Даму бағыттарын байыптаған басқосу

Көрмеде көретін дүниелер көп Газетіміздің кешегі санында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Кенді Алтайға жұмыс сапары ая­сын­да бірқатар өнеркәсіп кешен­дерінде болып, көктемде су тас­қы­нынан зардап шеккен Тарбағатай ауданы тұр­ғын­дарымен кездесіп, жа­ңадан тұр­ғызылып жатқан тұр­ғын үйлер­ді өз көзімен көргені жай­лы хабар­лағанбыз. 7 қыр­күйек­те өңірара­лық ынтымақ­тас­тық форумы өз жұмысын жал­ғас­тырды. Дүйсенбі күні іңір қараң­ғысы қоюлана бер­генде Өскеменге Ресей Федера­ция­сының Прези­денті Дмитрий Медведев ұшып кел­ді. Оны әуе­жай­да Шы­ғыс Қа­зақстан облысы­ның әкімі Б.Са­пар­баев қарсы алды. Сейсенбіде таңертең қос елдің президенттері Н.Назарбаев пен Д.Медведев бастаған топ Д.Се­рік­баев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық универси­тетінің бас корпусына атбасын тіреді. Бұл жерде жоғары оқу ор­ны­ның студенттері, университет ректоры Ғ.Мүтәнов, форумның құрметті қонақтары күтіп тұрды. Н.Назарбаев пен Д.Медведев жастармен амандық-саулықтан соң оларға қолтаңба берді. Сосын бірінші қабатта орналасқан қос елдің өнеркәсіп кешендерін, мә­де­ни саладағы жетістіктері көрмесін тамашалады. Содан кейін қос Президент “Алтай” технологиялық паркіндегі “Тұрғын үй-комму­нал­дық шаруашылығындағы иннова­ция­лық технологиялар” атты көр­ме­ні қызықтады. Бұл көрмені Құрылыс және тұрғын үй-ком­му­налдық істері агенттігі, Эконо­ми­калық даму және сауда ми­нистр­лігінің сауда комитеті, Тұр­ғын үй-коммуналдық шаруашы­лы­ғын жаңғырту мен дамытудың қа­зақстандық орталығы акционерлік қоғамы, Шығыс Қазақстан облы­сының әкімдігі ұйымдастырған. Көрмеге қойылған құнды жәдігер­лер, осы саладағы жаңа қондыр­ғылар мен жабдықтарды екі елдің мемлекет басшылары қызыға көрді. Дәл осы жерде Дмитрий Медведев Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлына қа­рап: “Екі елде де тұрғын үй-комму­налдық саласы реформаны қажет етеді, біз ертеңгі күні жаңалық­тарды бірігіп батыл енгізуіміз қажет”, – деді. Тек Шығыс Қазақстан облысы ғана емес, еліміздегі басқа аймақ­тарда енгізіліп жатқан жаңа тех­никалар, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласындағы тиімді әдіс-тәсілдер жайлы пайдалы мағлұ­маттарды осы жерден алуға болады. Еліміздің батыс облыс­тарындағы газ-мұнай өндірудегі инновациялық жетістіктер де көрменің көрнекті жерінен орын алған. “Тұрақты даму және жоғары технологиялар саласындағы ынты­мақ­тастық” форумы Өскеменде неліктен өткізіліп отыр? Себебі, бұл өңірде ынтымақтастықты да­мытуға қажетті мол мүмкін­дік­тер бар. “Токамак”, “Бей­біт атом” сияқты экономикалық және гуманитарлық жобалар бая­ғыдан жүзеге асып келеді. “Алтай – біздің ортақ үйіміз” атты ұйым оншақты жылдан бері өз жұмысын жандандыруда. Оның мақсаты Қазақтан, Ресей және Моңғолия мем­лекеттері арасында сауда-экономикалық байланыстарды жақсарту, әр елдің әдет-ғұрпын, салтын сақтау, ұлттық мәдениетті жаңғырту болып табылады. Оның үстіне шығыс өңірінде славян ұлты өкілдерінің тығыз орналас­қаны да форумның өтуіне түрткі болар жайлар. “Алтай” технопаркінде орна­ласқан көрмеден мол