Екеуінің де өзіне тән артық және кем тұстары бар. ТҮК-ті басқарушыларда тәжірибе бар, алайда қоластындағы үйлердің ақшасын бір шотта ұстауы оның кемшілігі болып тұр. МИБ-те бірқатар артықшылық бар, ең бірінші кезекте – тәуелсіздігі. Тұрғындар өз үйлерін басқаруда толық еркіндікке ие. Екіншіден, жиналған барлық қаражат тек осы үйге жұмсалады, тұрғындар оны қадағалайды. Үшіншіден, шешім қабылдау жеңіл. Жөндеу жұмыстары немесе басқа шаралар бойынша шешімді тұрғындар өздері қабылдайды. Кемшін тұсы да жоқ емес. Белсенді тұрғындардың аздығы, тәжірибенің жетіспеуі, басқарушылардың қаржылық және құқықтық сауаттылығының жетіспеуі басқару тиімділігін төмендетуі мүмкін.
Өз тәжірибемде МИБ құруға қатысып, жалпы жиналысты ұйымдастырдым. Сонда тұрғындар белсенділігінің төмен екенін байқадым. Қатысушыларды жинау, белсенділерді табу және төрағаны анықтау қиын болды. Көбі үйді басқару мәселелеріне араласқысы келмейді немесе жауапкершілік алудан бас тартады. Тұрғын үйлерді басқару жүйесін жетілдіру үшін МИБ пен ТҮК төрағаларының жауапкершілігін қатаңдату маңызды деп ойлаймын. Алайда ол кадр тапшылығына да алып келуі мүмкін. Себебі ешкім аз жалақыға үлкен жауапкершілік алғысы келмейді. Соңғы кезде тұрғын үй қатыныстарын реттейтін бірнеше құқықтық акті дайындалып, енгізіліп жатыр. Бірақ соның барлығын бір жүйеге келтіріп, бір ғана кодекспен қамтамасыз ету қажет. Мысалы, ол кешенді құжат азаматтардың мемлекеттік бағдарламаларға қатысуы үшін кезекке тұруы, олардың санаттарын белгілеу, әртүрлі тұрғын үй субсидиясын, ипотекалық несие бойынша жеңілдік алу ережелерін белгілеу, көппәтерлі үйлерді басқаруды ұйымдастыру, тұрғын үй жалдау шарттарын жасасу, тұрғын үй мәселелері бойынша сотқа жүгіну тәртібін белгілейді. Жалпы, бізде тұрғындар құқығын қорғау, тұрғын үйді басқару және тұрғын үй саласын дамытуға бағытталған заңнамалық актілер үнемі жетілдіріліп келеді. Алайда көптеген заңның шашыраңқы қабылдануы, нақты бір жүйенің болмауы тұрғын үй мәселелерін толық шешуге мүмкіндік бермей отыр. Осы тұрғыда тұрғын үй саласын реттейтін негізгі құжат – Тұрғын үй кодексін қабылдау қажеттілігі ерекше маңызды. Тұрғын үй кодексі – тұрғын үй саласындағы барлық қатынасты жүйелі түрде реттейтін, азаматтардың құқығы мен міндетін айқындайтын кешенді құжат.
1992 жылы қабылданған Жоғарғы Кеңестің Тұрғын үй кодексінің орнына 1997 жылдың 16 сәуірінде «Тұрғын үй қатынастары туралы» заң күшіне енді. Бұл заң тұрғын үйді жалға алу, коммуналдық қызмет, тұрғын үй құрылысы және басқару сияқты салаларды қамтып, азаматтардың тұрғын үйге қатысты құқығы мен міндетін реттейді. Жақында тұрғын үй саясатын реформалауға қатысты кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң қабылданды. «Тұрғын үй қатынастары туралы» заң көбіне салалық заң ретінде қолданылады. Бұл заң тұрғын үйге қатысты негізгі құқықтар мен міндеттерді ғана айқындайды және оны іске асыру үшін қосымша заңдар мен қаулылар қабылдануы мүмкін. Ал Тұрғын үй кодексі – бұл тұрғын үй қатынастарын тұтастай реттейтін кешенді әрі жүйеленген құқықтық құжат. Елімізде мұндай кодекстің қабылдануы азаматтардың тұрғын үйге қатысты құқықтарын қорғауға, тұрғын үй қатынастарын жүйелі реттеуге және меншік иелері мен жалға алушылардың құқықтары мен міндеттерін нақтылауға мүмкіндік береді.
Жапония, Ресей, Сингапур сияқты елдерде арнайы «Тұрғын үй кодексі» қолданылады. Мұндай кодекс мемлекеттік бағдарламаларға азаматтардың қатысуын жеңілдетеді, тұрғын үй кезегіне тұру, субсидия алу, ипотекалық жеңілдік және тұрғын үйлерді басқару тәртібін бір жүйеге келтіреді. Бізде де Тұрғын үй кодексінің қабылдануы тұрғын үй қатынастарының барлық саласын бірегей және жүйелі түрде реттеуге мүмкіндік бермек.
