үлкен кедергі тудырады.
Мемлекет басшысы 2029 жылға қарай орта бизнестің ел экономикасындағы үлесі 15 пайызға жетуі керектігін айтты. Қазір бұл көрсеткіш – 7 пайыз шамасында. Әлемде шағын және орта кәсіпорындар жалпы кәсіпкерліктің 90%-ын, жұмыспен қамтудың 60-70%-ын және ішкі жалпы өнімнің 50%-ын құрайды. ЭЫДҰ елдерінің тәжірибесіне сүйенсек, ІЖӨ-дегі орта бизнестің салмағы мен жан басына шаққандағы табыс деңгейі арасында оң байланыс бар. Яғни дамыған елдерде ІЖӨ-дегі орта бизнес үлесі 25-27%-ға дейін жетеді. Осы орайда, орта бизнесті дамыту – еліміздің экономикасын жандандырудағы ең маңызды мақсат.
Жаңа салық кодексі де осы мәселеге тікелей бағытталуға тиіс. Мемлекет басшысы Үкімет пен Парламентке жаңа Салық кодексінің жобасына қатысты жан-жақты талқылау жүргізуді тапсырды. «Қиын болса да, дұрыс шешім қабылдау қажет. Бұл жерде асығыстыққа жол беруге болмайды. Жаңа Салық кодексін сапалы әзірлеу үшін оны қабылдау мерзімін келесі жылға ауыстыруға болады деп санаймын» деді Мемлекет басшысы. Салықтық әкімшеліндіру, салық заңнамасының тұрақсыздығы, тиісті жеңілдіктерді алу қиындықтары елімізге келетін инвестицияға кедергі болып тұр деп еркін айта аламыз.
Мысалы, бір жыл бұрын енгізілген бөлшек сауда салығы тағы өзгертілмекші. Оның шегін 500 млн теңгеге түсіру туралы ұсыныс Салық кодексінің жобасында көрсетілген. Бірақ шағын кәсіпкерлер жаңа салық түріне сене отырып, майда бизнестерін ірілендіре бастаған кезде бұл бастама кері үдеріс беруі мүмкін. Еліміздегі 1,5 млн кәсіпкердің саны көп, алайда сапасы қандай? Орта кәсіпкерлер санының ұлғаймай тұруы да осы салық мәселесіне тікелей байланысты.
Мемлекет басшысы Үкіметке Жаңаөзен, Қашаған және Қарашығанақтағы газ өңдеу кәсіпорындарының құрылысын тездетуді тапсырды. «Осы саланы табысты дамыту үшін инвестицияның қайтарымын қамтамасыз ететін пәрменді ынталандыру шараларын қысқа мерзімде қабылдау, соның ішінде ақылға сыйымды тарифтер мен көтерме бағаларды белгілеу керек. Газ кеніштеріне геологиялық барлау жасау үшін жаңа инвестиция тарту тұрғысынан алғанда, бұл шаралар өте маңызды. Әйтпесе, экономиканы қажетті көлемде газбен қамтамасыз ету мүмкін емес» деді Президент. Депутат ретінде жаз айларында республикамыздың 7 аймағын аралап шықтым. Сонда батыс аймақтардағы өзекті сұрақтардың бірі – газды өңдеу, оны тек шикізат ретінде ғана шығармай, өзімізде өндіріс орынын салу екеніне көзім жетті. Аталған өндіріс орындары 1 млрд-тан 6 млрд текше метрге дейін газ өңдей отырып, жергілікті халыққа жұмыс орыны мен тиісті мүмкіндіктер береді. Яғни газдан тауарлық газ, газдық конденсат, күкірт, сұйытылған мұнай газы сияқты өнімдерді алу мүмкіндігі пайда болады. Одан басқа, газдан электр қуатын өңдеу – ел дамуына үлкен ықпалын тигізбек.
Айтуар Қошмамбетов,
Мәжіліс депутаты