мағлұматтар аласыз. Қазақстан мен Ресей кә­сіпорындарының өңіраралық ын­тымақтастығын дамыту, инвести­ция­лық және инновациялық сая­сат саласындағы өзара байланысты нығайту, екі мемлекеттің іскерлік және қоғамдық құрылымдарына жан-жақты қолдау көрсету, басқа да мәселелер жайлы кітапшалар, түрлі-түсті суреттер алыстан менмұндалайды. Қос мемлекет басшыларының қатысуымен түске таман форум өз жұмысын бастады. Ықпалдастық — ілгерілеу кепілі Форумның ашылуында Қазақ­стан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев сөз алды. – Құрметті Дмитрий Анатоль­е­вич! Ресей мен Қазақстаннан келген қонақтар, сіздерді Шығыс Қа­зақстанға, Өскеменге келул­е­рі­ңізбен құттықтаймын. Ресей мен Қа­зақстанның шекаралас облыс­тары басшыларының бірінші форумы 2003 жылғы сәуірде, екіншісі – 2005 жылғы мамырда Челябіде, үшіншісі – 2006 жыл­дың қа­за­нында Орал қаласында, төртіншісі – 2007 жылғы қазанда Новосі­бірде, бесіншісі – 2008 жылдың қыркүйегінде Ақтөбеде, ал алтыншысы былтыр Орынборда өтті. Ежелден достығы мен тату­лығы, ынтымағы жарасқан екі ел арасындағы форум аясында қол жеткен келісімдер бірнеше ірі өңір­аралық бағдарламаларға серпін беріп, көлік қатынасына, кедендік салаға, шекаралық бақылауға қа­тысты бірқатар мәселелердің же­делдете қаралуына ықпал жасады. Бұл форумның жұмысынан да нәтиже күтеміз. Үстіміздегі жыл­дың алты айында екі ел арасын­дағы сауда айналымы 8 миллиард АҚШ долларына жетіп, былтыр­ғы жылдың тиісті кезеңімен са­лыс­тыр­ғанда, 40 пайызға артқан. Кешелі-бүгін өңіраралық 27 ірі келісімге қол қойылмақ. Олар ғы­лым мен инновацияны, атом энер­гетикасын, өнеркәсіпті, ту­рис­тік саланы, көлік инфра­құ­ры­лымы мен агроөнеркәсіп кеше­нін, тұрғын үй-коммуналдық шаруа­шы­лықты дамыту мә­се­лелеріне арналған, – деді Елбасы. Сауда-экономикалық байланыс екі жақты ынтымақтастықтың ма­ңызды аспектісі болып табылады. Ресей Қазақстанның сауда сала­сындағы ең ірі әріптесі екенін екінің бірі біледі. Бір ғана мысал. Қазір екі жақты сауда айналы­мының үлесі Қазақстанның сырт­қы сауда айналымы көлемінің 18 пайыздан астамын құрап отыр. Бүгінгі таңда қазақстандық мұ­найды экспортқа шығарушы не­гізгі қолданыстағы маршруттар қа­тарына Атырау-Самара және Каспий құбыр консорциумы, Ата­су-Алашаңқай құбыры мен Ақтау порты кіреді. “Атырау-Самара” мұнай құбыры қолданыстағы экспорттық маршруттардың ірісі, одан әрі еліміздің мұнайы “Транс­нефть” жүйесі арқылы Одесса, Приморск, Новороссийск порт­тарына, “Достық” жүйесі арқылы Солтүстік-Батыс, Орталық және Шығыс Еуропа рыноктарына жол тартпақ. Өткен жылдың қараша айында тараптар табиғи уран, байы­тылған уран өндіру жөніндегі бірлескен жобаларды бастады. Қазақстан  аумағында атом энер­гетикасы нысандарын жобалау және салу арқылы атом энергия­сын бейбіт мақсатқа пайдалану бағытында Ресей-Қазақстан ынты­мақтастығының кешенді бағдар­ламасын іске асырудың қосымша ша­ралары жөніндегі “Жол карта­сы” қабылданып отыр. Осы орай­да Елбасы Өскемендегі “Алтай” технопаркіне жобаларын ұсынғы­сы келетіндерге есіктің ашық еке­нін ескерте кетті. Индустриялық-инновациялық жобалардың жыл сайын көбейіп келе