Жас экологтердің озық жобалары

Экосүзгі – ауа тазартудағы таптырмас құрал

Оқу ордасының профессоры Ғани Ізтілеуов қор­ша­ған ортаның ластануы – жаһандық мәселе, онымен әр ел өзінше күресіп жатқанын айтады. Бұл ретте университеттің «экология» кафедрасының студенттері «Назарбаев университеті» орнықты даму офисімен бірлесіп, «Шеврон Мұнайгаз Инк» компаниясының де­меушілігімен 3 стартап-жобаны жү­зеге асырды. Олар – экосәкі, (экобеседка) экоарт пен ауадағы улы газдарды экосүзгі арқылы залалсыздандыру жобалары. Сонымен қатар студенттер дуальді оқыту бағ­дар­ламасының негізінде қаланы көр­кейту жұмыстарына, тазалық іс-шараларына қатысып, арнайы эко­логиялық экспедицияларға шықты. Биыл «Жас ғалым» жобасы аясында университет докторантта­ры грант жеңіп алды. Олардың әрқай­сысы ауыз су, ауа, жерасты суларын тазарту, мегаполисті жасыл қа­лаға айналдыру, қалдықтарды кәде­ге жарату салаларында ғылы­ми зерттеулермен айналысады. Жоба­лар Шымкент пен Түркістан облы­сының экологиялық мәселесін шешуге арналған.

«Экофильтр» – экология кафедрасы ХТ-21-4к тобының студенті Азада Илесованың дайындаған жобасы. Ғылыми жетекшісі – Айсұлу Абдуова. Экосүзгі – Шымкент қала­сының ластанған ауасын тазартуға арналған құрылғы. Жаңадан ойлап табылған құрылғының көмегімен университет кампусындағы оқу каби­­неттерінің де ауасын тазартуға бо­лады. Бұл жасыл аймақ құру­ға таптырмас құрал. Жүз шаршы метр аумаққа есептелген. Аумақ кө­лемі ұлғайған сайын қосымша сүз­гі­лер қойылады. Екіншіден, оның кө­мегімен таза ауамен қамтасыз ету ар­қылы студенттердің денсаулығын жақсартуға, яғни жасыл аймақты жасауға болады. Бұл сүзгі 100 шаршы метр аумаққа есептелген, одан көп болса, қондырғының бірнешеуі қойылады.

«Жасыратыны жоқ, үшінші мега­полис ауасының ластану деңгейі жо­ғары. Әсіресе соңғы жылдары ауа­ға таралатын зиянды заттар шамадан тыс артып кеткен. Зауыттардың ­мұ­р­жасынан шығатын түтіннен ауа­ға шаң, газ, күкірт, көміртегі то­­ты­ғы, азот диоксиді, формальдегид, аммиак, кадмий, мыс, мышьяк, қор­ғасын тарайды. Автокөліктер де ауа­ны ластауда өндіріс орындарынан қалысып жатқан жоқ. Мегаполисте халық санының артуына байланыс­ты автокөліктер де жылдан-жылға кө­бейіп барады. Көмірқышқыл газы ауадағы парниктік әсерді күшейтетіні белгілі. Көпшілік көліктің жанармаймен жүретінін ескерсек, зиянды газ­дың ауаға таралатын мөлшері де көбейетіні айқын. Экологтардың зерт­теуіне қарағанда 1 тонна жанар­май жанған кезде ауаға 800 келі зиянды қоспа бөлініп шығады екен. Бұл деген сөз адам да, жануар да табиғат та зиян шегіп отыр. Парниктік газ­дан ауа температурасы жоғарылайды. Жоғары температурада ылғалдылық азаяды. Адам баласына қолайлы ыл­ғалдылық 45-55%-ды құрайды. Төмен ыл­ғалдылықта тыныс жолдары мен шырышты қабат құрғауы мүмкін. Оның салдары түрлі тыныс жолдары аурулары мен жөтелге алып келеді», деді жоба жетекшісі А.Абдуова.

Экофильтр екі кіріс пен шығыс вентиляторы, дисплей экран, «Arduino UNO» құрылғыны басқарушы орта­лық, сорғы, ауаны тазартуға себетін сұйықтық реле, шамдар, ішкі, сыртқы газ датчигі, күн панелінен құралған. Оның бір ерекшелігі құрылғы бұзыл­ған жағдайда өздігінен хабар береді дейді стартап жобаны ойлап табушы студент А.Илесова.

Жобаны жасаушылар алдағы уақыт­­та құрылғыны жетілдіре түспек.

