Көктемгі егіс «егінжаймен» жеңілірек

Елімізде соңғы бірқатар жыл­дар­дан бері ауылшаруашылық тауар­ларын өндірушілерге көктем­гі егіс пен күзгі жиын-терім жұ­мыс­тарын барлық талаптарға сәй­кес және дер кезінде жүргізу­ле­ріне мемлекеттік қолдау шарала­рының көрсетіліп келе жатқан­дығы белгілі. Рас, бұрын мұндай қолдау-көмектер негізінен ірі және орта шаруашылықтарға ғана көр­сетіліп, ұсақ шаруашылықтар назардан тысқары қалып жататын. Енді бұл мәселе де реттеліп, өз шешімін тапты деп айтуға әбден болады. Себебі мемлекеттік қол­даудың жоғарыдағыдай түрі соңғы екі жылдан бері ұсақ шаруашы­лықтарға да көрсетіле бастады. «КазАгро» холдингінің еншілес компаниясы «Ауыл шаруашылы­ғын қаржылай қолдау қоры» (АШҚҚҚ) акционерлік қоғамы­ның «Егінжай» несиелендіру бағдарламасы нақ осы мақсатты жүзеге асыруға бағытталып отыр. Бұл бағдарламаны «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ 2010 жылы «КазАгро» холдингімен бірлесе отырып әзір­ле­ген болатын. Сөйтіп АШҚҚҚ осымен екінші жыл қатарынан «Егінжай» бағдарламасының көз­де­ген мақсаты мен талаптарына сәйкес шағын фермерлік шаруа­шы­лықтарға көктемгі-дала жұ­мыс­тарын жүргізуге несиелер беріп келеді. Мұндай жеңілдікті несие түрі негізінен бидай себуге лайықталған 500-600 гектар жері бар және басқа қаржы институт­тарынан кредит алуға мүмкіндігі жоқ фермерлерге берілуде. Бағдарлама алғаш рет іске қосылған қанатқақты жылы оны жүзеге асыруға 500 миллион теңге бөлінген еді. Бұл қаржы толықтай игерілді. – Қазақ халқында «көш жүре түзеледі» деген мақал бар ғой. Сол айтылғандай, бағдарламамыз бастау алған өткен бірінші жылы біз­дің бұл жаңа несиемізге қанша­лықты сұраныс болатындығын толық біле алмаған едік. Дегенмен, несиенің бұл түріне деген шағын шаруашылықтар сұранысы біз мөл­шерлегеннен де көп болып шық­ты. Бізге 700 миллион теңге­нің өтініштері келіп түсті. Сон­дық­тан биылғы 2011 жылы нақ осы соманы бөлу жөнінде шешім қабылданды, -– деп түсіндірді бізге іс барысы туралы аталған қор­дың Несиелендіру департа­менті­нің ди­ректоры Медет Тоқпай. Көктем мен жаз өтіп, міне, елімізге қоңыр күз де келіп жетті. Сөйтіп Қордың үстіміздегі жыл үшін бағдарламаны жүзеге асыру, яғни несиелер беру жұмысы аяқ­тал­ды. Бөлінген жоғарыда айтыл­ған қаржы толық көлемінде игерілді. Биылғы жылы бұл несиеге 318 шаруашылық ие болған еді. Олар 169 621 гектар жерге егін салып, көктемгі егіске қатысты барлық жұмыстарды атқарып шық­­­ты. Осы ретте бір шаруа­шылыққа жылдығы 12 пайыздық сыйақы ставкасымен 3 миллион теңгеге дейін несие қаржы берілгендігін айта кетсек, артық болмас. Бұл қаржы 2 жылдың ішінде өтелуге тиіс. Яғни фермерлер өз­дері алған несиелерін екі жылдың егіні арқылы өтеуге мүмкіндік ала­ды. Былайша айтқанда, «Егінжай» бағдарламасын әзірлеген кезде шағын шаруашылықтардың қолдарының қысқалығы ескеріле отырып, несиені өтеу тәртібін мүмкіндігінше жеңілдету жағы қарастырылған. Оның үстіне несиені алушы­лар­ды іріктеу кезінде де, басқа қаржы институттарындағыдай, ерек­ше бір тәртіптер алға тартыл­майды. Қарапайым сөзбен айтқан­да, несие алуға үміткер тек мынадай мәселелерге жауап бере алатындай болса, жетіп жатыр: Фермерлік шаруашылықтың ұзақ мерзімді жалгерліктегі немесе жеке меншігіндегі жері болып, ол жерде соңғы екі-үш жыл көле­мінде егін салынып келе жатуы тиіс. Кепілдікке заң бойынша ты­йым салынбаған барлық заттар қабыл­дана береді. Атап айтқанда, өткі­зуге болатындай жылжитын жә­не жылжымайтын мүліктер. Мә­се­лен, Қор онша ескірмеген үй мен ауылшаруашылық