жатқаны да назардан тыс қалған жоқ. Қазір 142 жаңа кәсіпорынның ашыл­ғаны, олардың 5 миллиард АҚШ доллары өнімдерін шығара­ты­ны, алдағы уақытта да жаңадан 40 ірі кәсіпорын ашылатыны, 25 мил­лиард АҚШ долларының өнім­дері шығатыны жайлы де­ректер кел­тірілді. Бұдан кейін Елбасы көлік және жол инфрақұрылымын дамыту жайлы ойларын ортаға салды. Қа­зақстан бүгіндері 2700 шақырым болатын халықаралық жол құры­лысын салуда, ол келер жылы аяқ­талмақ. Бұдан бірнеше жыл бұрын Ресейдің Алтай өлкесіне Риддер қаласы арқылы төте жолды біз аяқтағанбыз, ал көршілер өздері салуға тиесілі бірнеше шақы­рымды аяқтауды кейінге шегеруде. Осы мәселе шешімін табатын уақыт жеткен сияқты, деді Нұр­сұл­тан Әбішұлы. Ресей Президенті Д.Медведев те өз кезегінде қысқа да тұжы­рымды пікірлері мен ойларын ортаға салды. – Қазақстанда, Өскемендегі тех­никалық университетте осын­дай маңызды форумды өткізіп жат­қан сіздерге алғыс сезімімді жеткізгім келеді, – деді Дмитрий Ана­толье­вич. – Осымен жетінші мәрте екі ел ынтымақтастық фо­румын өткізіп жатыр. Оның берері мол. Бір ғана мысал. Жаңа ғана көр­мені тамашалау кезінде сауда ко­опе­ративін дамыту жөнінде қы­зықты материалдарды көрдік. Шы­нында да, кооперативті өркен­детуді назардан шығарып алғаны­мыз жөн емес. Нанотехнологияны, ин­дустриялық-инновацияны өркен­дету жөнінде біршама істер атқа­рылып жатыр. Бірақ әлі де шы­ғармашылық ізденістер қажет. Биыл Ресейде өрт өршіп тұр. Су тапшылығын бастан кешудеміз. Сын сәтте қазақстандықтардың, ел Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы­ның қамқорлығын сезіндік. Олар қиналған жандарға көмектесті, азық-түлік, басқа да заттар жібер­ді. Ол үшін алғысымыз ұшан-теңіз. Тұрғын үй-коммуналдық саланы, атом энергетикасы, өнер­кәсіпті, туризмді бірлесіп дамыту басты міндет болса керек. ҚР Экономикалық даму және сауда министрі Жанар Айтжанова өз сөзінде екі ел арасындағы сау­да-экономикалық қарым-қаты­нас­тардың алға басып келе жатқа­нынан, бүгін отызға тарта келісім­дерге қол қойылатынынан хабар­дар етті. Үш мемлекет арасындағы Кеден одағы жұмыс істегелі тауар айналымы едәуір өскен, бірақ әлі түйткіл жайлар да бар. Кеден ода­ғы күшіне енгенімен, басқару те­тіктері әлі толық пайдаланылмай отыр. Ресей Федерациясының табиғи ресурстар және экология министрі Юрий Трутнев өз сөзінде екі мем­лекет арасында табиғи байлықтар – газ және мұнай өндіруді бірігіп жүзеге асыру, осы салада жаңа технологияны қолдану мәселеле­рін көтерді. Жаңа кен орындарын іздестіру үшін мол қаржы керек. Тіпті олар ашылған соң да проб­лемалар кездеседі. Демек, көрші елдер бұл мәселеге көңіл бөлсе,  ұтары анық, деді ресейлік министр. Қазақстан Республикасы Үкі­ме­ті басшысының орынбасары – Индустрия және жаңа техноло­гиялар министрі Әсет Исекешевтің сөзі жиналғандар көңілінен шықты. Ол Қазақстанның барлық облыстарының Ресеймен бірлесе, ынтымақпен жұмыс істеп жат­қа­нын тілге тиек етті. Өскемендегі “Жаңа металлургия” бағдарламасы бойынша “Казцинк” жауапкер­шілігі шектеулі серіктестігінде жаңа балқыту зауыты, Өскемен титан-магний комбинатында ти­тан құймалары цехы, Үлбі метал­лургия