Өмір мұраты

Болашақта кітап сөрелерінен орын алып, тәлімші қауымның сан ұрпағы парақтайтын том-том туындылар бастауын студент дәптеріне түскен алғашқы дерек пен дәйектен алары сөзсіз. Бұған ғылыми ой мен ғалым зертханасына үңілу барысында көз жеткізіп отырмыз. Ғылымның өзі мақсат, ал меже дегеніміз сол мақсатқа жету баспалдақтары. Меже биік болған сайын мақсат та көз ұшындағы түнгі алау сынды жарқырай түседі. Ғылым жолының бұралаң-бұрылысы, ойы мен қыры көп. Сол жолдың небір белесін артқа тастап, қайқаң қырына көтерілу ғалымның өз межесіне, діттеген үдесіне жеткені емей, немене?! Осы айтылғандар белгілі журналист-ғалым, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті журналистика және саясаттану факультетінің телерадио және қоғаммен байланыс кафедрасының профессоры Рахима Шәріпқызы Нүриденге тікелей қатысты. Рахима жет­пісінші жылдардың соңын ала М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің журналистика факультетін тәмамдады. Қазір ғой күн сайын шетел асып жататынымыз. МГУ ол кезде кез келген көгенкөздің арманы болатын. Рахима сол Мәскеуді көрді. Ол кезгі талапкер жұрт үшін МГУ бүгінгі Гарвардпен, Сорбоннамен пара-пар болатын. Осы оқу орнын түгескен Рахима Шәріпқызы бүгіндері көңілдің көгінде, көптің аузында. Бірер сөз Рахима Шәріп­қызының мақсаткерлігі туралы. Еңбек жолын Қазақ радиосының шетелдерге хабар тарату бас редакциясында редактор болып бастаған ол тәжірибені ғылыммен ұштастырып, диссертациясын «Қазақша хабар тарататын шетел радиолары» тақырыбы бойынша қорғады. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің журналистика факультетінің радиожурналистика кафедрасын меңгерді. Бұдан соң қызмет бабымен Астанаға ауысып, Л.Н.Гу­милев атындағы Еуразия ұлттық университетінің журналис­тика кафедрасының меңгерушісі, радиожурналистика бойынша доцент болып қызмет атқарды. «Шетелдердегі қазақ радиолары», «Қазіргі шетел журналистикасы» оқу құралдарының, «Халықаралық радиожурналистика» оқулығының, «Радиожурналистика» оқу-әдіс­темелік кешенінің авторы. Сөйтіп, Рахима Шәріпқызы қазақ медиатану ғылымындағы сүбелі сала – радиожурналистикада өз сорабын салды. Рухани журналистика... Оқыр­ман назары енді ғана ауа бастаған осынау соны ұғым қыс­қаша тоқталып өткенді қажет етеді. Журналистика еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму факторы, бұқаралық-ақпараттық қызмет саласы ретінде жаңаша өрістей бастағаны белгілі ғой. Қоғамның түрлі салаларына көңіл бөлуіне орай оны сая­си, экономикалық, деп бөліп қарастырып жүрміз. Енді осы журналистика салаларына Рахима Нүриденнің зерттеулері арқылы рухани журналистика да қосылып, байытыла түсті деп санауға толық негізіміз бар. Жалпы алғанда тіл, діл, дін руханият ұғымына кіреді. Рух деген сөздің түп-тамыры діннен бастау алады. Руханият, рухани тәрбие, рухани байлық, рухани қазына, рухани тазалық ұғымдарының түйісер тұсы да дінде жатыр. Сондықтан «рухани журналистиканың» ауқымы кең. Рахима Шәріпқызының руханият тақырыбын журналистика теориясы тұрғысынан талдайтын «Қазіргі шетел журналистикасы» оқу құралында бұл мәселе ғылыми-әдістемелік тұрғыдан зерделенсе, «Қазақ рухани