техникаларын ке­піл зат ретінде қабылдай алады. Несиені екінші деңгейдегі банк­тердің (ЕДБ) және «Қаз­Агро­Гарант» АҚ-тың кепілдігімен қамтамасыз етуге болады. Сонымен қатар, несие алуға үміткердің салық жөнінде және бюджет пен ЕДБ және басқа да қаржы институттарының алдын­дағы басқа да төлемдер жөнінде соңғы үш айдан бері мерзімі өтіп кеткен борыштары болмағандары жөн екендігін еске сала кетсек артық болмас. Міне, осындай талаптарға жауап бере алған жағдайда несие шағын шаруашылықтарға әрбір гектарға Ауыл шаруашылығы министрлігі бекіткен нормативке сәйкес бөлінеді. Қазіргі күні бұл бағдарламаға оның тиімділігіне байланысты Қазақстанның бар­лық облыстары қатысуда. Бағдар­лама бойынша несие тек бидай егуге ғана емес, көкөніс пен картоп және басқа да дақылдар отырғызу үшін де берілуде. – «Егінжай» бағдарламасы арқылы беріліп жатқан несиелер­дің өңірлер бойынша көлемі мен қозғалысы туралы әңгіме қозғай­тын болсақ, оларды алып, игеруде Қостанай облысының көш бастап келе жатқандығын айтуға тиістіміз. Бұл облыс 157 миллион теңге несиеге ие болды. Оның соңынан 148 миллион теңге несие алған Ақмола, 102 миллион теңге несие алған Солтүстік Қазақстан облыс­тары келеді. Ал Маңғыстау және Оңтүстік Қазақстан облыстары­ның ауылшаруашылық тауарла­рын өндірушілері несиенің ең аз көлемімен ғана қамтылып отыр. Несиенің қаржылай сомасы осы облыстардың әрбіріне 8 миллион теңгеден ғана айналуда, – дейді Медет Тоқпай. Фермерлер несиені күзде немесе қыста, яғни астықты сатудан түскен қаржы қолдарына тигеннен кейін барып қана өтейді. Оның үстіне, Қор олардың негізгі қарыз бен сыйақы жөніндегі берешекті өтеу мерзімін бір жылға дейін шегере алады. Ал енді алдағы жұмыстар жайына келетін болсақ, келесі жылға «Егінжай» бағдарламасын жүзеге асыруға 600 миллион теңге қарастырылды. Несиеге беруге арналған қаржы сомасының тө­мен­деуіне Қор қызметінің кеңеюі, яғни ол жүзеге асыратын бағдар­ламалар санының арта түсуі әсер еткендігін айта кетпекпіз. Мәсе­лен, қазіргі күні Қор сегіз түрлі несие беру ісімен шұғылдануда. Мәселе түсінікті болу үшін олар­дың кейбіріне тоқтала кетейік. Мәселен, «Ауылдық шағын несие» бағдарламасы бойынша Қор беретін тағы бір несие түрі егін шаруашылығын, мал шаруа­шылығын және ауыл шаруашы­лығының басқа да салаларын да­мытуға бағытталып отыр. Осы бойынша бір шағын шаруашы­лыққа 1 миллион теңгеге дейін несие беруге болады. Ал «Сыбаға» бағдарламасы бойынша берілетін несие арқылы мал шаруашылы­ғын қолдау ісі көзделсе, «Табиғи орта» бағдарламасы ерекше қорға­ла­т­ын табиғи ортамен, ұлттық парктермен, қорықтармен шектесе өмір сүретін ауыл халқының тіршілік көздерін ұлғайтуға, олардың мал және егін шаруашылығынан тыс басқа да кәсіптермен шұғыл­дана бастауларына жәрдем көрсе­туге негізделген. «Ауыл шаруашылығын қар­жы­лай қолдау қоры» АҚ бұл бағ­дарламалардың сыртында ауыл­шаруашылық тауарларын өндіру­шілер мен ауыл халқын несиелендіру ісін одан әрі жақсарта түсу мақсатында осы іспен айналы­сатын шағын несие беру ұйым­дарын одан әрі қаржыландыру бағытын ұстанып отыр. Сонымен осы мақалада қоз­ғал­ған әңгімемізді түйіп айтатын болсақ, қазіргі күні мемлекеттің көмек қолы бір кездері өздеріне қолайлы несие алуға зар болған ауыл шаруашылығының шағын фермерлік шаруашылықтарына, тіпті үй шаруашылықтарына дейін жетіп отыр. «Ауыл шаруашылы­ғын қаржылай қолдау қоры» акционерлік қоғамының жүргізіп жат­қан сәтті жұмыстары, ол әзірлеп, жүзеге асырып жатқан бағдарла­малар осының бір жарқын дәлелі болып табылады. Есен БАЕВ.