зауытында жаңа қуаттар іске қосылған. Олар Ресейдің Томь, Новосібір, басқа да қалаларындағы ірі өндірістермен біте қайнаса еңбек етуде. Сонымен бірге, ауыл шаруашылығы сала­сын­да да ке­шенді бағдарлама жүзеге асыры­луда. Марал, күн­бағыс, бал өнім­дерін шығаруда да жаңа техно­логия қолданылуы тиіс, деді Әсет Исекешев. Шығыс Қазақстан облысының әкімі, Өскемендегі өңіраралық форумды өткізуге ерекше әзір­ленген Бердібек Сапарбаев құр­мет­ті қонақтарды жиынның ашы­луымен құттықтап, жұмыстарына сәттілік тіледі. Біздің облыс аума­ғында 300-ден астам бірлескен кәсіпорын жұмыс істеп жатыр. Олар 300 миллион АҚШ доллары­ның өнімдерін шығарды. “Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүм­кіндіктері” атты Елбасы Жолдау­ын­дағы міндеттерді жүзеге асыруға баса көңіл бөлудеміз. Бұл бағыт­тағы Кенді Алтайдың әлеуеті бір­қатар инновациялық жобалардан нақ­ты көрініс табуда. Атап айтқанда, “Жаңа металлургия” электролиз цехы бар мыс зауыты­ның құрылысы, сол сияқты “Каз­цинк” ЖШС Өскемен металлур­гиялық кешенінің қорғасын және қосалқы өндірісін қайтадан жа­рақтандыру аяқталуға жақын. Жаңа зауыттың құрылысына кә­сіпорын 750 миллион АҚШ дол­ларын салды. Ал Өскемен титан-магний комбинаты титан құйма­лары мен қорытпасын өндіру зауытын пайдалануға берді. Со­ны­мен бірге, облыста жиырмадан астам жаңа жобалар жүзеге аспақ. Туризмді дамыту үшін бізде қо­лайлы жағдай бар. Алайда, жол­дар мен ұйымдастыру шаралары­ның дұрыс жүргізілмеуі салдары­нан көп істерді атқару міндеті тұр. Пантымен емдеу, омарта шаруа­шылығын өркендетуде де нақты шаралар жүзеге асыры­луда, деді өңір басшысы. Қос губернатор да форум өткізуге мүдделі Қос губернатор кімдер дейсіз­дер ғой. Бірінен кейін бірі қатар сөз алған Астрахань және Свер­длов облыстарының губернатор­ла­ры А.Жилкин мен А.Мишариннің қысқа болса да нұсқа ой-пікірі жиналғандарды елең еткізді. А.Жилкин Қазақстанның көр­ші облысымен экономика­лық қарым-қатынастың жыл сайын нығайып келе жатқанына тоқтала кетті. Өткен жылы жар­ты мил­лиард АҚШ долларының саудасы жасалса, биылғы жарты жылда ол 1 миллиард доллардан асып жығылған. Қазір екі елдің жоғары оқу орындарының сту­дент­тері де қарым-қатынас жа­сай бастаған.  Біз жақында ғана сту­дент­тер форумын өткіздік, оған көршілеріміздің қатыс­қанын мақ­тан тұтамыз. Келер жылы форум өткізуді бізге сеніп тапсырса­ңыз­дар, өкінбейсіздер, деді Астрахань облысының губер­наторы. Әлемдегі қаржы дағдарысы тереңдей түссе де былтыр Қазақ­станмен арадағы сауда-саттық 1 миллиард рубльден асып түсті. Ал биыл ол 1,5 миллиард рубльді құра­мақ. Оралдағы тау-кен метал­лургия комбинаты көрші елдің кәсіпорындарымен ынтымақтаса еңбек етуде. Биылғы қалың өрт  кезінде сіздердің аялы алақан­дары­ңыздың табын айқын сезін­дік. “Миг-8”  тікұшағы екі елді ме­кенді өрттен қорғап қалды, 3 мың адамның өмірін сақтады. Ол үшін алғыстан басқа айтарымыз жоқ. Ал келер жылы екі ел ара­сын­дағы өңіраралық форумды Екатеринбургте өткізуге әзірміз, деді өңір басшысы Александр Мишарин. Бұдан кейін өзара пікір алмасу кезінде Маңғыстау облысының әкімі Қырымбек Көшербаев сөз алып, екі ел арасындағы экономи­калық, мәдени, сауда-саттық бай­ла­ныстардың алдағы уақытта да жалғаса беретініне сенім білдірді. Бұл өңірде газ, мұнай бәрі бар, тұр­ғындардың орташа айлық жалақы­сы 800  АҚШ долларын құ­райды, сумен қамтамасыз етуді көрші мемлекетпен бірге шешу­деміз, деді Қ.