Экоартқа сұраныс жоғары

Экоарт дегеніміз – табиғат, қор­шаған орта, экологиялық мәселелерді шешуге арналған өнер. Оның басты мақсаты – табиғатты қорғау идеяларын насихаттайды, экология мен өнерді үйлестіре отырып адамдарды қоршаған ортаға ұқыпты қарауға шақырады. Әуезов университеті­нің студенттері осы өнер арқылы ха­лықтың экологиялық сауатын ашып, жұрттың назарын табиғатты қорғау мәселесіне аударып, қоғамда экологиялық жауапкершілікті қа­лып­тастырғысы келеді. Сол үшін олар та­биғатта жиі кездесетін мүкті кәдеге жаратты. Студенттер оны оқу ордасының зертханасында өздері өсіріп жатыр.

«Мен бірінші курста практика­лық сабақта алғаш рет мүкпен жұ­мыс ­іс­теп көрдім. Кейін оған қызығып, оны ғылыми ізденісіме арқау етіп алдым. Қазір картинадағы суретке жарамсыз қағаз қалдықтарын өңдеп, оны әрі қарай әрлеуге мүкті пайдаланамыз. Мүк зертханада 15-20 күнде өсіп шығады. Сосын оны қажетімізге қарай өңдейміз. Бұл өсімдік картинада 20 жылға дейін өңін бермей, сақталады. Жалпы мүк зиянсыз, күтімді аса қажет етпейтін экологиялық таза өсімдік. Экоартта ағаш, тас, құм, жапырақ, су, қайта өңделген немесе қалдық материалдарды көп қолданамыз. Негізгі мақсатымыз – шығармашылық өнер­де қалдықтарды да кәдеге жара­тып, экологияны жақсарту. Экоарт бұл өнер ғана емес, адамдардың табиғат­пен қарым-қатынасын жақсартатын мәдени қозғалыс десек те болады» деді «экология» кафедрасы ХТ-23-4К2 ІІ курс студенті Ақерке Сүлетбек.

Оның айтуынша, интерьердегі эко-стиль табиғатқа ең жақын өнер бағыты. Соңғы жылдары елімізде тұты­нушылар эко-стильге көп таңдау жа­сайтын болған. Жас экологтар арт өнімдерін түрлі жәрмеңкелерге апарып жүр, тұтынушылар тарапынан оларға деген қызығушылық жоғары көрінеді. Мәселен шаһардағы Абай атындағы орталықтандырылған кітапхананың ішін әрлеуге университет студенттері жасаған өнімдерді пайдалануға ұсыныс кеп түскен. Сол секілді Әуезов университетінің экоарт жобасына еліміздегі басқа да жоғары оқу орындары үлкен қызығушылық танытып отырғанға ұқсайды. Эко-стильде жасалған картиналарға білім ордалары, кітапхана, демалыс аймақ­тары, дәмхана, кеңселер тарапынан ұсыныстар көп түсіп жатыр екен. Одан бөлек студенттер қалдық зат­тардың көмегімен қабырға жартастарын да жасап бере алады.

Күннен қуат алатын экосәкі

Осы орайда университетте бі­лім алып жатқан болашақ жас эко­лог Анель Жалил жасыл технология­ны қоғамдық орындарда қолдану қор­ша­ған ортаның ластануын төмендетіп қана қоймай, табиғи ресурстарды үнемді пайдалануға мүмкіндік бере­тінін айтады. Экосәкіні демалыс бекеті десек болады. Және ол «киіз үй» пішінінде жасалған. Онда күн көзінен энергия алатын панельдер орналасқан. Жинақтаған энергиядан электронды құралдар зарядталып, ауа тазалағыш шағын қондырғы қуатталды.

«Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқы­на арнаған жолдауында «Таза Қазақ­стан» жалпыұлттық экологиялық ак­­циясының ерекше маңыздылы­ғын атап өткен болатын. «Бұл бас­тама Қазақстан халқын біріктіріп, оларды туған табиғатқа қамқорлық жасау идеясының төңірегінде бірік­тіреді» деген еді Президент. Сол айт­қандай, М.Әуезов атындағы ОҚУ сту­денттері жасыл қала – Шымкент­тің тазалығына үлкен жауапкершілік­пен қарайды. Сол үшін тұрақты өте­тін жалпыұлттық сенбіліктерге бел­сенді түрде атсалысып келеді. Сту­денттердің қоршаған ортаны қор­ғауға, экологиялық мәдениетті қа­лып­тастыруға бағытталған жаңашыл идеялары мен жобалары шынында ­да ел сүйсінетін бастамалар. Осы орай­да келешекте бұл жобалар ел экология­сын жақсартуға өзінің үлкен үлесін қосатынына кәміл сенеміз», деді профессор Ғ.Ізтілеуов.

ШЫМКЕНТ