журналистикасы» монографиясында тарихи-диалектикалық, гносеологиялық көз­қарас негізінде жүйеленіп, сараланады. Инемен құдық қазғанға парапар зерттеуші еңбегі тізіп шыққанға ғана оңай. Ғалым көз майын тауысып жазылған «Қазақ рухани журналистикасы» монографиясы қазақ журналис­тикасы ғылымындағы осы тақырыптағы тұңғыш еңбек болғандықтан, тоқтала кеткеніміз жөн. Жұмыс­тың басты нәтижелері мен жетіс­тіктері мынадай. Онда рухани журналистика жүйесінің қалып­тасуы мен даму бағыттары кешен­ді түрде зерттеліп, ғылыми-теория­лық, әдістемелік негізі сараланып, оның тарихи негіздері анықтал­ған. Зайырлы баспасөздің рухани қызметін саралау барысында көптеген мақалалар ғылыми айналымға енгізілген, қазақ журналистика ғылымына «діни-таным­дық баспасөз», діни журнал­дар, зайырлы баспасөздің рухани қызметі ұғымына анықтама берілген, олардың жанрлық, тақы­рыптық, мазмұндық қырлары ашыл­ған. Сонымен қатар, діни-таным­дық басылымдардың сараптаулы кешенді жүйесі ұсы­нылғанын, элек­тронды ақпарат құралдары діни ха­барларының пішіндік, жанрлық ерекшеліктерін талдау нәтижесінде тұңғыш рет телерадиодағы рухани тақырып ғылыми айналымға енгізілгенін атап көрсеткеніміз жөн. Рахима Шәріпқызы елі­міздің бас басылымы – «Егемен Қазақстан» газетінің ұлттың рухани бет-бейнесін қалыптастырудағы рөлін көптен зерделеп келеді. Ол Л.Н.Гумилев атындағы Еура­зия Ұлттық университетінің «Ха­бар­шысында» «Егемен Қазақ­стан» газетіндегі руханият мәсе­лелері және олардың берілу ерек­шеліктері» атты маз­мұнды мақа­ласы жарық көрген 2007 жылдан бері бұл тақы­рыпты түрлі қырынан қарастыру үстінде. Автордың «Қа­зақ рухани журналистикасы» атты монографиясында «Егемен Қазақ­станның» этносаралық жә­не конфес­сияаралық келісімді сақ­таудағы қызметі дараланып қарастырылады, жекелеген авторлардың шығармашылығы талданады. Ғалым сонымен қатар, қазақ халықаралық журналистикасын теориялық және тәжірибелік тұрғыда негіздеуге үлкен үлес қосқанын атап өтеміз. Ол осынау соны саланың теоретигі ғана болып табылмайды. Жоғарыда атап өткеніміздей, Рахима Шәріпқызы Тегеранда тұрып, Иран Ислам Республикасының халықаралық телерадиохабарында жұмыс істеген бірден-бір қазақ журналисі. «Сауд Арабиясының ақпарат кеңістігі», «Мысыр баспасөзі бойынша дәріс берудің маңызы», «Әлемдік ақпарат кеңістігі және ұлттық идеология», «Бай-өлке радиосының рухани мұралары», «Әлем радиоларындағы діни хабарлар» атты құнды ғылыми мақалалары алыс және Таяу шет елдерде ғылыми айналымға енген. «Халықаралық журналистика» мамандығы бойынша еліміздегі алғашқы «Қазіргі шетел журналистикасы» оқу құралында және «Халықаралық радиожурналистика» оқулығында рухани журналистиканың әлемдік тәжірибесі де сарапталып, араб елдері бұқаралық ақпарат құ­ралдарындағы руханият мә­селелері, Иран бұқаралық ақпарат құралдары және аятолла Хомейни мұралары алғаш рет баяндалып, ғылыми айналымға түскен. Еліміз ақыл-ой, жүрек қуатын талап ететін білім экономикасына аяқ басқан қазіргі тұста ғылым қайраткеріне қойылар талап та, жүктелер міндет те ауқымды. Ізденіс іркілмесін деп тілелік! Жетпісбай БЕКБОЛАТҰЛЫ, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ кафедра меңгерушісі, профессор.