Көшербаев. Келелі іске бастайтын келісімдер Пленарлық мәжіліс аяқталған соң жоғары деңгейдегі басшылар арасында келісім-шарттарға қол қою рәсімі өтті. Атап айтқанда, қазақстандық және ресейлік ми­нистрлер Жанар Айтжанова мен Виктор Басаргин, Сауат Мыңбаев пен Юрий Трутнев, Ақылбек Күрішбаев пен Юрий Трутнев, елі­міздегі және көрші елдегі темір ­жол басшылары Асқар Мамин мен Владимир Якунин өңіраралық және шекарааралық ынтымақтас­тықты, “Имашев” кен орнындағы газ конденсантын бірлесіп зерттеу және геологиялық жағынан іздес­тіру, су қорларын пайдалану және қорғау жөнінде келісімдерге қол қойды. Ал Шығыс Қазақстан облы­сының әкімі Бердібек Са­пар­баев пен Алтай Республикасының басшысы Александр Бердинков екі өңірдің сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық және мәдени  қарым-қатынастарын дамытуды ұйғарып, оны құжат арқылы бекі­тіп алды. Сондай-ақ Б.Сапарбаев Алтай өлкесі әкімшілігінің бас­шы­сы Александр Карлин мен Ново­сібір облысының губернаторы Виктор Толоконскиймен сауда-эко­номикалық, ғылыми-техника­лық, мәдени байланыстарды кү­шейту, әлеуметтік, ғылыми-техни­калық және мәдени шараларды бірлесіп жүзеге асыру жөніндегі келісімдерге қол жеткізді. Форумда, сонымен бірге, екі елдегі ірі кә­сіпорындар мен ұжым басшылары өзара уағдаластық жайлы отызға тарта шартқа қол қойды. Ал биз­нес-форум аясында “Парасат” ұлттық ғылыми-технологиялық холдингінің физика-техникалық институты мен Ресей ака­демиясының Сібір бөлімшесі лазер физикасы институты арасында лазерлік технология орталығын құру жөнінде меморандумға қол қойылды. Сонымен бірге, ядролық орталық, Ресей мен Шығыс Қа­зақ­станда туризмді бірлесіп дамы­ту, басқа да мәселелер бойынша бірнеше келісімдер бекітілді. Кенді Алтайда марал шаруашылығын өркендету, омартаны дамыту, мал тұқымын асылдандыруды бірлесіп жүзеге асыру да назардан тыс қалған жоқ. Өскемендегі форумның жоғары деңгейде ұйымдастырылғаны, оған аса жауапкершілікпен қарап, 800-ден астам қонақты күтіп алу кезінде кемшіліктің болмағаны жайлы көпшіліктің пікірін естідік. Екі ел арасындағы қарым-қатынастың, сауда-саттық­тың жақсарып келе жатқаны бай­қа­лады. Форум бары­сында келген қонақтар қаланың кәсіпорындарын, көрікті жерлерін тамашалады. Вин­ное ауылындағы киіз үйлер қала­шығында болып, ұлттық ойындарды қызықтады. Кеше кешкісін “Восток” орталық стадио­нында “Достық мерекесі” деген  атпен театрлан­дырылған көрініс болып өтті. Оған Ресейдің, Қазақ­станның өнер жұлдыздары қатысты. Ресей Пре­зиденті Д.Медведев қазақстан­дықтардың қонақжайлы­лығына, ежелден достығы жарасқан екі ел арасындағы қарым-қаты­нас­тың алдағы уақытта да жемісін бере­тініне көз жеткізді. Иә, бұл жолғы өңіраралық форум нәтижелі өтті деуге толық негіз бар. Оңдасын ЕЛУБАЙ. ---------------------------------- Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.