Коллажды жасаған – Зәуреш Смағұл, «ЕQ»
Міне, бір аптадан бері қаланы көк тұман тұмшалап тұр. Бірақ күні бүгінге дейін қолайсыз метеорологиялық жағдай туралы хабарламадан басқа жылт еткен ресми ақпарат болмады. Экология департаментінің мамандары ләм демеді. 27 қарашада қаланы басқан түтін қалыңдай түскен соң тұрғындар наразылық білдіріп, БАҚ өкілдеріне хабарласты. Тіпті бұл күні қалың тұман салдарынан әуе рейстері де кешігіпті.
27 қараша. Таң бозынан оқушылар тұманды қалада мектепке беттеді. Тыныс алған сайын тамақты қырады. Ата-аналар ауаның ластанғанын алға тартып, дабыл қаққанымен, білім бөлімі пәрменсіз екенін айтып, ақталған. Дұрыс та. Экологтер ауадағы зиянды заттарды өлшеп, нақты факті келтірмесе, білім бөлімінің қолында не тұр? Экология департаменті болса, сол күні кешке дейін бірауыз ақпарат бермеген.
– Ауада қандай да ауырлық барын әр тұрғын сезіп отыр. Тамағымыз қарлығып қалды. Жөтел қысады. Сөйте тұра балалар сабаққа барып жатыр. Ауа лас болса, арнайы құрылғымен тексеріп, жедел хабарлауы керек қой. Не деген жайбасарлық, немқұрайдылық, – дейді қала тұрғыны Эльвира Ахметова.
Суретті түсірген – автор
Ауаның ластанғандығы арнайы құрылғысыз-ақ сезіліп тұрған. Алайда құзырлы органдар кешкісін ғана мектеп оқушылары қашықтан оқытылады деп шешті. Кештетіп, кешігіп түскен мәліметке көз жүгіртсек, Өскеменде қалың тұманның түсуіне байланысты 23 қарашадан бастап қолайсыз метеорологиялық жағдай (ҚМЖ) қалыптасқан. Бұл температуралық инверсиямен байланысты. Экология мамандары ауаның сапасына жедел мониторинг жүргізіпті. «Қазгидромет» ақпараттары бойынша, Өскеменде ҚМЖ қарашаның соңына дейін сақталады.
– Күз, қыс мезгілінде, қазаннан қаңтарға дейін қолайсыз метеорологиялық жағдайдың ең көп күндері болатыны байқалады. Бұл антициклоникалық ауа райы типінің орнауымен түсіндіріледі. Мұндай кезде желдің болмауынан тұман мен инверсия қалыптасады. Әр айда ұзақтығы 5-тен 14 күнге дейін болуы мүмкін, – деп түсіндірді «Қазгидромет» РМК метеорологиялық ауа райы бөлімінің басшысы Любовь Бухтоярова.
Өскемен қазаншұңқырда орналасқандықтан, тұманға тұмшаланып жатуы табиғи заңды да шығар. Алайда тамақты қырып, жөтелдің қысуы табиғи тұманнан емес екені айдан анық. Аймақтағы денсаулық сақтау мекемелері де соңғы үш күнде жоғарғы тыныс алу жолдарының ауруларымен медициналық көмекке жүгінушілер санының 11%-ға артқанын хабарлаған. Дегенмен химиялық заттардың әсерімен байланысты диагноздар анықталмаған. 2024 жылдың тоғыз айындағы статистикаға сәйкес, Өскемен қаласында жоғарғы тыныс алу жолдарының патологиясымен 72 мыңнан астам науқас емделген. Дегенмен, аурулардың халықаралық классификациясында «тамақтың химиялық күйігі» деген диагноз жоқ.
– Қолайсыз метеорологиялық жағдай кезінде тұрғындар далаға шығуды барынша азайтуы керек. Шыққан жағдайда, қорғаныш маскаларын қолданғаны жөн. Майлы тағамдарды тұтынып, ауыз қуысын шөп қайнатпаларымен жүйелі түрде шаюды ұсынамыз, – деді облыстың бас терапевт дәрігері Михаил Бугайцов.
Оқушылардың сабағы қашықтан оқыту режіміне көшірілгенін ескерсек, ауада зиянды заттың бары анық. Өскеменде 28-29 қарашада 53 мыңнан астам бірінші және екінші ауысым оқушылары қашықтан оқытуға ауыстырылды. Облыс басшысы да бұл мәселеге бейжай қараған жоқ.
– Мен де көшеге шыққанда жөтелемін. Тұрғындар қаладағы әр ауданның жағдайын біліп отыруы керек. Халық байбалам салмауы үшін ақпарат жедел жетіп отыруы тиіс, – деді облыс әкімі Ермек Көшербаев.
Өкініштісі, әкім айтқанымен, халыққа ақпараттың жетуі баяу. Облыс басшысы сондай-ақ тұрғындарды алаңдататын бірнеше мәселені атап өтті. Ең бастысы – экология. Осы орайда атмосфераға шығарылатын зиянды қалдықтарды азайту үшін меморандумдар мен жоспарлардың орындалуын жан-жақты талқылайтын жұмыс кездесуі өтеді. Айтқандай, экология мамандарының ауа сапасына жүргізген жедел мониторинг нәтижесі түс ауа шығып, кешкі сағат 17:00-де БАҚ өкілдеріне хабарлаған.
– Алғашқы нәтижелер ауадағы қалқымалы заттар мен күйенің рұқсат етілген шекті концентрациясынан асып кеткенін көрсетті. Сондай-ақ «Қазгидромет» РМК көміртек оксиді, PM2.5 және күкірт диоксиді бойынша тәуліктік орташа шекті концентрацияның артқанын тіркеді. Мониторинг деректері стационарлық бақылау посттары мен жылжымалы газ анализаторлар көмегімен алынған. Тексерулер жалғасып жатыр. Олардың нәтижелері қосымша жарияланады, – деді Экология департаменті басшысының міндетін атқарушы Азамат Тәуірбеков.
Еске салсақ, 23 қарашадан бастап Өскеменде қолайсыз метеорологиялық жағдай жарияланып, нәтижесінде температуралық инверсия – ауаның жылы қабаты ауа массасының тік көшуіне жол бермей ауаның суық қабатын жабатын метеорологиялық құбылыс тіркеліп келеді. Сонымен қатар, «Қазгидромет» РМК көміртегі оксиді, PM2.5 және күкірт диоксиді мөлшері орташа тәуліктік көрсеткіштен асып кеткенін
анықтаған.
ӨСКЕМЕН
